هاشمی رفسنجانی: جلوی اعتصاب غذای مهدی را گرفتم

هاشمی رفسنجانی: جلوی اعتصاب غذای مهدی را گرفتمروزنامه آرمان به گفتگوی اختصاصی با آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پرداخته است.  در این گفت وگو می خوانیم: وقتی از او درباره اینکه برخی می گویند«تغییر» کرده اید، سوال می شود، سرش را تکان می دهد و با تبسم می گوید که هیچ تفاوتی نسبت به گذشته در خود احساس نمی کند و البته انکارهم نمی کند که گذر زمان ناخودآگاه سبب بلوغ و پختگی های بیشتری می شود. 
آیت ا… هاشمی رفسنجانی که باید او را رنج کشیده ترین دلسوز نظام نامید، دلسوزی که پاداش ایثارها و از خود گذشتگی هایش، کینه توزی و هجمه به اوست. ایشان این روزها لبخندی بر لب دارد که می توان معانی زیادی برای آن نگاشت، لبخندی که معنایش می تواند توافق هسته ای پس از سال ها تلاش باشد و خوشحال است که این بار تندروها و افرادی که منافع خود را در تحریم می دیدند، نتوانستند دستاوردی داشته باشند و شکست تنها عایدی آنها بود. شاید لبخند رئیس مجمع تشخیص مصلحت از آن رو باشد که حسن روحانی در قامت رئیس جمهور پاسخ خوبی به حمایت هایش داده و همانطور که وعده داده بود در مسیر خواست ملت حرکت می کند. 
دراین میان بسیار از او می پرسند چرا برای مهدی که اکنون در زندان است، کاری نکرده است که نگاهی غریب می کند و می گوید که هیچ گاه اعتقادی به این شیوه نداشته است. آیت ا… هاشمی این روزها وقتی با جوانان بنای صحبت دارد با زبان و گرایش جوانانه با آنها سخن می گوید و به سوالاتی که دیگران در مواجهه با آن برآشفته می شوند با دقت و موشکافانه پاسخ می دهد. 
هاشمی بارها نشان داده که مرد بحران هاست و خردگرایان بر این اعتقادند که آینده نگری از جمله عوامل اصلی هجمه به اوست. زمانی که از مترو و لزوم راه اندازی آن در کشور می گفت، برخی که لقب دلسوز را با خود به همراه داشتند، مترو را سمبل اشرافی گری خواندند و بر او تاختند. در آن هنگامه هم که با استدلال، جنگ را خاتمه داد، برخی گفتند نباید چنین می شد اما هاشمی محرمانه به امامش گفت که بگویید من این کار را کردم و دستور دهید مرا محاکمه کنند تا به شما آسیبی نرسد. 
زمانی هم که ترور شد، سیاست صبر و سکوت را پیش گرفت. هاشمی همواره تندروی را سم مهلک می داند. شخصیتی که لقب امیرکبیر دوران را دارد و به واقع پس از جنگ تحمیلی زمینه سازندگی و تعامل با دنیا را فراهم و کشور را به سمت توسعه یافتگی سوق داد. 
او همواره در مدیریت های استراتژیک در سیبل تصمیم گیری اساسی برای نظام قرار گرفته است و هجمه های دیگران را تنها در حد خاطراتی برای آیندگان می نویسد. او انتخابات پیش رو را مهم ترین انتخابات انقلاب می دانند و می گوید درصورت رد صلاحیت ا حتمالی کاندیداها حاضراست، وساطت کنند. او رای مردم را زینتی نمی داند و معتقد است آن روزنه امیدی که درانتخابات سال92 گشوده شد با تدبیر در اسفند 94 نور بیشتری به جامعه خواهد تاباند. او از کسانی که مردم را فاقد تشخیص می دانند ناراحت است و همراه با شادمانی مردم شاد می شود و می خندد. 
