خیر و شر صندوق‌های خیریه!
از دستگاه‌های امنیتی و قضایی کشور انتظار می‌رود به هنگام صدور مجوز برای تشکل‌های مردم نهاد، در مورد افراد تشکیل دهنده آنها تحقیقات بیشتری مبذول دارند و وجاهت اجتماعی و دینی آنان را کاملاتصدیق کنند و سپس به آنان مجوز فعالیت بدهند.
عصر خبر: کمک به نیازمندان و دستگیری از فقرا و محرومان جامعه، همواره در سر لوحه فعالیت‌های اجتماعی و باورهای دینی ملت ایران قرار داشته و این در حالی است که متاسفانه برخی از افراد تحت پوشش تشکل‌های مردم نهاد و به ظاهر خیریه، با سوءاستفاده از احساسات انساندوستانه مردم، در پارک‌ها و مکان‌های عمومی با ارائه کارت‌های تقلبی به نام موسسه‌های نیکوکاری از مردم اخاذی می‌کنند.
به گزارش روزنامه اطلاعات ، بر اساس قانون، منظور از موسسه‌های خیریه، نهادها و انجمن‌هایی غیر انتفاعی، عام‌المنفعه و غیر سیاسی است که توسط افراد حقیقی یا حقوقی تاسیس شده‌اند و درزمینه ارائه خدمات اجتماعی به افراد نیازمند، خانواده‌های بی‌بضاعت و زن سرپرست، کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست و آسیب دیدگان اجتماعی، فعالیت می‌کنند و مجوزهای لازم را از ارگان‌های مسئول، دریافت کرده‌اند.
دکتر مجید ابهری ـ رفتار شناس اجتماعی در مورد مؤسسه‌های خیریه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: تشکل‌های مردمی حلقه اصلی اتصال مردم به دولت و محور اصلی خدمت به جامعه مدنی محسوب می‌شوند و به عنوان سازمان‌های مردم‌نهاد در کشور، پیشگام فعالیت‌های نیکوکارانه هستند.
وی با بیان اینکه متأسفانه در مورد خیریه‌ها و کارهای عام‌المنفعه فرهنگ سازی و بستر سازی فکری درستی انجام نشده است، می‌افزاید: کشور ما دارای یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های مردم نهاد،هیات‌های عزاداری، صندوق‌های خیریه در مساجد و همینطور انجمن‌های خیریه خانوادگی در طول تاریخ بوده است که همواره مشغول خدمتگزاری به نیازمندان بوده‌اند ودر بعضی موارد از دولت‌ها نیز پیشی گرفته‌اند، اما متاسفانه طی این سال‌ها برخی فرصت طلبان میدان اصلی فعالیت‌های خیرخواهانه را از خدمتگزاران واقعی آن، گرفته‌اند.
خیریه‌های بدون مجوز
این رفتار شناس اجتماعی در مورد موسسه‌های بدون مجوز خیریه یادآوری می‌کند: ناهنجاری‌های اجتماعی ناشی از وجود این تشکل‌های غیرمجاز در دو محور دیده می‌شود؛ یکی ارتباط با بیگانگان و رد وبدل اطلاعات و همینطور تحریک جامعه به‌سوی دستورات صادره از سوی آن مراکز، دومین ناهنجاری هم عبارت است از تضعیف اعتماد و تخریب مشارکت‌های اجتماعی.
البته در اینجا باید گفت که همه خیریه‌ها این‌گونه نیستند و هنوز هم خیریه‌هایی خالصانه در خدمت محرومان و نیازمندان قرار دارند و از آن جایی که دین مبین اسلام تاکید زیادی بر همدلی و همیاری با محرومان و نیازمندان و فقرا دارد، کمک به آنان با باورهای دینی، اجتماعی و فرهنگی ما هماهنگ است و به عنوان یک رفتار فرهنگی نهادینه شده، در جامعه مورد توجه قرار گرفته است.
وی می‌گوید: در حال حاضر متأسفانه افرادی تحت عنوان خیریه، با سوءاستفاده از نام سازمان‌های مردم نهاد و احساسات مردم، مشغول پرکردن جیب‌ها و حساب‌های بانکی خود هستند و کمک‌های مردمی را به دست نیازمندان نمی‌رسانند. آنان صاحب خانه‌های آنچنانی، خودرو‌های پر زرق و برق، کارخانه و مراکز تولیدی شده‌اند که با کمک‌های مردمی به‌دست آمده است و متاسفانه تعداد آنها هم کم نیست.
