درباره دیالیز و پیوند کلیه چه میدانید؟

عصر خبر: هر فردی در حالت نرمال دو کلیه دارد که در پهلوها و در محل اتصال دنده به ستون فقرات قرار گرفته اند و نقش اصلی آن انجام دیالیز طبیعی و خارج کردن مواد سمی غیر قابل استفاده به صورت ادرار از بدن می باشد. علاوه بر وظیفه اصلی تصفیه خون از بدن کلیه ها در تولید گلبولهای قرمز و تنظیم الکترولیت ها از قبیل کلسیم و پتاسیم نیز نقش عمده دارند. مواد زائد خارج شده و تصفیه شده از خون به صورت ادرار از حالب ها به مثانه دفع شده و به صورت ادرار خارج می شوند.
در هر ۲۴ ساعت ۲۰۰ لیتر از خون بدن را کلیه ها تصفیه کرده و از آن حدود ۲ الی ۳ لیتر را به صورت ادرار از بدن خارج می کنند و بقیه خون را که حاوی مواد مورد نیاز بدن هستند به خون بر می گردانند. اگر به هر علتی کلیه ها کم کار و یا ناکارآمد بشوند و عمل تصفیه خون و تنظیم بدن را انجام ندهند علائم نارسائی کلیه که به علت جمع شدن مواد سمی در بدن ایجاد می شوند خود را با ضعف، بی حالی، خستگی، بی اشتهایی، بوی بدن دهان و رنگ پریده گی نشان می دهندو در این مرحله اگر دیالیز مصنوعی و یا پیوند کلیه انجام نشود چه بسا باعث مرگ زودرس می شود.

دو علت شایع از کارافتادن کلیه ها عبارتند از:
۱-    دیابت کنترل نشده ۲- فشار خون بالا
و لذا توصیه می شود افرادی که مبتلا به دیابت و فشارخون هستند جهت جلوگیری از ابتلا به نارسائی کلیه بیماری شان را جدی گرفته و به درمان منظم و به موقع آن بپردازند.
سومین علت نارسایی و از کارافتادن کلیه ها بیماری های التهابی سلول های تصفیه کننده خون یا گلومرونفریت است که علت آن ناشناخته می باشد. بعضی از بیماری های ارثی از قبیل بیماری کیستیک ارثی کلیه، سنگ های کلیه بزرگ و انسدادی و مصرف داروهای مخدر از جمله هروئین نیز باعث نارسائی کلیه می شوند.
در مراحل شروع کم کاری کلیه ممکن است کاملاً بی علامت باشد و زمانی که عملکرد کلیه حدود ۹۰ درصد کاهش پیدا می کند علائم نارسائی خود را به صورت فشارخون بالا، دفع پروتئین، تکرر ادراری، بالارفتن اوره و کراتینین خون، تورم در پلک ها و دست و پا، ضعف عمومی و بی حالی، بی اشتهایی و بوی بدن دهان نشان می دهد.

در صورت ابتلا به نارسائی کلیه چه کار باید کرد؟
بسیاری از بیماران علیرغم نارسایی کلیه از اسم دیالیز ترس دارند در حالیکه دیالیز برای این بیماران مثل فرشته نجات بوده و در صورت عدم دیالیز مرگ زودرس سراغآنها خواهد آمد و لذا اینجانب اکیداً توصیه می کنم که از انجام دیالیز اصلاً نهراسید و به عنوان درمان نجات دهنده هر چه سریعتر آن را با مراجعه به مرکز بیمارستانی شروع کنید.

اولین اقدام برای انجام دیالیز چیست؟
اولین اقدام شما ایجاد کردن فیستول شریانی یا وریدی در دست ها جهت انجام دیالیز است که دکترهای متخصص جراحی عروق این کار را بلافاصله انجام می دهند و شما برای دیالیز آماده می شوید.

چگونگی انجام دیالیز
دیالیز به دو روش انجام می شود:
۱-    همودیالیز: که در این روش تصفیه خون را طریق فیستول دست و توسط ماشین انجام می شود و خون شما از طریق فیستول وارد دستگاه شده و مواد زائد آن توسط دستگاه جذب می شود و پس از تمیز شدن به بدن شما برگردانده می شود. این روش بهترین و مؤثرترین نوع دیالیز است.
۲-    روش دیالیز صفاقی: یا استفاده از پرده های طبیعی پوشاننده احشاء شکم بیمار
همچنانکه تأکید کردم بهترین و مؤثرترین روش همان همودیالیز می باشد.

تعداد جلسات دیالیز در هفته چقدر است؟
بسته به شدت نارسائی و کم کار شدن کلیه ها تعداد دیالیز فرق می کنند و از یک جلسه در هفته و تا سه جلسه در هفته انجام می شود.

عوارض دیالیز کدامند؟
افت فشارخون، عفونت و حساسیت به مایع دیالیز از عوارض احتمالی دیالیز می باشد.