در یکی از روزهای پاییزی به دفتر آیت ا… هاشمی رفتیم که با روی گشاده پذیرای ما شد. قبل از آغاز گفت وگو از دغدغه های رسانه و اهالی آن سوال کرد و اظهار امیدواری کرد که شرایط بهتر شود. 
سخنانی که آیت ا… هاشمی با «آرمان» داشت رنگ و بوی دیگری داشت وحتی زمانی که به او خبر دادند میهمان برایش آمده است مصاحبه را ناتمام نگذاشت و گفت هر چه در ذهن دارید، مطرح کنید. 
او که کاندیدای مجلس خبرگان است، از اینکه سیدحسن خمینی تصمیم به حضور گرفت، بسیار راضی است و می داند با حضور شخصیت های شناخته شده میانه رو، ایران بار دیگر رنگ پیشرفت و ترقی را خواهد دید. متن کامل گفت وگوی آیت ا… هاشمی رفسنجانی با «آرمان» را در ادامه می خوانید: 
**نخستین سوال درباره دو رویداد مهم است که در اسفندماه اتفاق می افتد. یعنی انتخابات مجلس خبرگان و انتخابات مجلس شورای اسلامی. دغدغه شما در انتخابات همواره تاکید بر مشارکت حداکثری بوده است. اکنون یک دغدغه که هم مردم و هم کسانی که قصدکاندیداتوری دارند، عملکرد نهادهای نظارتی است. آیا در این موقعیت تاریخی، با توجه به شرایط منطقه، نهادهای نظارتی تسامح و تساهل بیشتری در این دوره به خرج می دهند؟ 
بسم ا… الرحمن الرحیم، من فکر می کنم این دو انتخاباتی که در پیش داریم، جزو حساس ترین انتخابات های تاریخ ماست. از این جهت که شرایط منطقه را می بینم و شما روزنامه نگارها بیشتر از ما می بینید. الان شرایط منطقه و به ویژه اطراف ما خیلی ناامن است. بحمدلله ایران نسبت به دیگران، کشوری امن است و مردم با مشکلاتی که تحریم ها ایجاد کرده، زندگی می کنند و آرام هستند. دشمنان هم تا به حال نتوانسته اند، نفوذ کنند و کار خاصی انجام بدهند و ان شاءا… باز هم نمی توانند. 
دلیل عمده این امنیت را باید در علاقه مردم به وطن و انقلا ب شان دید. چون اگر مردم علاقه مند نبودند، پنجره های زیادی برای حضور دشمن وجود داشت و دارد. علاقه مردم فضا را از نفوذ دشمنان، تا حدود زیادی حفظ می کند. یکی از عوامل رضایت مردم این است که احساس می کنند، سرنوشت شان دست خودشان است. معنایش همان است که انتخابات پرشور و حضور هر چه بیشتر مردم، نشان علاقه و امید مردم به کشورشان است و این مساله خیلی ها را مأیوس می کند. در شرایطی که الان داریم، توجه به افکار عمومی خیلی مهم است. 
شاید شما بهتر ازما می دانید و خودتان و خبرنگارانتان دائما در جریان شرایط کشور و به ویژه مردم هستید، ولی آنچه که ما هم می فهمیم و گزارش هایی هم که به ما می دهند، این است که امید مردم در این انتخابات بیشتر از انتخابات دو، سه دوره گذشته است. علتش هم این است که در انتخابات قبلی که حضور پیدا کردند، نتیجه گرفتند و باید این را دلیل خوبی بگیریم. به علاوه خیال مردم جمع است. چون طرفداران دولت و طرفداران نیروهای فرهیخته می دانند که در این طرف اشکالی وجود ندارد و دیگران هم نمی خواهند در این بخش بیایند. البته آنها هم نمی خواهند این کار بشود. 
لذا در طرف دیگر محدودیت هایی وجود دارد. امیدوارم در آن طرف هم عقلانیتی حاکم شود که فضای خوب و امن حاضر را به جهت خیالات واهی نا امن نکنند و بگذارند هر چه مردم می خواهند، اتفاق بیفتد. چون اگر این اتفاق بیفتد، امنیت ما پایدار می شود. شما ببینید الان در آذربایجان، ترکیه، عراق، سوریه، در جنوب یمن، بحرین و در این طرف افغانستان و پاکستان چه خبر است! 
