همه چیز درباره یک مشکل جنسی زنانه

جام جم سرا:به‌ عنوان یک خانم حتما تاکنون درباره مشکل خشکی واژن شنیده‌هایی در ذهنتان هست. شاید تصور می‌کنید این مشکل فقط مخصوص خانم‌های یائسه است اما در واقع این طور نیست و خیلی‌ از خانم‌های جوان هم به آن مبتلا می‌شوند.

برای اینکه درباره این مشکل زنانه آگاهی‌های درست‌تری داشته باشید، گفت‌وگویی با خانم دکتر شهرزاد‌زاده (مدرس، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) را در ادامه بخوانید.

ابتدا درباره خشکی واژن توضیح دهید و آن را تعریف کنید.
*خشکی واژن، التهاب دیواره‌های واژن است و به دلیل پایین بودن سطوح استروژن، اتفاق می‌افتد. این بیماری را «واژینیت آتروفیک» می‌نامند و در بیشتر زنان بعد از یائسگی دیده می‌شود ولی خانم‌های جوان هم ممکن است به دلایل مختلف دچار آن شوند. استروژن با حفظ محیط اسیدی و محافظت از واژن و دستگاه ادراری در برابر عفونت‌ها، بافت واژن را سالم نگه می‌دارد. در اثر کمبود استروژن، بافت‌های واژن و می‌زراه تغییر می‌کنند. این تغییر باعث تحریک بافت‌ها و افزایش خطر بروز عفونت می‌شود.

دلایل خشکی واژن چه می‌تواند باشد؟
*شایع‌ترین علت «واژینیت آتروفیک» کاهش طبیعی استروژن به دلیل یائسگی است. پس از برداشتن تخمدان‌ها از طریق جراحی، بعد از زایمان یا در دوران شیردهی نیز احتمال بروز خشکی واژن در اثر کاهش سطوح استروژن وجود دارد. داروهای ضد استروژن می‌توانند خطر بروز واژینیت آتروفیک را افزایش دهند. احتمال ابتلا به این مشکل در زنان سیگاری، زنانی که از نظر جنسی فعال نیستند یا زایمان واژینال نداشته‌اند، بیشتر است.

یک خانم با مشاهده چه علایمی می‌تواند متوجه شود که به خشکی واژن دچار شده است؟
*سوزش یا خارش بافت واژن، مقاربت جنسی دردناک، خونریزی پس از مقاربت و بیماری‌های دستگاه ادراری مانند سوزش، تردید در نیاز به دفع ادرار یا تکرر ادرار از علایم خشکی واژن است. در معاینه، بافت واژن بیماران مبتلا نازک، تحریک شده، روشن و رنگ پریده است.
علت ابتلا به واژینیت آتروفیک پایین بودن سطوح استروژن، و مؤثر‌ترین درمان مکمل برای آن، تجویز استروژن است
 

آیا این بیماری عارضه‌ای هم دارد؟
*به دنبال خشکی و در نتیجه التهاب بافت و افزایش pH (قلیایی شدن) واژن، احتمال بروز عفونت‌های باکتریایی یا قارچی ثانویه در زنان مبتلا به این بیماری بیشتر می‌شود. بنابراین باید مراقب پیامد‌های آن بود.

