فرهاد اصلانی:«مختارنامه» یک اتفاق نادر در زندگی ام بود

 مجموعه تلویزیونی «مختارنامه» تنها اثر فاخر تلویزیون با موضوع قیام سالار شهیدان امام حسین علیه السلام است که برای اولین بار در سال 90 به روی آنتن رفت و پس از آن هنوز به بهانه های مختلف از شبکه های مختلف پخش می شود و هنوز هم مخاطبان پر و پا قرص خود را دارد.
در سال 90 و حین پخش سریال، خبرگزاری فارس با «فرهاد اصلانی» بازیگر نقش ابن زیاد مصاحبه ای انجام داد که به بهانه تکرار مجموعه مختارنامه از شبکه های آی فیلم، اچ دی و نسیم بازخوانی می شود:
***
«فرهاد اصلانی» متولد سال 1345 در شهر بیجار و فارغ التحصیل دوره کارگردانی و بازیگری تئاتر از فرهنگسرای نیاوران است.او اولین بار در نقش یزید در سریال امام علی(ع) ظاهر شد و نظرها را به سوی خود جلب کرد، سپس بازی کوتاهش در فیلم روسری آبی او را به سینما کشاند.
اصلانی در کارنامه کاری خود حضور در آثار سینمایی و تلویزیونی بسیاری را دارد و مهارتش در ایفای نقش‌هایی که به او سپرده می‌شود، نامش را جزو بازیگران نامور و تراز یک سینما و تلویزیون قرار داده است.
آخرین بازی «فرهاد اصلانی» در قاب تلویزیون، به سریال «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری و ایفای نقش «ابن زیاد» یکی از اشقیاء کربلا برمی‌گردد که توانست نظر مخاطبان این سریال را به خود جلب کند.
این بازیگر در گفت‌وگو با خبرنگار رادیو و تلویزیون فارس به سوالاتی پیرامون ایفای نقش ابن زیاد و حضورش در مختارنامه پاسخ گفته که در ادامه می‌آید:
**زمانی که حضور در سریال «مختارنامه» به شما پیشنهاد شد، چقدر نسبت به «ابن زیاد» آشنایی داشتید و از چه منابعی برای شناخت بیشتر این شخصیت استفاده کردید؟
-برخی رل‌ها هستند که برای ایفای آن بازیگر نمی‌تواند تحقیق نکند و خود پرسوناژ بازیگر را به سمت تحقیق سوق می‌دهد تا آن را بشناسد. من هم بابت این کار مطالعه بسیاری داشتم و منابع مذهبی موجود و در دسترس را مورد مطالعه قرار دادم که کمک بسیاری به من کرد و فضا و ادبیات کار را بدست آوردم. البته نمی‌توانم سناریوی فوق‌العاده آقای میرباقری را هم انکار کنم. کامل بود برای این نقش. تحقیقات به خود من کمک می‌کرد، ولی سناریو تمام حرف‌ها را زده بود و از تمام زوایا به شخصیت ابن زیاد پرداخته شده بود. آنچه هم در این میان من مطالعه کردم، برای رفع دل نگرانی‌های خودم بود که جمله‌ای که ادا می‌کنم با یک فهمی ادا شود که از دریچه ذهن خودم باشد و فقط محفوظات نباشد تا به بار بنشیند و خوشبختانه چنین اتفاقی هم افتاد.
**مشکلی برای بازی کردن این نقش منفی نداشتید؟
-من به عنوان بازیگر نباید عقاید خود را در کار دخالت بدهم. وقتی به من کاری را در حوزه‌ای پیشنهاد می‌دهند، امکان دارد در هر سلیقه‌ای باشد و ربطی به نگاه شخصی من ندارد. من فقط تلاش می‌کنم تا نقشم را قابل دفاع بازی کنم.
** نمی ترسیدید این شخصیت حقیقی تاریخی با پیشینه‌ تلخ و سیاهی که در ذهن مردم ما دارد، گریبانگیر شما شود و الی الابد به نام ابن زیاد شناخته شوید؟
-موضوعات تاریخی این چنینی باید از شکل تابو درآیند و باید پیرامون آنها حرف زد و بحث کرد. اینها مسائل بدی نیست و باعث زنده شدن مفاهیم به شکل امروزی می‌شود. ما اگر بخواهیم از این رل‌ها بترسیم، آن وقت هیچ وقت نمی‌توانیم درباره‌شان حرف بزنیم و به نظر من آن وقت نمی‌توانیم عنوان بازیگر را داشته باشیم. یک بازیگر باید به تمام رل‌هایی که به او پیشنهاد می‌دهند فکر کند و مهم نیست چه عقیده‌ای دارد. فکر کنید که به من یک فیلمنامه قابل قبول انسانی که حرف خوبی می‌زند از کشورهای خارجی پیشنهاد بدهند وقتی به شرایط ملی و مذهبی من کاری ندارد، می‌توانم حضور در آن را بپذیرم ولی اگر بخواهم در یک جغرافیای محدود با علایق محدود کار کنم، دیگر نمی‌توانم نام خود را بازیگر بگذارم، چون بازیگری تعریف مشخص دارد. در این میان می‌توانم به یک خاطره اشاره کنم، یک روز فردی در خیابان به من گفت که من عاشق امام حسین (ع) هستم ولی دمت گرم! فکر می‌کنم پارادوکس خوبی در این جمله بود و از شنیدن آن کیف کردم. این مختصرترین، مفیدترین، ساده ترین و زیباترین تعریفی بود که از ایفای نقش من شد.