واقعا ما جزیره امن منطقه هستیم. این فقط تصور نیست، بلکه حقیقت قضیه است. نباید این حالت را با ناراضی کردن افکار عمومی و مخصوصا جوان ها و تحصیلکرده ها ـ چون الان اینها مرجع شدند ـ به هم زنند و ناامن کنند. مسئولان نظارت هم این را درک می کنند و می دانند. امیدم از انتخابات گذشته بیشتر است. ما هم بیشتر امیدوار می شویم. البته شما باید بیشتر تشخیص بدهید که با مردم خیلی ارتباط دارید. ولی من تشخیص می دهم که اکنون وضع بهتر از گذشته است. در گذشته پنجره ای باز شد که مردم ببینند که یک راه هست و الان باید این راه را ادامه بدهند و بروند. 
**درباره مجلس خبرگان همیشه حساسیت بوده، ولی این دوره حساسیت بیشتری پیدا کرده است، هم به لحاظ مقطع تاریخی که در آن قرار گرفتیم و هم به خاطر طول عمر مجلس خبرگان که هشت سال است. این مجلس را خیلی مهم می دانند. از طرفی جنابعالی تاکید دارید به اینکه جوان های مستعد و مجتهد و بنام که دارای تفکرات و تحرکات بهتری هستند، ورود پیدا کنند. بعضی ها از این مساله نگران هستند و می گویند که مجلس خبرگان، مجلسی است که جای انسان هایی است که سن و سالی از آنها گذشته است. آمدن این جوان های مجتهد و متخصص چه جای نگرانی دارد که برخی نگران هستند؟ 
به همان دلیلی که برای مجلس شورای اسلامی هم به این موضوع توجه دارند. مجلس شورای اسلامی کار بیشتری در دست دارد و خبرگان نیرویی آماده برای روزی است که اگر خدای ناکرده نیاز شد، اقدام کنند. ولی مجلس شورای اسلامی باید دائما، هر روز و همیشه در میدان باشد و کارهای زیادی دارد. مردم و جریان های سیاسی هم برای مجلس و هم برای خبرگان حساس هستند. 
علاوه بر آن موضوع کار مجلس خبرگان، رهبری است. رهبری مثل یک حزب نیستند. رهبر پدر همه مردم است و همه مردم باید بالسویه زیر بال رهبری آسایش و امنیت داشته باشند. اگر بخواهیم به اهمیت آن نگاه کنیم، از جهت عمومی بودن و سالم بودن، انتخابات خبرگان می تواند ضروری تر از مجلس باشد. به این خاطر که باید رهبری عام باشد و بخش خاصی زمینه انحصاری کردن رهبری را نداشته باشد. 
این قابل فهم است. البته رسانه ها باید روی این مساله بیشتر کار کنند و این مساله را خوب توضیح بدهند. من فکر می کنم یکی از عمده ترین عوامل ثبات ما این است که روابط مردم با رهبری صمیمی است و این در ادامه هم شدنی نیست، مگر اینکه انتخابات پرشور، فراگیر، همگانی و قابل قبولی با حضور اکثریت مردم اتفاق بیفتد و اگر قابل قبول نباشد، خدشه ای بر نظام اسلامی ما وارد می شود. 
