آموزش علوم پزشکی با یک بام و دوهوا

عصر خبر :ترمز افزایش ظرفیت‌ پذیرش در رشته‌های علوم پزشکی در یکسال گذشته کشیده شده و قرار است به قول معاون وزیر بهداشت جلوی«رشد بی قواره و کاریکاتوری» آموزش پزشکی گرفته شود اما موافقان افزایش کمی ظرفیتها از عواقب این تصمیم می‌گویند.
 
به گزارش فارس، صبحت از آموزش پزشکی و رشد کمی یا کیفی آن،موضوعی است که در  ساختار جدید نظام آموزشی وزارت بهداشت اهمیت خاصی پیدا کرده است.بحثی که با روی کار آمدن مدیران جدید آموزشی پررنگ شد و بر تمام سیاستهای قبلی مبنی بر افزایش رشته و ظرفیت‌ها خط کشید.

در این تغییر رویکرد،از طرفی مدیران سابق آموزش پزشکی معتقدند که باید رشد کمی همچنان ادامه یابد چرا که رشد کیفی و توسعه پزشکی در گروی آن است و از طرفی مدیران جدید می گویند افزایش رشته ها آن قدر زیاد بوده که دیگر وقت آن شده ترمز افزایش رشته کشیده و به کیفیت پرداخته شود.

ترمز افزایش ظرفیت رشته‌ها را کشیده‌ایم

امیرمحسن ضیایی،معاون آموزشی وزیر بهداشت از دستور ویژه وزیر برای برآورد نیروی انسانی مورد نیاز خبر داده و به فارس می‌گوید: ترمز افزایش ظرفیت رشته‌ها را کشیده‌ایم و فقط در سه رشته رادیولوژی، ارتوپدی و جراحی مغز و اعصاب افزایش ظرفیت خواهیم داشت.

وی می گوید: شعار اصلی در این معاونت ارتقای کیفی آموزش پزشکی است و اگر نظام ارائه‌کننده خدمات به میزان کافی نباشد هزینه‌های سلامت بالا می‌رود و به همین دلیل است که آن را در دستور کار قرار داده‌ایم.

ضیایی می گوید: به این دلیل که مدیریت خوبی نداشته‌ایم، واحدهای آموزش عالی سلامت دچار تورم شده و برنامه ای از پیش تعیین شده در نظر نگرفتیم زمانی به توسعه کمی احتیاج داشتیم اما این کار بدون برنامه به افزایش واحدهای آموزشی منجر شد و سلامت را دچار خدشه کرد.

آموزش پزشکی و رشد بی‌قواره و کاریکاتوری آن

وی می گوید:متأسفانه در سال‌های گذشته آموزش پزشکی رشد بی‌قواره و کاریکاتوری داشته است و در جاهایی که نیاز نبوده، رشته ایجاد شده است. باید در تصمیمات اتخاذ شده در این شورا به دلیل اینکه در آینده تأثیرگذار است دقت شود و به سمتی سوق داده شود که سطح کیفی آموزش ارتقا یابد.

معاون آموزشی وزیر بهداشت تأکید می کند که توسعه کمی با آهنگ کندتر و با دیدن منابع انجام خواهد گرفت و در پاسخ به اینکه بسیاری از ظرفیت‌ها ایجاد شد بدون آنکه اشتغال آنها فراهم شود می گوید: بازار کار سلامت بسته است چرا که دانش‌آموخته به خارج از کشور نمی‌فرستیم و از هر آنجه که داریم در کشور استفاده می‌کنیم بنابر این معاونت آموزش پزشکی وزارت بهداشت ماموریت دارد ضمن تربیت نیروی انسانی بر بازار سلامت هم نظارت کند.

وی ادامه می دهد: افزایش نیروی انسانی و کمبود آن تهدید است و باید به دقت بر آن نظارت شود. این در حالی است که اگر تعداد زیادی جراح یا متخصص زنان تربیت کنیم آمار جراحی‌های غیر لازم افزایش می‌یابد. حتی بررسی کردیم با افزایش تعداد دندانپزشکان از 10 به 20 هزار نفر و  با تربیت سالانه 2 هزار دانشجو، ضریب تخریب دندان کاهش نیافت.

