مرگ شیرین
در این نوع مسمومیت عمدتاً علائمی مانند سردرد، ضربان شدید شقیقهها، وزوز گوش، سرگیجه، حالت گیجی و منگی و خواب‌آلودگی و در غلظتهای بالاتر تهوع، استفراغ، تپش قلب، کاهش هوشیاری، کما و مرگ ممکن است بروز کنند.
کارشناس بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: منوکسیدکربن در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری تشکیل داده و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بافتهای بدن را کاهش می‌دهد.
کتایون سلیم، اظهار کرد: منوکسیدکربن یا CO گازی است که بر اثر سوختن ناقص سوختهای فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و ذغال چوب حاصل می‌شود و چون گازی بی‌رنگ، بو، مزه و غیرمحرک است مسمومیت با آن به‌راحتی اتفاق میافتد. منوکسیدکربن در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری تشکیل داده و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بافتهای بدن را کاهش می‌دهد.
وی افزود: در صورت مسمومیت شدید پس از بروز تشنج، مرگ در فرد مسموم فرا میرسد. همین امر موجب مسمومیت با منوکسیدکربن، از مرگبارترین انواع مسمومیتها می‌شود. منوکسیدکربن را قاتل خاموش یا بی‌صدا میگویند، چون شما نه می‌توانید متوجه حضور آن در بدن خود شوید و نه می‌توانید آنرا استشمام کنید، چون گاز منوکسیدکربن، یک گاز بی‌رنگ و بدون بو است اما با دانستن علائم آن می‌توان از مسمومیت با این گاز پیشگیری کرده و جان خود و خانواده را نجات داد.
سلیم دستگاههایی که در منزل می‌توانند گاز منوکسیدکربن را تولید کنند را شامل دستگاههای حرارت مرکزی، بخاری، آب گرمکن، اجاق‌ها، گاز آشپزخانه و خودروها دانست و افزود: نداشتن تهویه مناسب یا بسته شدن دودکش‌ها در این وسایل باعث سوختن ناقص مواد نفتی شده و انسان را در معرض خطر مسمومیت با منوکسیدکربن قرار می‌دهد.
کارشناس بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی لرستان تصریح کرد: بهطور مثال اگر شما خودرو خود را در یک پارکینگ با فضای بسته و در بسته روشن می‌کنید، باید منتظر مسمومیت با منوکسیدکربن باشید.
وی ادامه داد: حدود 10 دقیقه طول می‌کشد تا گاز منوکسیدکربن در جریان خون شما ظاهر شود. مشاغلی مانند مکانیک، جوشکاری، آتشنشانی و شاغلین در ترمینالهای اتوبوسرانی، رانندگان تاکسی، کارگرانی که در محیط بسته از بخاریهای نفتی جهت گرم کردن محیط استفاده می‌کنند همچنین همه خانوادههایی که در فصول سرد سال برای گرم کردن منازل از چراغهای نفتی یا بخاریهای گازی بدون دودکش استفاده کرده و نکات ایمنی در مورد نصب دودکش استاندارد را رعایت نمیکنند در معرض خطر مسمومیت با گاز منو اکسید کربن قرار دارند.
وی با اشاره به علائم مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، اظهار کرد: در این نوع مسمومیت عمدتاً علائمی مانند سردرد، ضربان شدید شقیقهها، وزوز گوش، سرگیجه، حالت گیجی و منگی و خواب‌آلودگی و در غلظتهای بالاتر تهوع، استفراغ، تپش قلب، کاهش هوشیاری، کما و مرگ ممکن است بروز کنند.
وی افزود: همچنین این مسمومیت می‌تواند ضربان نامنظم قلب، افزایش تنفس، خواب‌آلودگی و تنفس را ایجاد کند. این علایم می‌تواند چند روز یا حتی چند ماه پس از تماس با منوکسیدکربن ادامه داشته باشد. بیماران در همه این مدت می‌توانند دچار سرگیجه، کاهش توانایی حافظه و اختلالات شناختی شوند.
سلیم ادامه داد: اگر همه افراد خانواده یا تمام همکاران شما علائم مشابهی داشتند و یا وقتی شما به جای دیگری بروید آن علائم از بین بروند (بهطور مثال هنگامیکه به مسافرت می‌روید سردرد شما از بین می‌رود) به فکر مسمومیت با گاز منوکسید کربن باشید. همچنین اگر علائم در یک فصل خاص از سال بروز پیدا می‌کنند (بهطور مثال شما فقط در فصل زمستان دچار سردرد می‌شوید) باید به این موضوع توجه کرد.
این پژوهشگر با بیان این‌که پیشگیری از مسمومیت با گاز CO بسیار ساده است، گفت: استفاده از وسائل گرمایشی استاندارد در پیشگیری از این مسمومیت اهمیت زیادی دارد. همچنین دقت و توجه به داغ بودن دودکش نیز بهترین آزمایش سلامت دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد بود علت آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این‌صورت باید ضمن برطرف کردن نقص، بهطور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره، تهویه در محیط ایجاد کنید.
وی افزود: رنگ شعله بخاری و وسائل پخت و پز باید آبی باشد و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، نقص در سوخترسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعاً باید تعمیر و سوخترسانی شود. اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منوکسیدکربن کند.
به گفته سلیم، در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.
این محقق خاطرنشان کرد: باید از نصب آبگرمکن در حمام، روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، جداً خودداری کرد. همچنین شومینه مشترک برای چند واحد در صورت کوچک بودن سایز مجرای خروجی و لوله‌کشی آن باعث برگشت دود از شومینه روشن طبقات پائین به داخل آپارتمان در شومینه خاموش طبقات فوقانی می‌شود.
سلیم ادامه داد: انتهای همه دودکش‌ها باید حداقل یک متر از سطح بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای کلاهک مخصوص به شکل(H) باشد. اگر فضای خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید درزبندی و بستن منافذ به‌منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است.
وی تصریح کرد: در صورتیکه از بخاریهای گازسوز به‌منظور گرمایش محیط استفاده می‌کنید حتماً مختصری تهویه از طریق درب یا پنجره در فضا ایجاد کرده و از درزبندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید. هیچگاه از چراغ، بخاری نفتی و یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به خصوص هنگام خواب استفاده نکنید. درون خانه، به خصوص در محل خواب‌تان دستگاه هشدار منوکسیدکربن نصب کنید.
این محقق با بیان این‌که تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیرمجرب و بی‌تجربه و یا نصب آن‌ها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود، گفت: در برخورد با افراد مسموم شده با گاز منوکسیدکربن باید سریعاً مصدومان را به هوای آزاد منتقل کنید و بلافاصله به اورژانس (فوریتهای پزشکی 115) زنگ زده و کمک بخواهید، در صورت امکان برای بیمار بیهوش سریعاً از اکسیژن 100 درصد استفاده کنید.
سلیم با اشاره به این‌که در صورت قطع تنفس بیمار انجام عملیات احیای قلبی عروقی توسط فرد آگاه برای بیمار ضروری است، خاطرنشان کرد: باید به یاد داشت که خارج کردن افراد مصدوم از محیط آلوده، قرار گرفتن در محیط باز از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.