**در بحث صلاحیت ها، هم بحث کاندیدای خبرگان و هم نامزدهای مجلس، احتمال رد صلاحیت، در محافل سیاسی مطرح می شود که این دوره رد صلاحیت ها بالاست. البته اینها گمانه زنی است و شورای نگهبان چیزی نگفته و اعضای آن چه فقها و چه حقوق دانان صحبتی نمی کنند. اما بعضا در بین افکار عمومی و به ویژه در بخشی از محافل سیاسی این موضوع مطرح است که رد صلاحیت ها بالاست. اگر چنین اتفاقی بیفتد، آیا شما وساطت خواهید کرد؟ 
بله، من در همه انتخابات سعی دارم تا آنجایی که می توانم و برای من امکان دارد، نصیحت می کنم و مشورت می دهم تا انتخابات پرشور و با حضور همه سلایق فکری انجام شود. چون این به نفع همه ماست و راست، چپ، اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل ندارد. اگر انتخابات سالم انجام شود و همه راضی باشند، آسایشی در ذهن مردم و آرامشی در فضای جامعه هست و این هم یک منطق قوی دارد. 
من هم این حرف ها را در مواقع و جاهایی که هستم و می توانم، می گویم. فکر نمی کنم دیگران هم اینقدر کوته بین باشند که به خاطر یک پست یا سمت، بیایند این آرامش را به هم بزنند و این آسایش خاطر را از مردم بگیرند. آنها هم قانون دارند و براساس قانونشان عمل می کنند که باید مردم قانع باشند. 
اگر قانونا درباره کسی نظر منفی دارند، باید بپذیریم. ولی اگر بخواهند حالت باندی را حاکم کنند، به نظرم قابل قبول نیست چرا که این کار در فضای جامعه قابل تشخیص است. یعنی برای مردم هم قابل تشخیص است و رسانه ها هم آنقدر وسیع هستند که مخفی نمی ماند. فکر می کنم سلامت نیروهای ناظر و مجری برای مردم جزو ضروری ترین چیزهایی باشد که نیاز دارند و آنها هم این را درک می کنند. بحث نظارت استصوابی بیشتر از ناحیه اصولگرایان مطرح می شود که می گویند صلاحیت فلان نامزد اصلاح طلب برای نمایندگی مجلس احراز نشد، یعنی مثلا آقای X نمی تواند نماینده مجلس شود. 
به هر حال قانون انتخابات داریم و قسمتی از مسائل مربوط به صلاحیت ها و رد صلاحیت ها به خاطر اختلافاتی که بین مجلس و شورای نگهبان بوده، به مجمع تشخیص مصلحت نظام آمده و تکمیل شده است. ما هم به همین قانون فکر می کنیم. قانون که الان هست. کسی هم مدعی تغییر قانون در شرایط حاضر نیست. 
چون اگر هم بخواهد تغییر کند، ممکن است بدتر بشود. من فکر می کنم اگر همین قانون درست عمل شود و خلاف قانون و سلیقه ای عمل نشود، مشکلی ایجاد نمی شود. مردم هم باید خودشان را آماده کنند که با چنین قانونی انتخابات برگزار می شود. 
مجری انتخابات که وزارت کشور است، می گوید: که باید مبنا قانون باشد. قانون هم مراجع چهارگانه را به صراحت آورده است. اما از آن طرف دیگر بحث تحقیقات محلی مطرح می شود. 
درست است، ممکن است هر کسی چیزی بگوید. ما داریم نظر می دهیم که این مصلحت نیست. در این شرایط منطقه و نیازی که ما به رضایت و وحدت مردم داریم، ایجاب نمی کند که به خاطر سلایق ، رضایت مردم را مخدوش کنیم. من نظرم را می گویم و ممکن است بعضی ها نظر دیگری داشته باشند. تجاوز از قانون در اینجا به هیچ وجه مناسب نیست. الان خطرناک است که مردم را به روند اداره کشور مشکوک کنیم. باید خاطر مردم جمع باشد. 
**شما از سید حسن آقای خمینی دعوت کردید که در انتخابات مجلس خبرگان حضور پیدا کند. البته از فحوای مطالبی که راجع به شخصیت ایشان گفتید، تلقی افکار عمومی این است که از ایشان دعوت کردید. 