خیریه‌های مفید
دکتر ابهری با بیان این مطلب که بعضی از تشکل‌های اجتماعی نیمه دولتی مانند کمیته امداد امام خمینی(ره)، سازمان بهزیستی و یا تشکل‌های مردمی مانند مانند کمک به بیماران ام – اس، بنیاد بیماری‌های خاص، محک و بعضی دیگر از تشکل‌های مشابه آنها واقعاً منشاء خدمات مفید و با برکتی برای نیازمندان هستند، می‌افزاید: در کنار این تشکل‌ها، بعضی از نهاد‌های صوری خیریه فقط با تشکیلات ظاهری و با سوء استفاده از احساسات مردم به کار خود ادامه می‌دهند و با جمع‌آوری کمک در مواقع اضطراری مانند وقوع سیل و یا زلزله در داخل و خارج و نیز با سوء استفاده از عواطف انسانی و اجتماعی در مورد معلولین، فقرا، کودکان یتیم و زنان بی سرپرست، به اعمال خلاف خود ادامه می‌دهند که ضرورت دارد از نظر قانونی با آنان برخورد شود.
وی با اشاره به این مطلب که در صورت ادامه وضع موجود عده‌ای از مردم دیگر نمی‌دانند حرف‌های چه کسی را باور کنند و دست خود را برای کمک به‌سوی چه کسانی دراز کنند یاد آوری می‌کند: در اینجا با اتکا به ۳۰ سال تجربه در زمینه آسیب‌های اجتماعی می‌توانم بگویم که بعضی از افراد نیازمند، غیر واقعی و بدلی هستند و از هر جا که بوی کمکی بیاید، آنان به آن سمت می‌روند، بعضی‌ها فقیر بودن را به عنوان پوشش شغلی خود انتخاب کرده‌اند و در اینجا باید اشاره‌ای هم به تشکل‌های بدلی کنیم. این خیریه‌ها با گرفتن کمک از سازمان‌های دولتی مربوطه و نیکوکاران، باعث شده‌اند بعضی از افراد جامعه به این گونه نهادها بدبین شوند.
راهکار‌های ارائه شده
این رفتار شناس اجتماعی در پاسخ به این پرسش که در مقابله با موسسات غیر قانونی جمع‌آوری کمک‌های مردمی چه باید کرد، می‌گوید: در این مورد باید باورهای خود را تقویت کنیم، زیرا هر تشکلی با نام‌های فریبنده و رفتارهای ریا کارانه نمی‌تواند یک نهاد واقعی باشد، بنابراین در این زمینه باید با ارزیابی و پرسش از اهل نظر و خبرگان، سازمان‌های اصیل و خدمتگزار را شناسایی کنیم و از طریق آنها، کمک‌های خود را به‌دست نیازمندان برسانیم.
وی با طرح این پرسش که به‌راستی اگر تمامی سازمان‌های خیریه به وظایف اصلی و اجتماعی خود عمل می‌کردند آیا باز اینهمه فقیر و نیازمند در جامعه داشتیم، می‌افزاید: در تبریز با وجود وسعت زیاد این شهر، فقیر و متکدی دیده نمی‌شود، چون یک خیریه اصیل مردمی در مقابله با تکدی‌گری و روحیه گداپروری مشغول به خدمت است.
دکتر ابهری یادآوری می‌کند: با کمک و همیاری با تشکل‌های اصیل خیریه می‌توانیم چهره شهرمان را از نیازمندان کاذب پاک کنیم و اجازه دهیم فقرا و نیازمندان آبرومندی که به‌شدت در تنگنای مالی هستند، به کمک‌ها برسند.
در حال حاضر افراد بسیاری به هیچ عنوان فقر و نداری خود را ابراز نمی‌کنند و تشکل‌های اصیل با مراجعه با معتمدان محلی و ائمه جماعت و شورا‌های محلی، باید این‌گونه افراد را شناسایی کنند و اجازه ندهند در این زمینه خیریه‌های کاذب و متکدیان حرفه ای، عرصه را بر نیازمندان واقعی تنگ کنند.
در نهایت اینکه با شناسایی تشکل‌های بدلی چه در زمینه سیاسی، یعنی آنها که پل ارتباطی جبهه جنگ نرم و سازمان‌های جاسوسی با ملت ایران هستند و چه آنهایی که بدون ریشه و به طور کاذب در جامعه فعالیت می‌کنند، با اطلاع‌رسانی در موردشان باید بکوشیم چهره واقعی آنها را به جامعه نشان دهیم.
وی می‌گوید: از دستگاه‌های امنیتی و قضایی کشور انتظار می‌رود به هنگام صدور مجوز برای تشکل‌های مردم نهاد، در مورد افراد تشکیل دهنده آنها تحقیقات بیشتری مبذول دارند و وجاهت اجتماعی و دینی آنان را کاملاتصدیق کنند و سپس به آنان مجوز فعالیت بدهند.