شاید به همین دلیل باشد که کارشناسان آموزشی معتقدند برای اینکه جایگاه اخلاقی و معیشت فارغ‌التحصیلان فراهم شود و ضربه نبینند باید تحلیل و برآورد نیروی انسانی انجام شود و نیاز به نیروی انسانی طی ۱۰ سال آینده برآورد شود.

البته برآورد کردن کار سختی است و عواملی مانند سیاست‌گذاری‌ها، میزان اعتبار ،ضریب دسترسی، تغییر بار بیماری‌ها و سن جمعیت در آن دخالت دارند.

نیاز به راه‌اندازی 400 رشته جدید در دانشگاه‌های علوم پزشکی

معاون آموزشی وزیر بهداشت ادامه می دهد: بر اساس نقشه علمی کشور به 400 رشته جدید در دانشگاه‌های علوم پزشکی نیاز داریم که ایجاد شوند. این در حالی است که در گذشته فقط به توسعه کمی پرداختیم اما با همان شیب رشد کمی، اعتبارات آموزش علوم پزشکی هم کم شد.

وی می گوید: : باید نیروی انسانی که تربیت می‌شود، متناسب با نیاز کشور باشد به همین دلیل باید تقسیم‌بندی جدیدی را انجام دهیم و از کارهای روزمره خود بیرون بیاییم.تاکنون با توسعه بی‌رویه کمی در آموزش پزشکی مواجه بوده‌ایم.شاید زمانی لازم بود بی‌مهابا نیرو تربیت کنیم و کشور خالی بود اما اکنون بعد از 30 سال از تشکیل وزارت بهداشت، زمان توسعه به این روش گذشته است.

به اعتقاد مدیران جدید آموزش پزشکی،توسعه کیفی نیروهای آموزش  دیده باید متناسب با ارائه خدمات و برنامه‌های بالادستی باشد چرا که در نقشه جامع، چشم‌انداز، نقشه علمی سلامت و سیمای بیماری‌ها،نقشه راهی تهیه شده که ترکیبی از برنامه‌ها و اهدافی را نشان می دهد که بیانگر توقف رشد کمی به این شکل و توسعه کمی هدفمند است.

این کارشناسان بر این باورند که شیب ایجاد دانشکده‌ها افزایش یافته اما با همان شیب اعتبارات کاهش یافته و این فاجعه‌ای را در آینده گوشزد می‌کند.

رشد غیرمتوازن دانشکده‌های دندانپزشکی همزمان با رکود شاخص‌ها

علیرضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور نیز به فارس می‌گوید:تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی به خصوص از سال 82 تاکنون به صورت غیرکارشناسانه،غیرعلمی و غیرمتوازن افزایش یافته در حالی که شاخصه‌های دهان و دندان یا تغییر نکرده یا در حالت کفه‌ای باقیمانده است.

وی ادامه می دهد: در بسیاری جاهایی که دانشکده مستقر شده، زیرساخت‌های نیروی انسانی و تجهیزاتی وجود نداشته است و متأسفانه شاید بیشتر گسترش کمی، غیرعلمی و غیرمتوازن در حوزه پزشکی در سالهای اخیر در حوزه دندانپزشکی بوده است.

زالی  ادامه می دهد:در حال حاضر تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی در کشور از دانشکده‌های ایالت متحده بالاتر است در حالی که چنین رشد کمی مناسب نیست.این به معنی آن نیست که نباید توسعه کمی اتفاق بیفتد اما به هر حال از سالیان اخیر که تعداد دانشکده‌ها افزایش یافته، شاخصه‌های دهان و دندان یا تغییر نکرده یا در حالت کفه‌ای باقیمانده است.

