مسئولیت اجتماعی در سازمان تامین اجتماعی ‏

عصر خبر– عزیز آذرخرداد* – نحوه عملکرد سازمانها خواه ناخواه بر جامعه پیرامون ‏آنها تأثیر خواهد گذاشت، سازمانهایی مانند تأمین اجتماعی که با گستره جمعیتی بالغ بر ۴۰ میلیون نفر در ‏کشور سروکار دارند برای حفظ جایگاه خود لازم است که به اجرای مسئولیت های اجتماعی که متوجه ‏آنهاست بیشتر توجه کنند، زیرا مسئولیت اجتماعی سازمانها در دنیای امروز عامل اصلی حفظ و بقای آنها ست . ‏مسئولیت اجتماعی به طور اعم به مجموعه ای از فعالیت هایی گفته می شود که صاحبان سرمایه و بنگاه های ‏اقتصادی به صورت داوطلبانه ، به عنوان یک عضو موثر و مفید در جامعه انجام می دهند.‏مهمترین مسئولیت هر سازمانی در وهله اول مسئولیت اقتصادی و کسب درآمد و سود است . سازمانها در مراحل ‏بعدی مسئولیت های قانونی ، اجتماعی و اخلاقی را عهده دار می شوند .‏با توجه به حضورو مشارکت شرکای اجتماعی ( کارفرمایان ، کارگران و دولت ) در مدیریت سازمان تأمین اجتماعی، فعالیت های این سازمان معطوف به اجرای درخواست ها و افزایش رضایتمندی ذینفعان اجتماعی آن ‏است، البته در یک رابطه متقابل، شرکای اجتماعی به حفظ بقای سازمان تأمین اجتماعی در بلند مدت کمک هم می کنند . با توجه به این که سازمان تأمین اجتماعی یک سازمان اقتصادی و اجتماعی است که جنبه اجتماعی آن ‏بر فعالیت های اقتصادیش می چربد، مسئولان ارشد این سازمان از همان ابتدای تأسیس به فراخور مسئولیت ‏اجتماعی خود  برنامه ها و پروژه های مختلفی را خارج از چارچوب قانونی در جهت تأمین رضایتمندی ‏مخاطبان به اجرا درآورده اند که در عمل برای این سازمان اعتبار ، احترام و حس تکریم را به همراه آورده ‏است. اهمیت موضوع مسئولیت اجتماعی در نگاه موسسان و دست اندرکاران اولیه این سازمان بزرگ تا آن اندازه بوده که در ‏سال ۱۳۴۷ مسئولان را به تأسیس شرکت خانه سازی تأمین اجتماعی وا داشته تا علاوه بر رفع دغدغه های سازمانی برای ایجاد ‏واحدهای ساختمانی مورد نیاز در دو بخش درمان و بیمه ، ساخت مسکن ارزان قیمت برای بیمه شدگان ‏کارگر را تنها به صرف مسئولیت اجتماعی که احساس می شد در دستور کار قرار دهد. اگر امروز وزیر کار و رفاه اجتماعی ازموضوع ساخت منازل ارزان قیمت برای مستمری بگیران با کمک و تسهیلات پولی سازمان تأمین اجتماعی سخن می گوید به طور قطع و یقین در سایه و پناه  مسئولیت اجتماعی این سازمان است که این طرح و پروژه قابلیت مطرح شدن می یابد .  علاوه بر این مورد ‏پرداخت مبالغی تحت عنوان کمک هزینه ازدواج به بیمه شدگان ، وام ضروری مستمری بگیران، پرداخت ودیعه ‏مسکن کانونهای بازنشستگی ، کمک مالی به انجمن های صنفی و تشکل های کارفرمایی و کارگری کشور و راه اندازی ‏سفرهای زیارتی و سیاحتی برای بازنشستگان و مستمری بگیران تأمین اجتماعی نیز در همین راستا صورت ‏پذیرفته است .‏ تمرکز فعالیت سازمان تأمین اجتماعی در راستای انتظارات عمومی و انجام مسئولیت اجتماعی در عمل ‏موجب افزایش سودآوری سازمان در بلند مدت شده و اثرات مفیدی را عاید این سازمان می کند که از جمله آن می توان به کاهش درصد شکایات ، کاهش ریسک های عملیاتی ، افزایش شهرت و اعتباراقتصادی ، افزایش ‏کارایی عملکردها ، نوآوری ، دستیابی به بازارهای موجود و جدید، دستیابی به دانش و مهارت و دستیابی به ‏منابع عمده و کلیدی اشاره کرد .