اكچوئرها چه كساني هستند؟

عصر خبر؛ دكتر سيروس لرستاني* – علم اكچوئري (ACTUARIAL) از سابقه طولاني برخوردار مي باشد، اما در ايران سابقه آن كمتر از 10 سال برآورد شده است. بنيانگذاراين علم در ايران استاد محمد علي جوهريان مي باشد.

اكچوئري يك سري علم محاسباتي است كه در بانك ها و موسسات بيمه اي و اعتباري كاربرد دارد، بنابراين علم اكچوئري مرجع اساسي جهت فعاليت هاي مالي محسوب مي شود.همچنين علم اكچوئري به معناي اصل مديريت ريسك نيز به كار مي رود.علم اكچوئري با محاسبه ريسك اجراي پروژه، موفقيت انجام پروژه را تضمين مي نمايد، معناي لغوي اكچوئري در بيمه به معناي محاسبات فني بيمه ها است.

   اما اكچوئرها چه كساني مي باشند:

اكچوئرها افرادي هستند كه براساس تخصص هايي كه در زمينه صنعت خاصي دارند، توانايي انجام محاسبات و برآوردهاي مالي مربوط به آن صنعت را دارند و به بررسي تعادل بين درآمد و هزينه در سال هاي آتي مي پردازند.

به بيان ديگر اكچوئرها با استفاده از مفروضاتي عدم اطمينان هاي با اهميت راجع به آينده را حل مي نمايند.حال به بيان وظايف اكچوئرها مي پردازيم. اكچوئرها ريسك هايي كه حذف شدني نيستند يا تا حد مناسبي كاهش پذير نيستند را شناسايي و راهكار تامين مالي آن را ارائه مي كنند. تامين مالي ريسك يعني مجموع تدابيري كه از طرق مختلف منابع لازم را براي بازسازي خسارات احتمالي با انجام كمترين هزينه فراهم مي كند كه به دو طريق ذيل مي باشد:

تامين وجوه براي خسارت هاي معين يا همان نگهداري ريسك، خريد پوشش بيمه اي يا همان انتقال ريسك. اما برخورد آگاهانه در تصميم گيري مربوط به انجام ريسك يا انتقال ريسك از اهميت بسيار زيادي برخوردار است چرا كه اگر در شناسايي ريسك دقت كافي نشود احتمال دارد كه تداوم فعاليت شركت به خطر بيفتد.اما انتقال ريسك به اين مفهوم است كه به طور مثال يك شركت جهت توزيع كالاهاي خود به مشتريان از يك پيمانكار استفاده نمايد كه باعث واگذار شدن ريسك خطرات ناشي از حمل ونقل كالامي گردد.اكچوئرها به اين موضوع مي پردازند كه ريسك ها در چه مواقعي نگهداري يا انتقال داده شود. هنگامي كه ريسك ها انتقال داده مي شود پيش بيني برنامه ريزي ساده و روشن است، ولي هنگامي كه ريسك ها نگهداري مي شوند پيش بيني برنامه ريزي براي تامين مالي مورد نياز به سادگي امكان پذير نيست.

اما محاسبات اكچوئري: محاسبات اكچوئري تلفيقي از مجموعه عوامل مخاطره آميز و عواملي كه ميزان ارزش پول پرداختني را در زمان مقرر تعيين مي كند به بيان ديگر با محاسبات اكچوئري ريسك ها شناسايي مي شوند.حال به بيان كاربردهاي اكچوئري و بيان يك مثال خاص مي پردازيم: روش هاي اكچوئري ريسك ها توسط بانك ها، شركت هاي بيمه و اعتبار دهندگان مورد استفاده قرار مي گيرد كه اكثر مجامع حرفه اي دنيا استفاده از روش هاي اكچوئري را به منظور برآورد هزينه بازنشستگي توصيه مي كنند كه به نقل از رييس كل وقت بيمه مركزي علم اكچوئري با شناسايي ريسك ها به طرح هاي بيمه اي اعتبار مي دهد.