رئیس سازمان نظام پزشکی کشور می گوید: هدف از تربیت دندانپزشک این است که شاخص‌های بهداشت دهان و دندان ارتقا یابند اما متأسفانه این اتفاق رخ نداد و رشد کمی نیرو به بهبود شاخص‌ها منجر نشد.به همین دلیل باید نسبت به گسترش کمی دندانپزشکی بازنگری کنیم و یک ارزیابی دقیق از ظرفیت زیرساختی دانشکده‌های دندانپزشکی کشور داشته باشیم و برنامه‌های جدید کمی در نظام آموزش عالی دندانپزشکی مشروط به این شود که نیروی انسانی مورد لزوم و اساتید آن پیش‌بینی شوند.

رئیس سازمان نظام پزشکی کشور ادامه می دهد:به همین دلیل به شدت نیازمند بازنگری مجموعه فرایند گسترش کمی دانشکده‌های دندانپزشکی در کشور هستیم که البته وزارت بهداشت در این زمینه برنامه‌ای مدون را طراحی کرده و در حوزه اعتباربخشی، نظارت میدانی و همچنین در رابطه با گسترش کمی آینده دندانپزشکی امیدواریم هر چه زودتر به نتیجه برسد.

زالی تاکید می کند: باید به کیفیت آموزش دندانپزشک هم توجه شود این موضوع در سالهای اخیر مورد توجه کافی قرار نگرفته و نیازمند آن هستیم قلمروهای جدید دندانپزشکی از نظر علمی و مهارتی گسترش یابد.

دانشکده‌ها باید به بحث‌های نوین مانند شناخت ترمیمی، سرطان‌های دهان، استفاده از سلول‌های بنیادین و لیزر درمانی دست یابند و باید بیش از گذشته در بحث کیفی‌سازی خدمات دندانپزشکی کار کرد.

از طرف دیگر برخی کارشناسان و مدیران آموزش پزشکی معتقد به افزایش کمی و افزایش تربیت نیروی انسانی هستند تا به قول آنها در سالهای آینده علاوه بر رفع مشکلات درمانی کشور در حوزه بهداشت و پیشگیری نیز مشکلی احساس نشود.

کاهش ظرفیت رشته‌ها ما را مجبور به واردات پزشکان اماراتی و ترکیه می‌کند

بهرام عین اللهی ،معاون سابق آموزشی وزیر بهداشت برخلاف دیدگاه مسئولان جدید آموزشی وزارت بهداشت به افزایش ظرفیتها و نیروها معتقد است و به فارس می‌گوید: در شرایطی که کشورهای منطقه به شدت در حال افزایش نیروهای تحصیلکرده هستند ما به دنبال کاهش هستیم و مانند مسئله جمعیت در سال‌های آینده دچار بحران شده و مجبور می‌شویم از امارات و ترکیه پزشک بیاوریم.

وی ادامه می دهد: نباید تصور شود که رشد کمی رشته‌های پزشکی آن قدر زیاد بوده که باید آن را محدود کنیم چرا که هنوز نمی‌توانیم خدمات مناسب و کافی به مردم بدهیم. گفته می‌شود که در رشته دندانپزشکی بیشتر از ظرفیت‌ها نیرو تربیت شده است در حالی که این طور نیست و هنوز مردم برای دریافت این خدمات هزینه‌های بالایی می‌دهند و در مناطق محروم عملاً خدمات دندانپزشکی نداریم.

عین‌اللهی ادامه می دهد:ما باید خود را با کشورهای پیشرفته مقایسه کنیم و از خود بپرسیم چرا باید جلوی تربیت نیروی انسانی را بگیریم در حالی که می‌توانند به مردم خدمت کنند.

مسائل پشت‌پرده تقاضای کاهش ظرفیت دندانپزشکی

وی دلیل ایجاد این محدودیت را اینگونه توصیف می کند که مسائل صنفی پشت آن است. شاید اگر مثلاً برای دندانپزشکی می‌گویند نیروی کمتری تربیت شود برای پایین نیامدن تعرفه و درآمد‌هایشان است در حالی که باید نیاز مردم را در نظر بگیرید.

