عربستان به دنبال میانجیگری میان ایران و آمریکا

رسانه آمریکایی مدعی شده عربستان سعودی آماده میانجیگری میان دولت ترامپ و ایران برای دست‌یابی به توافقی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران است.

به گزارش ایسنا، شبکه سی‌ان‌ان با مطرح کردن ادعایی درباره موقعیت ایران در پی تحولات اخیر منطقه گزارش داد که عربستان سعودی نگران است ایران اکنون ممکن است تمایل بیشتری نسبت به دستیابی به یک سلاح اتمی پیدا کرده باشد. ریاض امیدوار است به واسطه روابط نزدیکی که با «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا دارد، پلی دیپلماتیک به کاخ سفید برای ایران ایجاد کند.

امید به ایجاد پلی دیپلماتیک میان ایران و آمریکا

مشخص نیست که آیا عربستان سعودی پیشنهادی رسمی در این زمینه ارائه کرده است یا خیر، اما این اقدام نشان‌دهنده تمایل ریاض برای بهبود روابط با رقیب پیشین خود (ایران) و کسب جایگاهی در میز مذاکرات برای یک توافق جدید احتمالی است.

ترامپ در عین تمایل به مذاکره با ایران برای رسیدن به توافقی مسالمت‌آمیز که به گفته خودش موجب شکوفایی ایران شود، یادداشتی را درباره در پیش گرفتن سیاست دولت اول او در قبال ایران، موسوم به «کارزار فشار حداکثری» امضا کرده و سپس، دولت او تحریم‌هایی نفتی را علیه ایران اعمال کرده است که با محکومیت ایران مواجه شد. علاوه بر این، مقام معظم رهبری ایران، بیان کردند که مذاکره با آمریکا «هوشمندانه نیست.»

رسانه آمریکایی در ادامه این گزارش آورده است: وزارت امور خارجه آمریکا و عربستان به درخواست سی‌ان‌ان برای توضیح در این باره پاسخی ندادند. نمایندگی هیات ایران در سازمان ملل نیز گفت که نظری در این باره ندارد.

عربستان سعودی از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵، علنا استقبال کرد، اما به طور غیرعلنی، از شکست دولت «باراک اوباما» در رسیدگی به نگرانی‌های آن درباره فعالیت‌های منطقه‌ای تهران، به‌ویژه برنامه موشکی آن و گروه‌های موسوم به «نیرو‌های نیابتی» آن در منطقه خشمگین بود که از نظر ریاض، تهدیدی برای ثبات منطقه بود. عربستان سعودی، بعدا، در سال ۲۰۱۸ از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای استقبال کرد.

ترامپ در عین تمایل به مذاکره با ایران برای رسیدن به توافقی مسالمت‌آمیز که به گفته خودش موجب شکوفایی ایران شود، یادداشتی را درباره در پیش گرفتن سیاست دولت اول او در قبال ایران، موسوم به «کارزار فشار حداکثری» امضا کرده و سپس، دولت او تحریم‌هایی نفتی را علیه ایران اعمال کرده است که با محکومیت ایران مواجه شد. علاوه بر این، مقام معظم رهبری ایران، بیان کردند که مذاکره با آمریکا «هوشمندانه نیست.»

رسانه آمریکایی در ادامه این گزارش آورده است: وزارت امور خارجه آمریکا و عربستان به درخواست سی‌ان‌ان برای توضیح در این باره پاسخی ندادند. نمایندگی هیات ایران در سازمان ملل نیز گفت که نظری در این باره ندارد.

عربستان سعودی از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی در سال ۲۰۱۵، علنا استقبال کرد، اما به طور غیرعلنی، از شکست دولت «باراک اوباما» در رسیدگی به نگرانی‌های آن درباره فعالیت‌های منطقه‌ای تهران، به‌ویژه برنامه موشکی آن و گروه‌های موسوم به «نیرو‌های نیابتی» آن در منطقه خشمگین بود که از نظر ریاض، تهدیدی برای ثبات منطقه بود. عربستان سعودی، بعدا، در سال ۲۰۱۸ از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای استقبال کرد.

دیدار «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی و «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران در ریاض، ۹ اکتبر ۲۰۲۴

یک سال پس از خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای، تاسیسات نفتی عربستان سعودی هدف یک حمله بزرگ پهپادی و موشکی قرار گرفت که تا مدتی تولیدات نفت خام بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان را به نصف کاهش داد. انصارالله یمن که برخی کشور‌های منطقه و غرب ادعا می‌کنند تحت حمایت ایران قرار دارد، ادعایی که از سوی مقامات ایران، بار‌ها رد شده است، مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت، اما آمریکا ایران را مقصر آن دانست که در نهایت، از اقدام نظامی برای دفاع از متحد سعودی خود خودداری کرد.