سازمان‌های نظارتی هم در این مورد باید نظارت کافی را مبذول دارند و اجازه ندهند دنیا طلبی،راحت طلبی و مفت خوری بعضی از افراد چه در شکل و قالب فقرا و چه در قواره سازمان‌های مردم نهاد، باعث خاموش شدن شعله‌های کمک به نیازمندان در قلب‌های مهربان خیر خواهان و نیکوکاران جامعه شوند.
خیریه‌های فاقد وجاهت قانونی
دکتر رضا غنی لو ـ استادیار دانشگاه علوم انتظامی امین در مورد موسسات خیریه بدون مجوز به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: موسسات خیریه به ۲ دسته تقسیم می‌شوند.
دسته اول که از مراجع قانونی مجوز گرفته‌اند و گروه دوم که مجوز ندارند و به زعم خودشان فعالیت‌های مردمی در قالب هیات‌ها و نشست‌های محلی دارند که از نظر ما این خیریه‌ها باید مجوز داشته باشند. زیرا پلیس موسسه‌های خیریه و کارهای عام المنفعه بدون مجوز را فاقد وجاهت قانونی می‌داند.
وی با بیان این مطلب که بعضی از خیریه‌هایی که دارای مجوز هستند، ممکن است فعالیت‌های غیر قانونی انجام دهند و یا به کارهایی که در اساسنامه‌هایشان نیست وبرایش مجوز نگرفته اند. بپردازند، می‌افزاید: معمولاً دست‌اندرکاران این گونه خیریه‌ها اقدام به کلاهبرداری می‌کنند.
این کارشناس رسمی دادگستری یادآوری می‌کند: بسیار دیده شده است خیریه‌ای که مجوز داشته و اقدامات کلاهبردارانه انجام داده است و خیریه‌ای هم که مجوز نداشته، فعالیت‌های عام المنفعه انجام می‌داده است. از این رو صرفاً نداشتن مجوز دلیل بر این نیست که آن موسسه یا فرد کارهای غیر قانونی یا خلاف انجام می‌دهد، بلکه دیگر اعمال موسسه‌های خیریه نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
تخلف‌های سه‌گانه مؤسسه‌های خیریه
وی در پاسخ به این پرسش که فعالیت‌های غیر قانونی موسسات خیریه معمولاً به چه اشکالی است، می‌گوید: فعالیت‌های غیر قانونی، چه موسساتی که مجوز دارند و چه آنهایی که مجوز ندارند، به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شود؛ دسته اول را تحت عنوان «فرار مالیاتی» می‌شناسیم، به این معنی که موسسه‌های تحت پوشش خیریه‌ها چون از پرداخت مالیات بردرآمد مستثنی هستند، منتأسفانه دیده شده است افراد سودجو در قالب خیریه‌ها فعالیت‌های تجاری انجام می‌دهند و به عبارت دیگر خیریه تنها پوششی برای فرار از پرداخت مالیات است. دسته دوم موسسات خیریه و عام‌المنفعه‌ای است که از اموال اهدایی، استفاده‌های نادرست می‌کنند.
یعنی به عنوان مثال مردم برای ایتام، مساکین، بیماران خاص و زنان بدون سرپرست اموالی را هدیه کرده‌اند و موسسه‌ای که کارهای خلاف انجام می‌دهد، این اموال را در راه اغراض و مطامع شخصی خود استفاده می‌کند و در واقع بانک کوچکی برای رسیدن به اهداف تبلیغاتی،شخصی،تصاحب قدرت و فعالیت‌های به ظاهر اجتماعی تأسیس کرده است. یعنی هدف اصلی که کمک به افراد درمانده بوده، نقص شده است. مورد آخر تخلف که سر فصل آن را در موسسات خیریه و عام المنفعه شامل می‌شود، سوء استفاده‌های سیاسی در اجتماعاتی است که کارهای خیریه‌ای انجام می‌دهند.
یعنی هدف از تاسیس این نوع خیریه به عنوان مثال، وارد شدن شخص خیر به مجلس شورای اسلامی یا شورای شهر است و یا اینکه شخص از طرف یک ارگان دولتی شناخته شود تا بتواند پستی را تصاحب کند و در واقع تابلوی خیریه مکانی برای فعالیت‌های تصاحب قدرت و فعالیت‌های جناحی و سیاسی شده است، که این امر در اساسنامه‌های خیریه‌ها مجاز شناخته نشده است واگر کسی این کار را انجام دهد، خطا نیست، ولی برای این کار باید از کمیسیون احزاب وزارت کشور مجوز بگیرد. اینها سرفصل‌های کلی موسسات خیریه خلافکار است، که البته باید گفت تعدادشان بسیار کم است و باید به وضعیت آنها رسیدگی شود. اکثریت خیریه‌ها بدون هیچ چشم داشتی فقط وظایف اصلی خودشان را انجام می‌دهند و از اینرو پلیس خود را حامی کارهای خدا پسندانه آنها می‌داند.