عین اللهی ادامه می دهد: در رشته‌های علوم پایه بسیار عقب هستیم در حالی که در دنیا PHD های مختلف وجود دارد اما در برخی رشته‌ها در کشور فقط 20 تا 30 نفر وجود دارد. در انگلستان در هر شهری دانشگاه و امکانات وجود دارد اما ما هنوز از آن بی‌بهره‌ایم.این موضوع باعث عقب‌ افتادن کشورمان می‌شود چرا که رشد کیفی در گرو رشد کمی است.

وی در پاسخ به اینکه گفته شده در برخی استان‌های بی‌نیاز، دانشگاه علوم پزشکی تأسیس شده می‌گوید: اینطور نبوده است ما اکنون حتی در برخی از استان‌های محروم دانشگاه نداریم. این تصور که شهرهای بزرگ فقط باید دانشگاه داشته باشند نادرست است و شهرهای کوچک و محروم هم باید رشد آموزش عالی داشته باشند.

معاون سابق آموزشی وزیر بهداشت در پاسخ به اینکه گفته شده رشد کمی فقط در 3 رشته در سال‌های آینده کافی است می گوید:این در بحث‌های تخصصی متفاوت است. باید خروجی افراد بازنشسته، جمعیت مردم و نیازشان در سال‌های آینده سنجیده شود و کم کردن نیروها نیاز امروز نیست.

عین‌اللهی می افزاید: در رشته‌های تحقیقات، دانش‌بنیان و علوم پایه باید ظرفیت‌ها افزایش یابد چرا که اگر این اتفاق بیفتد ضرری به مردم وارد نمی‌شود. در حوزه دندانپزشکی اگر گفته می‌شود افزایش نیرو باید کاهش یابد این را نمی‌بینند که در بحث پیشگیری کاری نشده است.

وی می گوید: به نظر می‌رسد جو‌سازی برخی از این متخصصان است که می‌خواهند از درآمد‌هایشان کم نشود در حالی که در بسیاری از رشته‌ها هنوز باید ظرفیت‌ها را بیشتر کنیم. بنده سال‌ها در بحث ارزیابی کیفی رشته‌ها کار کرده‌ام و به این نتیجه رسیده‌ام که کیفیت را باید در بسیاری از مقوله‌ها مانند استاد، مواد درسی، تجهیزات، دانشجو و غیره جست‌وجو کرد.

دست‌های پنهانی که به دنبال کاهش جمعیت تحصیلکرده است

معاون سابق آموزشی وزیر بهداشت ادامه می دهد: برای به دست آمدن کیفیت نباید رشته‌ها را کم کنیم بلکه هر چه رشته‌ها افزایش یابد رقابت بین دانشگاه‌ها نیز بیشتر می‌شود و به کیفیت دست خواهیم یافت. اگر نیروی انسانی را کم کنیم در شرایطی که هستیم ضربه‌ای به کشور وارد می‌شود که در سال‌های  آینده نمی‌توانیم آن را جبران کنیم چرا که تعداد دیپلمه‌ها و بیکاران زیاد می‌شود و این در حالی است که تعداد فوتی‌ها، بازنشسته‌ها و خروج متخصصان را خواهیم داشت.

عین‌اللهی می گوید: در شرایطی که کشورهای منطقه به شدت در حال افزایش نیروهای تحصیلکرده خود هستند ما به دنبال کاهش آن هستیم و مانند مسئله جمعیت در سال‌های آینده دچار بحران خواهیم شد و در سال‌های آینده مجبور می‌شویم از کشور امارات و ترکیه پزشک بیاوریم. به نظر می‌رسد دست‌های پنهانی پشت این سیاست‌هاست که با وجود اینکه رشد علمی در کشور دنبال می‌شود اما به دنبال کاهش جمعیت تحصیلکرده هستیم.