چرا متناسب‌سازی هنوز نتوانسته حق واقعی مستمری‌بگیران را احیا کند؟
در روزگار امروز، یکی از مهم‌ترین سؤالات جامعه‌ی بازنشستگان این است که:”چرا با وجود وعده‌ها، متناسب‌سازی هنوز نتوانسته حق واقعی مستمری‌بگیران را احیا کند”؟
پاسخ به این پرسش، نیاز به درک دقیق چند مفهوم کلیدی دارد که در ادامه با زبانی ساده بررسی می‌کنیم
1- ضریب برقراری یا ضریب مستمری چیست؟ وقتی یک فرد بازنشسته می‌شود، سازمان تأمین اجتماعی مطابق ماده ۷۷ قانون تأمین اجتماعی باید مستمری او را تعیین کند. این مستمری نباید از «حداقل حقوق همان سال» کمتر باشد.
حال اگر مستمری را بر حداقل حقوق همان سال تقسیم کنیم، عددی به دست می‌آید که به آن «ضریب برقراری» یا «ضریب مستمری» می‌گویند. این ضریب باید در طول عمر دریافت حقوق تغییر نکند، چرا؟
چون این ضریب، پایه‌ی محاسبات حقوقی آینده‌ی بازنشسته است.
2- اما چرا این ضریب کاهش می‌یابد؟
پاسخ ساده است: به دلیل عدم اجرای درست ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی.
این ماده تأکید دارد که افزایش سالانه مستمری‌ها باید متناسب با نرخ تورم و سطح عمومی دستمزدها باشد. اما در عمل، سازمان با اجرای افزایش‌های پلکانی برای سطوح مختلف، باعث می‌شود ضریب مستمری به مرور کاهش پیدا کند. در واقع، مستمری بازنشسته از حداقل حقوق فاصله می‌گیرد، و این همان چیزی است که به آن «افت ضریب» می‌گوییم.
3- این افت چه تبعاتی دارد؟
این افت، مستقیماً باعث نقض ماده ۷۷ می‌شود؛ زیرا پایه‌ای که بر اساس آن مستمری تعیین شده، به‌مرور کاهش یافته و بی‌اثر می‌گردد.
و متأسفانه، این نقض قانون از درون سازمان تأمین اجتماعی رخ می‌دهد؛ جایی که خود باید حافظ قانون باشد.
4- متناسب‌سازی چیست و چرا تصویب شد؟
در واکنش به اعتراضات بحق بازنشستگان، مجلس شورای اسلامی در برنامه هفتم توسعه، قانونی را تصویب کرد که طبق آن باید در سه گام (۳ سال)، ۹۰٪ افت ضریب مستمری جبران شود.
این قانون با عنوان غیررسمی ” 40cc” معروف شده؛
یعنی:
سال اول: ۴۰٪ جبران افت
سال دوم: ۳۰٪ دیگر
- سال سوم: ۳۰٪ باقیمانده.
مجموعاً: ۹۰٪ جبران افت نسبت به ضریب پایه‌ی اولیه.
5- اما چرا در گام دوم گفته می‌شود «۴۰+۳۰»؟
سؤال دقیق و بسیار مهمی است.
در گام اول، متناسب‌سازی ۴۰٪ اجرا شد. اما در سال بعد (گام دوم)، با وجود قول به ۳۰٪ دیگر، افزایش حقوق‌ها باز هم به شکل پلکانی و ناعادلانه انجام شد:
مثلاً: حداقل حقوق ۴۵٪ افزایش یافت
سایر سطوح فقط ۳۲٪ افزایش یافتند
یعنی باز هم ۱۳٪ افت جدید شکل گرفت !
پس آنچه در گام اول جبران شده بود (۴۰٪)، با این افت جدید تا حدی خنثی شد. به همین دلیل، در گام دوم باید نه فقط ۳۰٪، بلکه در عمل «۴۰٪ قبلی + ۳۰٪ جدید» با هم دیده شود تا هم افت جدید جبران گردد، هم مسیر جبران کلی ۹۰٪ ادامه یابد.
6- نتیجه‌گیری نهایی قانون‌گذار مسیر روشنی را مشخص کرده:
حفظ ضریب برقراری طبق ماده ۷۷
افزایش متناسب طبق ماده ۹۶
جبران افت طبق مصوبه متناسب‌سازی (۴۰+۳۰+۳۰)
اما متأسفانه، اجرای ناقص و بعضاً مغرضانه، نه‌تنها قوانین پایه‌ای را خدشه‌دار کرده، بلکه موجب نارضایتی گسترده بازنشستگان گردیده است.
اگر سازمان تأمین اجتماعی به جای اجرای پلکانی، قوانین را کامل و بدون تبعیض اجرا می‌کرد، دیگر نیازی به اصلاح و متناسب‌سازی نبود.
امروز وظیفه‌ی ماست که با آگاهی‌بخشی و مطالبه‌گری، بر حاکمیت قانون تأکید کنیم؛ نه لطف، نه امتیاز، بلکه اجرای همان قوانینی که خود سازمان تدوین کرده است
. با آرزوی بازگشت عدالت به سفره‌ی بازنشستگان.
علا مینایی وكيل پايه يك دادگستري
