چالش‌های مدیریتی در شستا و شرکت‌های تابعه؛ ضرورت اصلاح ساختار و نظارت دقیق‌تر از سوی وزارت کار
عدم تشکیل هیات مدیره‌های کامل در بسیاری از صندوق‌ها، ضعف نظارت و کسری مالی در برخی از آن‌ها، موجب کاهش توانایی این نهادها در تأمین منابع مالی و ارائه خدمات به بازنشستگان و بیمه‌شدگان شده است.
علا مینایی کارشناس ارشد حقوق و مدیریت در یادداشتی برای عصر خبر نوشت:
مقدمه
سازمان تأمین اجتماعی و زیرمجموعه‌های آن، از جمله شستا (شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی) و صندوق‌های تابعه آن، نقش حیاتی در رفاه و معیشت میلیون‌ها کارگر، بازنشسته و خانواده‌های آنان دارند. با این حال، در سال‌های اخیر مشکلات مدیریتی، نظارتی و انتصابی در این مجموعه‌ها موجب بروز چالش‌های اقتصادی و اجرایی شده است. این مشکلات نه‌تنها تهدیدی برای سلامت مالی شستا، بلکه رفاه و معیشت بازنشستگان را نیز تحت تأثیر قرار داده است. مقاله حاضر به بررسی نقش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در مدیریت شستا و ارتباطات بین‌سازمانی پرداخته و بر لزوم اصلاحات مدیریتی و نظارتی تأکید دارد.
۱. وضعیت بحران‌زده شستا و نیاز به مدیریت قوی‌تر
شستا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های اقتصادی کشور در صنایع مختلف فعالیت می‌کند و مسئولیت تأمین منابع مالی برای رفاه بازنشستگان و کارگران را بر عهده دارد. در سال‌های اخیر، مشکلات مدیریتی، از جمله ضعف در انتصابات و عدم نظارت مؤثر، موجب بحران‌های اقتصادی در این مجموعه شده است.
یکی از چالش‌های اساسی این مجموعه، کمبود هیات مدیره‌های کامل در بسیاری از شرکت‌های تابعه است که بر اساس قانون تجارت باید تشکیل شود. فقدان این هیات‌ها و به‌ویژه انتخاب سرپرست به جای مدیرعامل در برخی شرکت‌ها، تأثیرات منفی بر تصمیم‌گیری‌ها و بهره‌وری سازمان داشته است.
۲. نقش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در وضعیت فعلی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، به‌عنوان نهاد متولی بر سازمان تأمین اجتماعی و شستا، مسئولیت عمده‌ای در هماهنگی و نظارت بر این مجموعه‌ها دارد. در حالی که این وزارتخانه تلاش‌هایی برای ساماندهی وضعیت داشته، مشکلات مدیریتی همچنان ادامه دارد. برخی از چالش‌ها عبارتند از:
• عدم هماهنگی با ریاست سازمان تأمین اجتماعی: مدیرعامل شستا توسط وزیر تعاون منصوب می‌شود، اما در برخی موارد این انتصابات بدون هماهنگی با ریاست سازمان تأمین اجتماعی و سایر نهادهای مرتبط صورت می‌گیرد که موجب ایجاد ناهماهنگی‌های مدیریتی می‌شود.
• ضعف در انتصابات و نظارت‌ها: در حالی که طبق قانون تجارت، شستا باید هیات مدیره‌ای متخصص و توانمند داشته باشد، در بسیاری از موارد مدیران به‌صورت سرپرست منصوب می‌شوند. این موضوع نه‌تنها خلاف قانون است بلکه موجب کاهش کارایی و ضعف در تصمیم‌گیری‌ها می‌شود.
• استیضاح وزیر و مشکلات مدیریتی: برخی از نمایندگان مجلس به دلیل نارضایتی از عدم کارایی در سیاست‌گذاری‌های اجرایی و مدیریتی در شستا و صندوق‌های تابعه، اقدام به استیضاح وزیر کرده‌اند. این مسائل نشان‌دهنده ضرورت اصلاحات اساسی در ساختار وزارتخانه است.
