اکبر عبدی نباید حرف رکیک می زد

اکبر عبدی بازیگر سرشناس سیما و سینما در یک برنامه زنده تلویزیونی در شبکه 3 سیما در بیان خاطره‌ای از حج و در نکوهش رفتار ماموران عربستان سعودی با حجاج ایرانی لفظی را به کار برد که با هر معیاری دور از ادب شناخته می‌شود و مجری برنامه (‌حسینی) را نیز به دردسر انداخت.  این لفظ آن قدر بی‌ادبانه و چندش‌آور است که هیچ رسانه‌ای قادر به ذکر آن نیست. با این همه در زمره الفاظ مستهجن قابل احصا نیست اما به کار بردن آن در رسانه رسمی بی‌احترامی به میزبان و بینندگان به حساب می‌آید خاصه این که با گسترش شبکه‌ها‌ی موبایلی به طرفه العینی بازنشر و تکثیر می‌شود و از این حیث با گذشته کاملا متفاوت است و یک خطا ولو سهوی ضریب میلیونی می‌گیرد.  نویسنده این سطور البته بر این باور نیست که واژه ای از جنس آنچه از زبان اکبر عبدی خارج شد باید از فرهنگ لغات اخراج شود.   همین چندی پیش بود که ناصر تقوایی در برنامه‌ای که به بزرگداشت او در خانه هنرمندان اختصاص یافته بود درباره سانسور رمان و فیلم به بهانه برخی واژگان گفت: نمی توان برخی کلمات را از زبان دور انداخت چرا که نقل آنها از زبان برخی شخصیت های داستان ها یا فیلم ها اجتناب‌ناپذیر است.  با این نگاه همین واژه زشتی که اکبر عبدی به کار برده چنانچه از زبان خود او و در یک فیلم بیان می‌شد شاید جای توجیه داشت و طبقه اجتماعی و نوع گفتار آن نقش را نشان می‌داد اما بی هیچ تردیدی در یک برنامه زنده تلویزیونی و در مقام شخصیت حقیقی زیبنده نیست.  نکته قابل توجه این است که نمی توان گفت این لفظ را سهوا به کار برده چون مقدمه ای آورده و با قصد قبلی و برای نتیجه گیری به آن نقطه رسید و منحصر به آن لفظ هم نبود. اما اتفاقا موضوع متوقف به آن کلمه نیست بلکه الفاظی که درباره «اعراب» و « کویر» به کار برد زننده‌تر است.  کویر در فرهنگ ما مفهوم راز آلود و مقدسی است. بخش قابل توجهی از این سرزمین، کویری است و مردان و زنان کویر به کویری بودن خود می بالند و کویر همان بیابان نیست که نشان ناآبادانی باشد. کویر حیات دارد.  مشهور ترین اثر دکتر علی شریعتی « کویر» نام دارد و یکی از بزرگ ترین جاذبه های گردشگری ایران بی گمان کویر است. بر این اساس می توان گفت که آنچه این بازیگر درباره اعراب و کویر و مردمان کویری گفت آزار دهنده تر و چندش آور تر از آن لفظ نهایی است که از دایره ادب خارج است:  مولانا می گوید: از خدا جوییم توفیق ادب بی ادب محروم ماند از لطف رب  آیا نقش آفرینی این بازیگر در برخی فیلم ها و رواج گفتمان لمپنی در آن هشت سال در به کار گیری این الفاظ  تاثیر نداشته است؟ آیا پاره ای استقبال ها و به وجد آمدن ها در فضای مجازی از تنزل اخلاقی در جامعه حکایت نمی کند؟  پیام های تایید کننده‌ای که اکبر عبدی را به خاطر الفاظی که درباره اعراب به کار برد می ستاید. غافل از اینکه در ایران خودمان نیز هموطنانی عرب هستند پس هر عربی غیر ایرانی نیست و تازه هر عرب غیر ایرانی هم منتسب به آل سعود نیست و مناقشه کنونی را نباید به جدال عرب و غیر عرب بدل کرد و از آن بستری برای نفرت پراکنی ساخت.  توصیف فردی که نمی پسندیم به عنوان چهره ای شبیه مردمان کویر شاید نابخشودنی ترین بخش سخنان بازیگر سینما بود با این حال انتقاد اصلی را نباید متوجه اکبر عبدی دانست. زیرا ریشه مشکل را جای دیگری باید جُست:  نخست این که این همه آدم متفکر و شاعر و سخن سنج در این جامعه حضور و فعالیت دارند. چرا اصرار دارید در هر برنامه‌ای بازیگرانی را دعوت کنید که در بهترین حالت تنها از ایفای نقشی که به آنان سپرده شده بر می‌آیند و دیدگاه مستقلی ندارند.  این غزل را حامد عسگری سروده است:    قلم به خون زده ام تا که از منا بنویسم   به استخاره نشستم که ابتدای غزل را    زمانده ها بسرایم؟ ز رفته ها بنویسم؟   نه عمر نوح نه برگ درخت های جهان هست     منا که برف نمی آید این سپیدی مرگ است   چه سان ز مرگ رفیقان با صفا بنویسم؟  به جای این که نویسنده و فیلسوف و شاعر را دعوت کنند که بر کلمات تسلط دارند بازیگری را می‌آورند که هر کلمه‌اش می‌تواند موجب سوء تفاهم شود. البته دعوت از بازیگران هم گاه مناسبت دارد اما اصرار بر این که از طیف خاصی باشند این مشکلات را هم پدید می آورد.  دوم این که وقتی آقای احمدی‌نژاد آن تعابیر را به کار می‌برد (‌آب را آنجایی بریز که … ) یا نماینده مجلس درباره وزیری که دو سال است برای احقاق حقوق ایران می‌کوشد تا خسارت روزانه 100 میلیون دلار به اقتصاد ایران متوقف شود آن واژه توهین‌آمیز را در صحن علنی به کار برد که البته با تذکر به موقع آقای ابوترابی نایب رییس مجلس رو به رو شد دیگر چگونه می توان از بازیگری چون اکبر عبدی انتظار داشت رعایت کند در حالی که می‌دانیم چندان اهل مطالعه نیست و با هوش و استعداد ذاتی و فوق‌العاده خود به یک بازیگر توان‌مند بدل شده و در بهترین فیلم‌های سینمای ایران بازی کرده و در آثار برجسته‌ترین کارگردانان حضور داشته است.  در این واقعیت هم باید تامل کرد که شماری از کاربران فضای مجازی که از خود ما مردم هستند و در واقع خود ما مردم هستیم این واژه‌ها را می‌پسندند و دوست دارند نفرت خود را که حالا بهانه موجهی هم یافته ابراز کنند اما خطاب به همین گروه هم می‌توان گفت آیا در قبال توصیفات دیگر خاصه آنجا که به مردمان کویری تشبیه می‌کند نیز همین نظر را دارید؟