سابقه «کش لقمه» به بهانه «حرام لقمه»
«ما به پیتزا نگفتیم دراز‌‌لقمه یا کش‌لقمه، نمی دانم کدام حرام‌لقمه‌ای این را گفته است!»
به گزارش عصر ایران این سخن دکتر غلامعلی حداد عادل در برنامه «خندوانه» دوشنبه شب (23 شهریور ماه) هر چند از سر طنز و به مزاح و متناسب با حال و هوای برنامه «رامبد جوان» گفته شد اما در فضای مجازی برسر استفاده از تعبیر «حرام لقمه» تامل شده و بحث درگرفته است.
جالب این که وقتی «جناب خان» با واژه های ساخته شده فرهنگستان شوخی می کرد رییس فرهنگستان زبان و ادب پارسی گفت «حالا به جناب خان برنخورد» و او هم پاسخ داد: نه! ما هم از یک حرام لقمه ای شنیدیم!
اما واقعا «کش لقمه» از کجا آمده است؟
جالب است بدانید که 16 سال پیش تلویزیون با کارگردانی و اجرای «مهران مدیری» مجموعه ای با عنوان «ببخشید شما» پخش می کرد که در یکی از آیتم های آن «رامین ناصر نصیر» در نقش ادیب و زبان شناس ظاهر می شد و پیشینه (ساختگی و نه واقعی) شغل مورد بحث در برنامه را همراه با واژگان مورد استفاده در آن شغل معرفی و برای واژگان بیگانه مصطلح در آن حرفه یا صنف معادل های طنز آمیز پیشنهاد می کرد.
مورد دیگری که در یادها مانده معادل واژه «دکوپاژ» بود که آن ادیب (ناصر نصیر)گفت: مِن بعد به جای واژه مهجور و بیگانه «دکوپاژ» از واژه «پلان پلان شده» استفاده کنید!
در یکی از قسمت ها هم توصیه کرد به جای پیتزا از واژه «کش لقمه» استفاده شود.
در همان سال 1378 برنامه طنز دیگری هم پخش می شد با عنوان «این چند نفر» که چهار برادر یک اسم واحد داشتند (هژیر)!
آن 4 برادر هم نام که پدر و مادرشان آنها را ناگهانی ترک کرده بودند یک خواهر داشتند که نقش آن را فلامک جنیدی بازی می کرد و چون دست پخت خوبی نداشت هژیرها ترجیح می دادند پیتزا سفارش دهند وبه همین خاطر بود که در همین مجموعه طنز «کش لقمه» بیشتر به کار رفت و در واقع فرهنگستان زبان ادب پارسی نه «کش لقمه» را وضع کرده و نه «دراز لقمه» را اما رسانه ها می توانند یک واژه را رایج کنند و صدا و سیما نیز در آن سال‌ها مانند امروز با بحران ریزش و بی اعتمادی مخاطب رو‌به‌رو نبود و تکیه کلام‌ها ( و نه تکه کلام‌ها)ی سریال ها بر سر زبان ها می‌افتاد و رایج می‌شد.
بهترین مثال درباره توان رسانه ها در رواج دادن یک واژه کلمه «یارانه» است. تا پیش از شروع جنگ واژه «سوبسید» یا « سابسید» به عنوان مبلغی که دولت برای حمایت از تولید کننده و مصرف کننده می پردازد تنها در نوشته های اقتصادی تخصصی به کار می رفت.
اندک اندک اما در رسانه ها و بین مردم هم رایج شد و به یک واژه پرکاربرد تبدیل شد اما به خاطر پرداخت یارانه نقدی و تشکیل ستاد هدفمندی یارانه ها اکنون «یارانه» رایج تر است و «سوبسید» عملا به حاشیه رانده شده است.
«کش لقمه» هم هر چند بار طنز داشت اما چون در سریال های پربیننده 90 قسمتی به کار رفت به دایره واژگان مردم وارد شد و حتی برخی پیتزا فروشی ها از این نام استفاده کردند و می کنند.
از این رو به نظر می رسد آقای حداد عادل نیز «حرام لقمه» را به سیاق «کش لقمه» و « دراز لقمه» به کار برده و قصد مطایبه داشته است هر چند که «کش لقمه» و «دراز لقمه» هر چه باشند از «حرام لقمه» بهترند و بهتر است از این آخری استفاده نشود!
