شیر طعم‌دار بخوریم یا نخوریم؟

یکی از محصولاتی که مدتی است وارد بازار لبنیات شده و اتفاقا طرفداران زیادی، مخصوصا در بین بچه‌ها پیدا کرده شیرهای طعم‌دار است؛ از شیرکاکائو و شیرموز گرفته با شیرطالبی و شیرخرما.

پای صحبت‌های مهندس مرتضی مشایخ، متخصص صنایع غذایی و عضو هیات علمی انستیتو تحقیقات تغذیه کشور نشستیم تا ببینیم تفاوت این شیرهای طعم‌دار با شیرهای معمولی چیست؟

*یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های شیرهای طعم‌دار و معمولی، شکر فراوان موجود در این محصولات است. دلیل افزودن این همه شکر به شیرهای طعم‌دار چیست؟

میزان شکر افزوده شده به شیرهای طعم دار، با توجه به نوع طعم دهنده موجود در آن، نسبتا زیاد و معمولا بین 4 تا 8 درصد است. این شکر برای ایجاد طعم شیرین‌تر به این شیرها اضافه می‌شود تا کودکان و افرادی که تمایل چندانی به مصرف شیر ندارند، بتوانند طعم آن را بهتر تحمل کنند.

به طور کلی، بیشتر افراد به سادگی طعم‌های شیرین را می‌پذیرند و اصولا شیرهای طعم‌دار هم با هدف تنوع بخشیدن به سبد غذایی خانوار و تامین سلیقه غذایی افراد پا به بازار گذاشته‌اند. اگر به شیرهای طعم‌دار در صنعت شکر افزوده نشود، طعم آنها چندان مورد پسند قرار نخواهد گرفت.

*مهم‌ترین طعم دهنده‌هایی که به شیرهای طعم‌دار افزوده می‌شوند، چیست؟
برای تولید شیرهای طعم دار، مقداری اسانس، کنسانتره طبیعی میوه، آبمیوه‌های طبیعی، رنگ‌های طبیعی یا پودر کاکائو را براساس استانداردهای موجود به شیرهای سفید ساده و تازه اضافه می‌کنند تا با کمک این طعم دهنده‌ها و رنگ‌های کاملا طبیعی، محصولی جدید عرضه شود.

*نمی توان به جای شکر از شیرین کننده‌های سالم‌تر یا کم کالری‌تر برای تولید شیرهای طعم‌دار استفاده کرد؟
چرا؛ شکر فراوان موجود در این محصولات، علاوه بر تغییز ذائقه مصرف‌کننده (که بیشتر هم کودکان هستند)، می‌تواند افزایش دریافت کالری روزانه و ابتلا به اضافه وزن و چاقی را به دنبال داشته باشد. از این رو، بهتر است استاندارد و قانونی برای تولید چنین محصولاتی در نظر گرفته شود تا از شیرین کننده‌های کم کالری مانند استویا یا در مواردی هم از شیرین کننده‌های طبیعی مانند عسل برای تولید این محصولات استفاده شود.

به طور کلی، نمی‌توان حذف هرگونه شیرین‌کننده اضافی را از شیرهای طعم‌دار پیشنهاد یا حتی تصور کرد زیرا در این صورت، طعم نهایی آنها دیگر مطلوب و موردپسند نخواهدبود.

*آیا امکان استفاده از شیرخشک یا شیرهایی با کیفیت پایین‌تر برای تولید شیرهای طعم‌دار وجود دارد؟
براساس قانون و استاندارد، شیرهای طعم‌دار هم باید از مواد اولیه تازه و سالم تهیه شوند. یعنی کارخانه‌های معتبر، از شیرخشک یا شیرهای بی‌کیفیت برای تولید شیر طعم‌دار استفاده نمی‌کنند با این حال ممکن است برخی تولیدکنندگان، حجمی از شیر خشک هم به شیرهای طعم دارشان بیفزایند که البته این کار مشکلی از نظر سلامت برای مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کند.

*آیا شیرهای طعم دار، حاوی افزودنی یا نگهدارنده خاصی هم هستند؟
به هیچ وجه به شیرهای طعم‌دار نگهدارنده نمی‌زنند. افزودنی آنها در حد طعم دهنده‌های طبیعی و یک نوع پایدارکننده است. پایدارکننده‌ها، ترکیب‌هایی هستند که برای معلق نگه داشتن کنسانتره میوه‌ها در کل فرآورده و پیشگیری از رسوب شان در شیر، استفاده می‌شوند و هیچ مشکلی برای سلامت مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کنند.

*توصیه خاصی برای مصرف شیرهای طعم‌دار ندارید؟
شیرهای طعم دار، فقط برای ایجاد تنوع در سبد غذایی وارد بازار شده‌اند و به دلیل شکر و کالری زیادی که دارند، نمی‌توانند جایگزین شیرهای ساده شوند. مصرف مداوم این محصولات به وسیله بچه‌ها، باعث تغییر ذائقه آنها به سمت شیرینی و افزایش خطر ابتلا به چاقی و بیماری‌های مزمنی مانند دیابت یا ناراحتی‌های قلبی می‌شود.

اگر فرزندتان واقعا نمی‌تواند طعم شیر ساده را بپذیرد، می‌توانید خودتان در منزل شیر طعم‌دار با شکر کمتر برای او تهیه کنید. می‌توانید از عسل و خرما برای شیرین کردن شیر استفاده یا شیر را با آب هویج یا آب طالبی مخلوط کنید. کمی پودر کاکائو یا موز رنده شده به آن بیفزایید و خلاصه طعم مورد پسند فرزندتان را بشناسید و با سالم‌ترین راه ممکن، آن طعم را برایش ایجاد کنید. مصرف شیرهای طعم‌دار به افراد چاق، دارای اضافه وزن و بیماران دیابتی هم توصیه نمی‌شود.

*تفاوت شیرهای پاستوریزه و استریلیزه
*شیرهای طعم‌دار هم پاستوریزه یا استریلیزه می‌شوند؟
صددرصد، انواع شیرهای بسته‌بندی و صنعتی، چه ساده و چه طعم دار، قبل از ورود به بازار پاستوریزه یا استریلیزه می‌شوند. اگر به بسته‌بندی این محصولات دقت کنید، حتما عبارت «پاستوریزه» یا «استریلیزه» را روی آنها می‌بینید. شیرهای پاستوریزه، ماندگاری کمتری نسبت به انواع استریلیزه دارند و باید تا زمان مصرف، داخل یخچال نگهداری شوند اما شیرهای استریل را می‌توان برای مدت طولانی‌تری حتی خارج از یخچال هم نگه داشت.

نکته مهم اینجاست که هم شیرهای پاستوریزه و هم شیرهای استریل باید تا قبل از اتمام تاریخ انقضای خود مصرف شوند و اگر در پاکت آنها هم باز شد، در یک وعده استفاده شوند. بازماندن در این محصولات، امکان ورود عوامل محیطی و میکروارگانیسم‌ها به داخل آنها و ایجاد شرایط فسادشان را فراهم می‌کند.