با توجه به موضوعات پیش گفت این موضوع که برخی از افراد و یا جریانهای خاص نادانسته از هدر رفت منابع تأمین ‏اجتماعی در چنین مواردی داد سخن می رانند شاید به این دلیل است که آنها هنوز به وظیفه و مسئولیت اجتماعی این ‏سازمان در فراهم سازی بستر مناسب برای حفظ کرامت انسانی مخاطبان تأمین اجتماعی آگاهی لازم را ندارند . شاید یکی از دلایلی که سازمان تأمین اجتماعی در بسیاری مواقع از اجرای دقیق و جزء به جزء قوانین و مقررات و بخشنامه های صادره خودداری کرده است را بتوان به تأثیر مسئولیت اجتماعی این سازمان در مقابل کسب سود مربوط دانست . این یک حقیقت است که سازمان تأمین اجتماعی اگر می خواست تنها به کسب سود و تأمین منافع خود بیأندیشد می توانست رفتاری همانند شرکت های بیمه ای تجاری را در پیش بگیرد. به عنوان مثال این سازمان می توانست ارائه خدمات خود را منوط به پرداخت حق بیمه در موعد مقرر کند اما در عمل شاهد آن هستیم که این سازمان در کنار ارائه خدمات تعریف شده قانونی در صدد است با ارائه یکسری خدمات اضافه نقش پر رنگی در حوزه مسئولیت اجتماعی بازی کند . هر چند هدف اصلی سازمان تأمین اجتماعی از چنین فعالیتهایی در نهایت کسب سود برای ایفای نقش بیمه ای ‏خود است. ولی متولیان سازمان تأمین اجتماعی بر این باورند که برای دستیابی به موفقیت ، باید به انتظارات ‏اجتماعی و اخلاقی مخاطبان و بیمه شدگان، واکنش مناسب نشان دهند و به بهترین شکل این گونه انتظارات را با ‏اهداف اقتصادی سازمان تلفیق کنند تا دستیابی به اهداف بالاتر امکانپذیر گردد . ‏مسئولان سازمان تأمین اجتماعی با درک عمیق از اهمیت این موضوع از دیرباز در چارچوب مسئولیت اجتماعی ‏خود دستگیری و کمک به اقشار آسیب پذیر جامعه را در دستور کار خود قرار داده اند . در همین راستا مدیران ‏فرهنگی توانایی آن را دارند که از طریق ارتقای مسئولیت اجتماعی اهداف و سیاستهای تأمین اجتماعی را به نحو ‏مطلوب محقق کنند. البته نباید از این موضوع غفلت کرد که میزان و نوع خدماتی که این سازمان بزرگ در قالب مسئولیت اجتماعیش ارائه می دهد از دید و نظر مخاطبان ، مدیران و پرسنل شاغل در این سازمان متفاوت و شاید متضاد باشد . به گمان بسیاری از کارگران که بیشترین جمعیت بیمه شدگان تحت پوشش این  سازمان را تشکیل میدهند مسئولان و مدیران ارشد این مجموعه نتوانسته اند در حد و اندازه وسعت و بزرگی این سازمان به مسئولیت اجتماعی خود عمل کنند . بسیاری از کارشناسان حوزه رفاه و تأمین اجتماعی هم معتقدند با توجه به اینکه  گردش مالی سازمان تأمین اجتماعی در طول یکسال ( بودجه سال 94 بیش از 60 هزار میلیارد تومان است ) بیش از چندین وزارتخانه بزرگ دولتی است این سازمان هنوز نتوانسته به مقیاس وسعت حوزه عملکردش مسئولیت اجتماعیش را  فراگیر کند. از سوی دیگر به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ارشد تأمین اجتماعی این سازمان بدلیل ساختار سنتی حاکم بر آن امکان بهره گیری از تکنولوژیها و رفتارهای مدرن و نوین در حوزه مسئولیت اجتماعی را پیدا نکرده و همین عامل تأثیر بسزایی در نوع نگرش ، اعتماد ،اطمینان و در نهایت نوع رضایتمندی مخاطبان درونی (کارکنان ) و بیرونی ( مخاطبان ) گذارده است . بدون تردید این موضوع که در حال حاضر بیمه شدگان ، کارفرمایان ، مستمری بگیران و کارکنان و تمام ذینفعان سازمان تأمین اجتماعی حس رضایتمندی بالایی از عملکرد این سازمان ندارند را تا اندازه زیادی باید به نبود راهبردهای مشخص و شفاف در حوزه مسئولیت اجتماعی این سازمان مربوط دانست. بسیاری از اندیشمندان