آیا تنها راه بیمار انجام دیالیز تا آخر عمر می باشد؟
خیر، خوشبختانه امروز انجام پیوند کلیه یکی از اقدامات درمانی مهم در جهت خلاص شدن از انجام دیالیز مصنوعی می باشد. در روش پیوند کلیه یکی از کلیه های فرد دهنده کلیه به فرد گیرنده که مبتلا به نارسائی کلیه است به روش جراحی پیوند زده می شود.
فرد دهنده کلیه می تواند از خویشاوندان و یا افراد غیرفامیل که تطابق نسجی با فرد گیرنده دارد و یا از فرد مبتلا به مرگ مغزی که رضایت به این عمل دارند و در نهایت ا زکلیه مرده باشد.

درصد موفقیت پیوند کلیه چقدر است؟
درصد موفقیت پیوند قبل از همه بستگی به تطابق نسجی فرد دهنده و گیرنده دارد که قبل از عمل و با آزمایشات مخصوص مشخص می شود. هر چه فرد مورد نظر آشناتر و از خویشان و فامیل باشد قدرت تطابق نسجی بالاتر است و از طرفی شانس موفقیت پیوند بسیار بالا می باشد.

آیا امکان پس زدن کلیه ها پس از پیوند وجود دارد؟
بله، خوشبختانه با آزمایشات و بررسی های کامل قبل از عمل و انتخاب افراد مناسب، امروزه شانس پس زدن کلیه خیلی کاهش پیدا کرده است. در مواردی که کلیه پیوند زده شده با بدن فرد گیرنده تطابق نداشته باشد آن را به عنوان جسم خارجی تلقی کرده و باعث می شود که سلولهای بدن به کلیه پیوندی حساسیت نشان داده و به آن حمله کنند و به این حالت پس زدگی حاد یا Acute Rejection می گویند.
پس زدگی نوع دوم تدریجی است که در این صورت کلیه پیوند شده تدریجاً مبتلا به کار می گردد که به پس زدگی مزمن می گویند.
خوشبختانه با تولید داروهای مناسب امروزه این پس زدگی ها قابل مهار می باشند.

اگر کلیه پیوندی پس زده شد یا از کار افتاد چه کار باید کرد؟
بهترین قدم درمانی خارج کردن کلیه پیوندی از کارافتاده می باشد و فرد دوباره مدتی دیالیز می کند تا آماده پیوند دیگر شود.

چگونگی انجام پیوند کلیه
در این عمل جراحی فرد دهنده کلیه با فرد گیرنده در بیمارستان بستری می شوند و بررسی های لازم و تکمیلی که انجام شد در روز عمل همزمان در دو اطاق عمل و عمل جراحی توسط دو جراحی شروع می شود و همزمان کلیه فرد دهنده را به لگن فرد گیرنده پیوند می زنیم. کلیه پیوند زده شده در لگن و پایین از محل کلیه طبیعی قرار می گیرد.

از کجا متوجه شویم که پیوند کلیه موفقیت آمیز بوده است؟
خروج ادرار از کلیه پیوند زده شده و نرمال شدن اوره و کراتینین نشاندهنده تصفیه خوب و نرمال کلیه پیوندی می باشد. بلافاصله جهت جلوگیری از پس زدن پیوند کلیه و عملکرد خوب آن داروهای مخصوص پس از پیوند برای بیمار گیرنده شروع می شود و فرد دهنده کلیه بعد از یک شب بستری در بیمارستان مرخص می شود.

آیا برای فردی که کلیه اش را اهداء کرده است مشکلی پیش نمی آید؟
فرد دهنده یک کلیه سالم دارد که کفاف فعالیت های بدنی ایشان را می دهد و تا زمانی که این تک کلیه خوب کار می کند بیمار هیچ مشکلی نخواهد داشت ولی ما به این بیماران توصیه می کنیم که مواظب تک کلیه خود باشند و نمک کم و مایعات زیاد مصرف کنند و منظم به دکتر کلیه مراجعه داشته باشند.

آیا داروهای جلوگیری از پس زدن کلیه عوارض خاصی نیز دارد؟
بله، کاهش سیستم ایمنی بدن، پرمویی بدن، شانس بالای ابتلا به عفونت ادرار، جمع شدن چربی در قسمت بالاتنه و شانس بالای فشار خون از عوارض این داروها هستند که اجتناب ناپذیرند.

و اما توصیه های اینجانب
۱-    چکاب منظم را جهت تشخیص به موقع نارسائی کلیه فراموش نکنید.
۲-    از مصرف بی رویه داروهای سرخودی و دخانیات مخصوصاً موارد مخدر اجتناب نمایید.
۳-    در صورت داشتن دیابت و فشارخون آن را جدی گرفته و تحت نظر پزشک تان باشید.
۴-    در صورت داشتن نارسایی کلیه جهت جلوگیری از پیشرفت آن از مصرف نمک و رژیم غذایی پرپروتئین اجتناب نمایید.
۵-    در صورت نیاز به دیالیز از آن نهراسید چرا که فرشته نجات شما می باشد و در صورت عدم انجام آن زندگیتان به خطر می افتد.

دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری تناسلی و فلوشیپ فوق تخصصی درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی بیماریهای کلیه و مجاری ادراری