لطفا درباره روش‌های درمانی آن هم توضیح دهید.
*هدف اصلی در درمان واژینیت آتروفیک، کاهش ناراحتی ناشی از خشکی واژن طی فعالیت‌های روزمره است. درمان بیشتر زمانی آغاز می‌شود که عفونتی ایجاد شده باشد. اما از آنجا که علت ابتلا به واژینیت آتروفیک پایین بودن سطوح استروژن است، مؤثر‌ترین درمان مکمل، استروژن خواهد بود. انواع کرم‌ها یا قرص‌های واژنی حاوی استروژن معمولا موثر هستند. اگر درمان موضعی مؤثر نبود، استروژن خوراکی یا برچسب پوستی استروژن می‌توانند مفید باشند. این دارو‌ها حتما باید پس از مراجعه به پزشک تهیه شود. در بسیاری از موارد، لوبریکانت واژنی می‌تواند به ازبین بردن خشکی واژن طی مقاربت جنسی کمک کند. نرم‌کننده‌های واژنی محلول در آب در داروخانه‌ها و بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند. بازگرداندن حالت لغزندگی واژن طی مقاربت جنسی، حتما باید در نظر گرفته شود. بسیاری از پزشکان برای پیشگیری از مشکلات مربوط به درمان با مکمل خوراکی استروژن، فرآورده‌های استروژن واژنی شامل کرم‌ها، قرص‌ها یا حلقه واژنی را ترجیح می‌دهند. این فرآورده‌ها استروژن را در محل آزاد می‌کنند داروهای موضعی عوارض جانبی ناشی از مصرف مکمل‌های خوراکی یا تزریقی استروژن را ندارند اما کاربرد آن‌ها مشکل‌تر است. بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند چنانچه زنان یائسه مبتلا به خشکی از لحاظ جنسی فعال هستند، فعالیت زناشویی منظم خود را ادامه دهند چون این کار به سالم نگه داشتن بافت واژن آن‌ها کمک می‌کند.

روش خاصی برای تشخیص این بیماری وجود دارد؟
*تشخیص واژینیت آتروفیک با معاینه ساده دیواره‌های واژن انجام می‌شود. دیواره واژن در این حالت نازک، رنگ پریده و روشن است و گاهی ناحیه کوچکی خونریزی نیز در آن دیده می‌شود. سونوگرافی جدار رحم، نازک شدن بافت آندومتر (پوشش داخلی رحم) را نشان می‌دهد. در این حالت ناحیه واژن از حالت طبیعی بالا‌تر است و آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند تغییرات سلولی را بررسی کند. آزمایش خون سطوح استروژن را نشان می‌دهد.

در دوران یائسگی چطور می‌توان براحتی از هورمون‌ها برای رفع خشکی استفاده کرد؟
*در دوران یائسگی، علت خشکی واژن، کم بودن هورمون استروژن به دلیل کم‌کاری تخمدان است. معمولا خانم‌ها پس از ۵۰ سالگی یائسه می‌شوند اما استرس، بیماری‌های گوناگون، شیمی‌درمانی و حتی سیگار می‌تواند باعث شود یائسگی قبل از این سن اتفاق بیفتد. به دنبال یائسگی، تخمدان‌ها کم‌کار می‌شوند و هورمون استروژن کمتری در خون ترشح می‌شود و در پی آن با خشکی واژن مواجه می‌شویم. در افراد جوان‌تر نیز که هنوز به سن یائسگی نرسیده‌اند، مشکلات هورمونی یا کم‌کاری غدد مترشحه واژن می‌تواند عامل خشکی باشد. اگر مشکل کمبود هورمون باشد، با توجه به اینکه هورمون استروژن سرطان‌زاست و می‌تواند باعث بروز سرطان پستان شود، ابتدا بیمار ماموگرافی می‌شود و اگر همه چیز طبیعی بود، می‌توان استروژن موضعی تجویز کرد. بعد از سن یائسگی پزشک معمولا پماد استروژن را یک روز در میان برای مدتی کوتاه و آن هم همراه هورمون پروژسترون تجویز می‌کند تا از بروز سرطان رحم و پستان تا حد زیادی پیشگیری شود. استروژن‌های خوراکی را قبل از ۵۰ سالگی می‌توان تزریق کرد زیرا هم کیفیت زندگی و هم کیفیت رابطه زناشویی را افزایش دهد و خشکی واژن را برطرف می‌کند. بیشتر خانم‌هایی که به این عارضه دچار هستند پس از مصرف همزمان استروژن و پروژسترون درمان شد‌ه‌اند.