حوزه رفاه و تأمین اجتماعی بر این باورند که متولیان سازمان تأمین اجتماعی باید با بکارگیری نخبگان حوزه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و هنری امکان تدوین برنامه های مدون کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت را برای حضور و بروز فرهنگ بیمه پردازی در تمامی ابعاد و جوانب زندگی افراد جامعه ایرانی صرف نظر از جنسیت فراهم کنند تا هریک از افراد جامعه ایرانی در حد واندازه خود از برنامه های متنوع علمی ، فرهنگی ، هنری ، اجتماعی و اقتصادی این سازمان بزرگ بهره مند گردند . هرچند می دانیم که سازمان تأمین اجتماعی برای رسیدن به چنین وضعیتی در حال حاضر نیازمند تدوین برنامه استراتژیک با توجه به نقش و اهمیت مسئولیت اجتماعی است .   البته همین احساس نیاز باعث شد تا با حاکم شدن عقلانیت در مدیریت عالی تأمین اجتماعی شاهد آغاز حرکت های نوینی باشیم برای نمونه معاونت تازه احیا شده امور فرهنگی و اجتماعی سازمان تأمین اجتماعی با تشکیل جلسات کارشناسی مستمر با کارکنان و شرکای اجتماعی این سازمان  درصدد‎ ‎بازکاوی و بازآفرینی ابعاد تازه ای از فعالیتهای عام ‏المنفعه در دو بخش بیمه ای و درمانی است. این معاونت با در اختیار داشتن سه اداره کل در زیر مجموعه خود ( کارفرمایان ، بیمه شدگان ‏و کارکنان و بازنشستگان و مستمری بگیران ) در پی آن است تا با استفاده از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری نوین با ‏ورود به عرصه های تازه ای از امور اجتماعی و فرهنگی که تاکنون کمتر در این سازمان جنبه اجرایی یافته گام های ‏بلندتری در حوزه اعتماد سازی و توسعه فرهنگ بیمه ای بردارد . استفاده از فضای مناسب علمی دانشگاههای کشور ‏به منظور فراگیرکردن گفتمان سازی “موضوع اقتصاد مقاومتی با رویکرد تأمین اجتماعی ” ایجاد زمینه همکاری ‏با وزارت آموزش و پرورش به منظور گنجاندن مطالب آموزشی بیمه ای در متن کتابهای درسی در مقاطع مختلف تحصیلی، تولید و انتشار ‏ماهنامه تخصصی ویژه شرکای اجتماعی، تولید و انتشار بروشورهای اطلاع رسانی ، برگزاری دوره های ‏آموزشی رابطان بیمه ای ، ساخت فیلم ، انیمیشن ، وله های آموزشی و تدوین برنامه های مناسب فرهنگی در ‏حوزه سلامت اداری و … از جمله برنامه هایی است که در دوره تجدید حیات معاونت امور فرهنگی و اجتماعی ‏امکان بروز و ظهور یافته است .این نکته که تیم جدید مدیریتی سازمان تأمین اجتماعی پس از یک دوره فترت ‏در صدد است با احیای مراکز تولید فکر و اندیشه گام در راهی بگذارد که انتهایش به تغییر نگاه و فراگیری ‏فرهنگ بیمه پردازی منجر می گردد را باید غنیمت شمرد و از این حرکت تا آنجا که ممکن است حمایت کرد .البته این واقعیت را نیز باید پذیرفت که عملکردهای سازمان تأمین اجتماعی چه در حوزه مدیریت ستادی و چه در حوزه مدیریت اجرا دارای نواقص و مشکلاتی است که اصلاح و بسامان کردن آنها نیازمند تغییرات ژرف در دیدگاه مدیریتی با صبر و حوصله زیاد است . بی گمان توجه به نقش ، اهمیت و جایگاه موضوع مسئولیت اجتماعی سازمان تأمین اجتماعی در قبال مردم به عنوان بزرگترین سازمان بیمه گر اجتماعی که اتفاقاً دومین تولید کننده بزرگ درمان کشور هم هست افق های جدیدی برای ارائه خدمات مطلوب در مقابل مسئولان و متولیان این سازمان  بوجود خواهد آورد که با استفاده از آن بتوانند نقش پررنگ تری در تحقق مسئولیت های اجتماعی خود بازی کنند .  
* روزنامه نگار و كارشناس تامين اجتماعي