**در کنار بازی بسیار قوی شما، بخش‌های منفی و قساوت زندگی ابن زیاد بسیار خوب تصویر شده بود ولی صحنه مجازات این شخصیت بسیار کم و خنثی بود و می‌توان گفت دل مخاطب را خنک نکرد، چرا؟
-در روایت‌هایی که خوانده‌ام، می‌گویند کسی را کشتیم که سرش بوی خوبی می‌داد. نمی‌توانم خیلی درباره‌اش حرف بزنم و دلیلش را بگویم. شاید شرایط تولیدی اجازه نداد و فرصت نشد که در این باره از آقای میرباقری بپرسم.
**یعنی این بخش‌ها در پخش حذف شد؟
-نه، این طور نبود و تمام حذفیات مربوط به نقش من در حد چند کلمه بود. مردم کوچه و بازار و اهل فن نیز در این زمینه سوال داشتند که من دقیق نمی‌توانم حرفی بزنم و در حوزه کارگردانی است. فکر می‌کنم که این نوع پایان بندی نظر کارگردان بوده است.
**فکر نکردید که با این شیوه ذهن مخاطب درگیر این مسأله شد و ابن زیاد مختارنامه نیمه کاره ماند؟
-کار به قدری وسیع و جالب بود که هر فرصت کوچکی که برای هر بازیگری بود امکان خوبی بود و من در مجموع احساس خوبی از این حضور داشتم.
**سریال به واسطه زمان تولید طولانی با فاصله روی آنتن رفت، حال که بازی خود را می‌بینید برایتان رضایت بخش است؟
-بله. خوشبختانه این کار از جمله اتفاقات نادری بود که در زندگی من افتاد. وقتی از کاری فاصله بگیرم، ذهنم رشد می‌کند و بیشتر مطالعه می‌کنم. شاید دیگر آن اجرا را نپسندم و از آن فاصله بگیرم. اما در این کار مشخصا بعد از مدت زمان طولانی که پخش شد، فکر می‌کنم بهترین انتخاب‌ها را در اجرا داشتیم. هم من و هم آقای میرباقری.
**از طراحی گریمتان راضی بودید؟
-در طراحی صورت گرفته یا باید به صورت مصنوعی ریش می‌گذاشتم که خیلی آن را نمی‌پسندیدم و یا اینکه خودم ریش بگذارم. به دلیل اینکه تصمیم گرفتم در زمان حضور در این پروژه در اثر دیگری ایفای نقش نکنم، بنا بر این تا جایی که مقدور بود از امکانات صورت خودم استفاده کردم اما در دوران پیری دیگر این امکان میسر نبود و با گریم مرا پیر کردند. من گریم خیلی کمی داشتم.
**چرا ابن زیاد در فاصله جوانی تا پیری هم از سریال حذف شد؟
-به نظر من این مساله اقتضاء داستان بود و همین اندازه باید نشان می‌داد. این قصه داستان‌های مختلفی را روایت می‌کرد که محور اصلی آن مختار بود و مسیری که سریال رفته درست است. البته این شخصیت، شخصیتی بود که احتمال این وجود داشت زمانی که نیست مخاطب دنبالش بگردد.
** در بیان دیالوگ‌ها دستتان باز بود یا کاملا مطابق فیلمنامه پیش رفتید؟
-دیالوگ‌ها آنچه بود که در فیلمنامه بود. فقط یک کلمه بود که کمی سیاسی بود. من چندین بار کلمه «فتنه» را گفته بودم که به دلیل ایجاد شبهه سیاسی کلمه «فتنه»، پسندیده نبود ابن زیاد آن را بگوید و به همین دلیل آن یک کلمه حذف شد.