چگونه باید کمک کرد؟
دکتر غنی لو در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر عده‌ای تحت عنوان خیریه در پارک‌ها و محل‌های عمومی اقدام به جمع‌آوری کمک از مردم می‌کنند، می‌افزاید: اگر کسی تحت پوشش خیریه تقاضای کمک کرد، اولین کاری که مردم می‌توانند انجام دهند، این است که شماره تلفن،نشانی و نام کامل موسسه و فرد مراجعه‌کننده را بپرسند، زیرا کارکنان موسسات خیریه کارت شناسایی دارند. سپس تحقیق کنند که مورد فعالیت خیریه در رابطه با کدام سازمان یا نهاد است.
به عنوان مثال اگر در مورد کمک به معتادان یا دختران فراری باشد، باید با سازمان مربوطه که سازمان بهزیستی است، تماس بگیرند واگر این موسسه مجوز داشته باشد، کارکنان آن ترسی از دادن مشخصاتشان ندارند و مردم برای اطلاع بیشتر باید به اداره بهزیستی محل مربوطه تلفن بزنند و مطمئن شوند که آیا موسسه مورد نظر، وجود خارجی دارد یا نه؟
و وقتی که تایید شد، شخص با موسسه تماس بگیرد و اعلام کند که شخصی با این نام، به اسم موسسه خیریه شما آمده و درخواست کمک کرده است اما چون محل ثابتی ندارد ومثلا در پارک بوده است به توصیه پلیس با شما تماس گرفته ام و چون می‌خواهم به موسسه شما کمک کنم، لطف کنید نشانی دفتر مرکزی یا شماره حساب قانونی را که به اسم موسسه ثبت شده است، اعلام کنید.
وی یادآوری می‌کند: وقتی که می‌خواهید از طریق عایر بانک پولی را حواله کنید، نام صاحب حساب در صفحه دیجیتال می‌آید و این افراد نمی‌توانند شماره حسابی بدهند که مال خودشان نباشد، ولی توصیه ما این است که در خیابان‌ها و پارک‌ها بدون شناسایی به هیچ کسی کمک نکنید.
این استاد یار دانشگاه علوم انتظامی امین در مورد بازرسی از خیریه‌ها می‌گوید: پلیس اطلاعات و امنیت عمومی در تمامی شهرها مسئول نظارت بر عملکرد انتظامی و سوء رفتار قضایی موسسات عام المنفعه و خیریه‌ها است و مردم درصورت دیدن تخلفات احتمالی می‌توانند به پلیس ۱۱۰ گزارش دهند و یا مستقیما به پلیس اطلاعات و امنیت شهر محل سکونتشان، مراجعه کنند.
سوء استفاده از احساسات مردم
چندی پیش برای تهیه گزارش به خیریه‌ای رفتم که از کودکان یتیم نگهداری می‌کردند. علیرغم ظاهر شیک و کیا بیای مسئولان، بچه‌ها دچار سوء تغدیه شدید بودند و نگاهشان به میزهای مملو از شیرینی و میوه خیره مانده بود و مسئولان با چنان دلسوزی از کمک به این بچه‌ها داد سخن می‌دادند که دل آدمی به رحم می‌آمد! اما در این میان دخترکی ۴ ساله مدام از مسئولش شیرینی می‌خواست و او کودک را با نگاه‌های تحکم‌آمیز از خود دور می‌کرد.
سال‌ها می‌گذرد، اما هیچ وقت قیافة آن کودک از پیش چشمان‌مان دور نمی‌شود.
عطایی، یک خانم نیکوکار با بیان مطلب بالا به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: در یکی از پارک‌ها عده‌ای را دیدم که برای کمک به کودکان بی سرپرست پول جمع می‌کردند. آنان با ارائه کارت یکی از مؤسسه‌های خیریه خود را محق نشان می‌دادند و با چرب زبانی و سو ءاستفاده از نام ائمه اطهار(ع) مردم را برای پرداخت کمک تشویق می‌کردند. از آنان محل خیریه را پرسیدم، نشانی جایی در جنوب شهر را دادند و بعد که موضوع را پیگیری کردم، دیدم اصلا چنین خیریه‌ای ثبت نشده است و کارت‌های آنها هم جعلی بوده است!
همچنین پلیس امنیت پرونده‌هایی را در دست بررسی دارد که بر اساس آن، خانمی که کلاس‌های دینی برگزار می‌کرده و خیریه هم داشته است، کلاهبرداری عظیمی انجام داده و متواری شده و چندی بعد با پوشش نامناسب، در یکی از شهرهای امارات متحده عربی دیده شده است!