۳. وضعیت صندوق‌های تابعه و چالش‌های مدیریتی
صندوق‌ها و شرکت‌های تابعه سازمان تأمین اجتماعی نیز از دیگر ارکان تأمین اجتماعی به شمار می‌روند که باید تحت نظارت و مدیریت دقیق قرار گیرند. با این حال، برخی از این صندوق‌ها با مشکلات جدی در مدیریت منابع و انتخاب مدیران متخصص روبه‌رو هستند.
عدم تشکیل هیات مدیره‌های کامل در بسیاری از صندوق‌ها، ضعف نظارت و کسری مالی در برخی از آن‌ها، موجب کاهش توانایی این نهادها در تأمین منابع مالی و ارائه خدمات به بازنشستگان و بیمه‌شدگان شده است.
۴. کسری منابع مالی و بحران مالی سازمان تأمین اجتماعی
یکی از چالش‌های مهم سازمان تأمین اجتماعی و شستا، کسری منابع مالی است. بر اساس گزارش‌ها، سازمان باید ماهیانه حدود ۱۲۰ هزار میلیارد ریال وصولی داشته باشد تا بتواند تعهدات خود را در قبال بیمه‌شدگان و بازنشستگان انجام دهد. اما در حال حاضر این سازمان با کسری ۳۰ درصدی منابع روبه‌رو است که این مسئله می‌تواند تهدیدی جدی برای آینده تأمین اجتماعی و رفاه بازنشستگان باشد.
۵. ضرورت اقدامات اصلاحی و نظارتی از سوی نمایندگان مجلس
در وضعیت کنونی، نیاز به اقدام فوری از سوی نهادهای نظارتی و قانون‌گذاری، به‌ویژه نمایندگان مجلس، وجود دارد. برخی اقدامات اصلاحی که می‌تواند به بهبود وضعیت فعلی کمک کند عبارتند از:
1. ضرورت تکمیل هیات مدیره‌ها و انتصابات شفاف: وزارت تعاون باید به‌طور فوری در جهت تکمیل هیات مدیره‌های شستا و صندوق‌های تابعه آن اقدام کند و از انتصاب مدیران بر اساس شایستگی‌ها و تخصص‌ها اطمینان حاصل کند.
2. تقویت هماهنگی بین وزارتخانه و سازمان تأمین اجتماعی: وزارت تعاون باید با ریاست سازمان تأمین اجتماعی هماهنگ‌تر عمل کرده و در خصوص انتصابات، سیاست‌گذاری‌ها و نظارت بر عملکرد شستا و صندوق‌ها اقدامات مشترک و مؤثر انجام دهد.
3. افزایش نظارت مجلس بر عملکرد شستا و صندوق‌ها: نمایندگان مجلس باید نظارت بیشتری بر عملکرد شستا و صندوق‌های تابعه انجام دهند و از شفافیت در گزارش‌دهی مالی و مدیریتی این مجموعه‌ها اطمینان حاصل کنند.
4. اصلاح وضعیت مالی سازمان تأمین اجتماعی: سازمان تأمین اجتماعی باید به‌طور ویژه نسبت به اصلاح وضعیت مالی خود و وصول منابع اقدام کند. در این راستا، دولت نیز باید از اقدامات حمایتی برای رفع کسری منابع مالی سازمان بهره‌برداری کند.
نتیجه‌گیری
با توجه به اهمیت شستا و صندوق‌های تابعه آن برای تأمین اجتماعی و رفاه مردم، اصلاحات اساسی در ساختار مدیریتی و نظارتی این مجموعه‌ها ضروری است. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نمایندگان مجلس باید در جهت استفاده از مدیران متخصص، تقویت نظارت و اصلاح ساختار مدیریتی اقدامات مؤثری انجام دهند. عدم اصلاحات در این بخش‌ها نه‌تنها تهدیدی برای سلامت مالی شستا و صندوق‌هاست بلکه رفاه و حقوق بازنشستگان و کارگران را نیز با خطر مواجه می‌سازد.
منابع:
1. قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران
2. قوانین و مقررات سازمان تأمین اجتماعی
3. گزارش‌های مالی و عملیاتی شستا و شرکت‌های تابعه آن
4. سخنان و گزارش‌های نمایندگان مجلس