**دلیل ماندگاری نقش شما چه بود؟ بازی شما، کارگردانی میرباقری و یا حضور سایر بازیگران؟
-ابن زیاد شخصیت تاثیرگذاری در تاریخ بوده است. کارگردان با شناخت مقتدرانه‌ای این را به تصویر کشید و ما هم فکر می‌کنم فقط دلمان را به کار بردیم و مجموع این عوامل باعث شد تا کار ماندگار شود. **بازخوردهایی که تا به حال آن مواجه بوده‌اید چه بوده است؟
-برای من خیلی جالب بود که برخی‌ها ادعا می‌کنند که جامعه از بحث‌های مذهبی اشباع شده است، در حالی که مردم به دقت پی گیر سریال مختارنامه هستند و مشتاقانه آن را تعقیب می‌کنند. فکر می‌کنم به دلیل این بوده که روایت قابل قبول، صحیح و به روز شده‌ای بوده است و مردم را درگیر می‌کرد و همه این اشتیاق حاصل جسارت و هوش میرباقری بود. در ابتدا به ساکن این شائبه به وجود می‌آید که خوب حالا قصه مختار در این سریال مطرح می‌شود که چه؟ ولی در زمان پخش هر کسی بهره خود را از کار برد و بازخورد مثبت آن در قشر جوان که اصلا تصور نمی‌کردم این قدر پی‌گیر باشند و هفتگی آن را دنبال کنند، بسیار خوب بود.
** کدام بخش سریال را بیشتر دوست داشتید؟
– برای جزء به جزء آن زحمت کشیدم و این طور نیست که بخشی را بیشتر دوست داشته باشم، تمام خاطرات «مختارنامه» جزء بخشی از زندگی من هستند.
**قبل از شما شخصیت ابن زیاد را بازیگران دیگری نیز ایفا کرده‌اند، مخاطب آشنایی ذهنی با این نقش داشت، تلاش شما برای تکراری نشدن آن چه بود؟
-خیلی خوشحال کننده است که یک رل را بازیگر دیگری نیز ایفا کرده باشد. برای من هم جای سعادت بود که در دهه 80 ابن زیاد را در فضا و امکانات الان و کارگردانی میرباقری ایفا کنم و کسانی نظیر مرحوم مقبلی، مرحوم سعیدی و آقای فرهنگ با تمام شعور و دانش خود کارشان را انجام داده‌اند و کارشان بسیار ارزشمند و در جای خود بسیار عالی است. برای من و هر بازیگر دیگری ایفای یک نقش پر و پیمان تاریخی بسیار خوشایند است. من چهار سال درگیر ساخت این سریال بودم و خوشحالم که این امانت به سلامت رسید و از این که ما دچار آسیب نشدیم، خداوند را سپاسگزارم. وقتی همه فکر و ذکر خود را برای انجام یک کار می‌گذاری و منتظری نتیجه‌اش بیاید، وقتی کار خوب باشد بسیار عالی است و به نظر نمی‌آید در عمر هر بازیگری بیش از دو الی سه بار ایفای چنین نقش‌هایی اتفاق بیافتد. برای من هم سعادت بود. چون انجام چنین کارهایی با چنین وسعتی از ابتدا که سر پا می‌شوند تا زمانی که انجام شوند و به سرانجام برسند و جماعت برای انجام آن مجاب شوند بسیار زمان بر است و برای بازیگر جای بسی خوشحالی است که در چنین آثاری حضور داشته باشد. انصافا همه نسل های بازیگری ایران در آن حضور داشتند. همه این مسائل سرشار از لذت و هیجان است. خود این درام نیز برای کسانی که در آن دقیق می‌شدند درک و دانش به دنبال می‌آورد.
** شما زمان ساخت مختارنامه در اثر دیگری حضور نیافتید، آیا این مساله خواسته آقای میرباقری بود یا خودتان علاقه داشتید؟
-خیر. مختارنامه کار خیلی سخت بود و نمی‌شد که هم‌زمان با آن به دنبال کار دیگری رفت. اگر چنین اتفاقی می‌افتاد غلط بود. من در فصلی که باید تمرکز می‌کردم این کار را نکردم چون خوب و شایسته نبود که تمرکزم را از این رل از دست بدهم و بسیار به کار لطمه می‌خورد. **بخش‌هایی نظیر بیماری ابن زیاد و یا درگیر توهم شدنش در سال‌های پیری منطبق با واقعیت بود یا تخیل کارگردان؟ -حتما آقای میرباقری از فانتزی و تخیل خود برای این کار استفاده کرده و جاهایی را درشت‌تر کرده، مانند توهم یا مریضی‌اش. ممکن است که شکلش این طور نباشد ولی در کتب تاریخی وجود دارد که ابن زیاد در مقطعی مریض بوده، در کل این ماجراها در خدمت جریان کلی سریال بود.
** بخش مذهبی اثر، توقعات را برآورده کرده است؟
-ما افرادی که در حوزه مذهب علم‌جویی می‌کنند در مملکت‌مان کم نداریم و خوشبختانه سریال توانسته نظر این گروه را به خود جلب کند. اگر برای من هم این‌گونه نبود این همه روی آن وقت نمی‌گذاشتم و درس‌های بسیاری از آن گرفتم.