اما تنش‌ها میان عربستان سعودی و ایران، از آن پس، به طور قابل توجهی کاهش یافته است. در مارس ۲۰۲۳، دو کشور از دست یافتن به توافق غافلگیرکننده‌ای با میانجیگری چین برای عادی‌سازی روابط‌شان خبر دادند. مقامات سعودی این توافق را دستاورد بزرگی می‌دانند و بر این باورند که ریاض از مزایای آن، از جمله متوقف شدن حملات انصارالله یمن به عربستان و در امان ماندن این کشور از حملات متقابل ایران و رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۲۴ در میان نگرانی‌ها درباره امکان هدف قرار دادن تاسیسات نفتی کشور‌های عربی حاشیه خلیح فارس در صورت هدف قرار گرفتن تاسیسات آن، بهره‌مند شده است.

مقامات سعودی چشم‌انداز فعلی منطقه را فرصتی تاریخی برای کاهش تنش‌ها با ایران و بهبود روابط می‌بینند واصرار دارند که هیچ تمایلی به مشارکت در هرگونه رویارویی آمریکا یا رژیم صهیونیستی با ایران ندارند.

آنها همچنین نگرانند که تهران ممکن است تمایل بیشتری به تولید یک بمب هسته‌ای داشته باشد و توافقی هسته‌ای در این زمینه را راهی برای جلوگیری از آن می‌دانند. آنها بر این باورند که «ایران به شدت تضعیف‌شده» به نفع عربستان سعودی نیست، چراکه ریاض سیاست خارجی خود را بازنگری کرده تا منافع اقتصادی خود را در اولویت قرار دهد و بی‌ثباتی بیشتر منطقه‌ای را مانعی برای پیشرفت خود می‌داند.

نفوذ فزاینده ریاض

سی‌ان‌ان در ادامه این مطلب آورده است: «فیراس مقداد» پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن گفت در عین این که سیاست خارجی عربستان سعودی بر پایه یک شراکت راهبردی با آمریکاست، سیاست خارجی ریاض «به دنبال تنوع بخشیدن به گزینه‌های خود، هم در سطح منطقه‌ای و هم بین‌المللی بوده است که اجازه می‌دهد در صورت لزوم، انعطاف‌پذیر و عمل‌گرا باشد.»

او به سی‌ان‌ان گفت: ابراز تمایل نسبت به میانجیگری بین رئیس‌جمهور ترامپ و ایران به این پادشاهی (عربستان سعودی) اجازه می‌دهد که به طور ضمنی، خود را از کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه تهران دور کند.

حضور «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی و «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در نشست جی‌۲۰ در ژاپن، ژوئن ۲۰۲۰

اگرچه، او می‌گوید با توجه به «بی‌اعتمادی باقی‌مانده» میان عربستان سعودی و ایران، احتمال ندارد که این موضوع فراتر از یک سیگنال دیپلماتیک برود.

روابط ریاض با ترامپ و میزان نفوذ «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان بر او، احتمالا با برنامه بحث‌برانگیز رئیس‌جمهور آمریکا برای تحت کنترل گرفتن غزه و اخراج جمعیت فلسطینی آن برای تبدیل کردن این منطقه به یک منطقه توریستی ساحلی آزموده خواهد شد. این پیشنهاد ممکن است روند عادی‌سازی روابط میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی را که ترامپ و «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر این رژیم به شدت به دنبال آن بوده‌اند، مختل کند.

اگرچه، هفته گذشته، ترامپ با خوش‌بینی درباره روابط عربستان و رژیم صهیونیستی صحبت کرده و مدعی شد که ریاض در ازای آن، خواستار تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی نیست.

عربستان سعودی، به سرعت به آن واکنش نشان داده و هرگونه برنامه برای اخراج فلسطینی‌ها از سرزمین‌های خود را رد کرد. ریاض تاکید کرده است که هیچ گونه عادی‌سازی روابط بدون تشکیل کشوری فلسطینی انجام نخواهد شد.

با این حال، روابط عربستان سعودی با ترامپ همچنان قوی است. در حالی که دیگر متحدان آمریکایی با احتیاط عمل می‌کنند تا رئیس‌جمهور آمریکا را تحریک نکنند، جایگاه و نفوذ بین‌المللی عربستان سعودی، احتمالا، در دولت ترامپ نیز به رشد خود ادامه خواهد داد.

ترامپ حتی گفته است که عربستان سعودی ممکن است مقصد اول سفر خارجی او به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا باشد که ممکن است در آن، بن سلمان به طرز غیرمنظره‌ای میانجی مذاکرات میان ترامپ و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه برای پایان دادن به بزرگ‌ترین جنگ اروپا از زمان جنگ جهانی دوم باشد.