توضيحاتي درباره اكچوئري طرح هاي بازنشستگي:

براساس استاندارد حسابداري شماره 27 ايران طرح هاي مزاياي بازنشستگي بايد ارزش فعلي مزاياي بازنشستگي مبتني بر اكچوئري را در زير ترازنامه و يادداشت هاي توضيحي به نحو مناسب افشا نمايد.لذا بحث حسابداري طرح هاي بازنشستگي مستلزم درك عمومي فنوني است كه اكچوئرها به كار مي برند.روش هاي ارزيابي اكچوئري به منظور فراهم آوردن اطلاعات مورد نياز كارفرمايان و طرح ها در زمينه تامين وجوه طرح، ارزيابي تعهدات و مزاياي بازنشستگي مورد استفاده قرار مي گيرد. مفروضات اكچوئري در طرح هاي بازنشستگي: 1- نرخ سود مورد انتظار (بازده دارايي هاي طرح): سود مورد انتظار در ارزيابي اكچوئري نرخ متوسط سودي است كه انتظار مي رود از سرمايه گذاري وجوه طرح به دست آيد. از آنجايي كه در بيشتر موارد سرمايه گذاري ها شامل سهام شركت ها و اوراق بديهي مي باشد سود شامل سود سهام و سود تعيين شده و سود و زيان ناشي از تغيير قيمت سرمايه گذاري ها است 20- هزينه اداره طرح: هزينه اداره طرح بازنشستگي عبارت است از حق و ضمه هاي پرداختي به وكلا، اكچوئرها و حسابدارها مي باشد.

مزاياي بازنشستگي: مفروضاتي كه در مزاياي بازنشستگي وجود دارد عبارت است از الف) سطح حقوق آتي: مزايا در بيشتر طرح ها بر اساس سطح حقوقي آتي پرداخت مي گردد. براي مثال مزايا ممكن است بر اساس درصدي از حقوق به ازاي هر سال يا آخرين حقوق يا متوسط حقوق چند سال آخر باشد. براي مثال در قانون كار مزاياي پايان خدمت بر مبناي آخرين حقوق محاسبه مي شود. در اين نوع طرح ها لازم است افزايش معمولي در حقوق ناشي از افزايش سنوات خدمت در محاسبات منظور شود. ب) سطح هزينه زندگي: به منظور حمايت از قدرت خريد مزاياي بازنشستگي بعضي از طرح ها مزايا را هرچند مدت يك بار بر مبناي تغيير در شاخص هاي خاص مانند شاخص هاي قيمت مصرف كننده يا هزينه خانوار تعديل مي كنند. اكچوئرها بايد در برآورد هزينه چنين طرح هايي تغيير مورد انتظار در شاخص هزينه زندگي را در نظر بگيرد. ج) نرخ مرگ و مير د) سن بازنشستگي: معمولادر بيشتر موارد سن بازنشستگي معمولي تعيين شده است، اما در بعضي از طرح ها به كاركنان اجازه داده مي شود بعد از سن بازنشستگي با شرايط معيني به كار خود ادامه دهند. اكچوئر بايد تاثير اين عوامل را بر پرداخت نهايي مزايا در نظر بگيرد. ه) خروج كاركنان از طرح: اكچوئر بايد تاثير گردش كاركنان را در محاسبات خود مدنظر قرار بدهد. ر) شرايط استحقاق: در بعضي از طرح ها شرط استحقاق مزايا داشتن سنوات خدمت معيني مي باشد، كاركنان حائز اين شرط بدون اعزام به ادامه اشتغال مي توانند مزاياي بازنشستگي را دريافت كنند. اين عامل بايددر برآورد اثر گردش كاركنان در نظر گرفته شود.

قابل توضيح است كه مفروضات اكچوئري هرازچندگاهي با توجه به واقعيات و قضاوت ها تغيير مي كند. اهداف اكچوئري در زمينه طرح هاي مزاياي بازنشستگي: 1) تعيين نرخ حق بيمه ها 2) تعيين كمك و مستمري هاي پرداختي در دوران بازنشستگي 3) تعهدات متناسب 4) ارزيابي وضعيت و تعيين كسري و اضافي منابع لازم براي طرح. روش هاي اكچوئري در مورد طرح هاي بازنشستگي: 1) روش هزينه مزاياي تحقق يافته 2) روش مزاياي پيش بيني شده 3) روش تامين وجوه نهايي 4) روش پرداخت زمان رفتن كه در ميان اين چهار روش، روش اول توسط استانداردهاي حسابداري پذيرفته شده است.

*مدرس دانشگاه و دكتراي مديريت مالي