بله، دعوت من رسمی بود. ایشان یادگار امام راحلی هستند که بنیانگذار نظام اسلامی هستند و پیشتازتر از همه، برای انقلاب زحمت کشیدند. هنوز هم کشور را تا حدود زیادی از نورانیت امام زنده نگه می داریم. از لحاظ شخصیتی هم باسواد و هم آشنا به مسائل سیاسی، جهانی، اقتصادی، تاریخی و مصالح کشور هستند. 
تمام شرایط یک نامزد خبرگان را دارند. قطعا مجتهد هستند. چون درس خارج می دهد و شاگردان خوبی هم دارد. به ایشان گفتم که نمی توانید بی طرف باشید و باید وارد شوید. البته بعضی از دوستانی که با ایشان کار می کنند، می گویند شما سیبل تخریب های سیاسی نشوید. به نظر من ایشان هم مایل بود و خودشان اعلام حضورکردند. 
**دغدغه های سیاسی و اجتماعی جدید با دغدغه های نسل های اول انقلاب و دهه شصتی ها، تفاوت های معناداری دارند. اینکه نسل جدید به دنبال الگوهای جدید برود، نگران کننده نیست؟ یعنی ما نتوانستیم برای جوانان مسیری را هموار کنیم که در کانال انقلاب رشد کنند. گویا خودشان دارند مسیرشان را پیدا می کنند. چه اندازه با این نظر موافقید؟ 
بالاخره تحولات نسل های بشری همیشه بوده، منتها در دوره هایی که رسانه ها و ابزار اطلاع رسانی نبوده، کند بوده و طول می کشید که الگوهای نسل ها عوض شود. اکنون نسل ها به سرعت متفاوت می شوند. افکار جدیدی می آیند که رسانه ها می گویند، در حالی که قبلا به گوش مردم نمی رسید. 
الان به گونه ای است که اخبار محرمانه در هیچ کشوری معنا ندارد. حتی اخبار سری هم از جایی درز می کنند و گفته می شود. در این شرایط باید بچه های کشور را متناسب با زمان تربیت کنیم. در سخنرانی جدیدم با اعضای یکی از احزاب، این روایت را خواندم که حضرت علی (ع) می فرماید: «ادبوُا اوْلادِکم بِغیرِ آدابکم فاِنهُم خلقُوا لِغیر زمانِکم» بچه هایتان را برای زمان بعد از خودتان آماده کنید. شما در زمان خاصی و برای آن زمان تربیت شده اید. بچه های شما برای زمانی تربیت می شوند که با زمان شما متفاوت است. این قابل پیش بینی است و باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر روز، دنیا شفاف تر می شود و افکار جدید می آید. ما قدیمی ها روی مسائل، شیوه ها و سلیقه هایی رشد کرده ایم که هنوز همان افکار را داریم، اما بچه های ما سلایق دیگری دارند. البته اصول اسلام همیشه محفوظ است، اما توجه به تطور زمان، امتیاز اسلام در میان ادیان مختلف است. 
خاتمیت اسلام به همراه اجتهاد پویاست که پا به پای زمان پیش می رود. دین اسلام با اجتهاد دین خاتم است که براساس قرآن کریم، انسان ها باید تا روز قیامت تابع این دین باشند که بدون اجتهاد نمی شود. امام(ره) خیلی صریح گفتند که اجتهاد تابع زمان و مکان است. یعنی هم محل جغرافیایی و همزمان در اتخاذ یک تصمیم فقهی مهم هستند. این جزو اصولی است که فقها روی آن تکیه می کنند. 
معنایش این است که باید جوانان خود را برای زمان آینده تربیت کنیم. متاسفانه الان کسانی هستند که روی افکاری که برای خیلی ها فسیل شده، اصرار دارند و می خواهند همان افکار را در مغز جوانان تزریق کنند که جوانان نمی پذیرند. مباحثه که شود، براساس منطق خود، جواب می دهند. گاهی هم احساس نفرت می کنند، ولی در مجموع جای نگرانی نیست که جوانان ایران میدان داشته باشند و واقعیت ها را بدانند و رشد کنند. 
اگر نقصی دارد، به خاطر این است که آینده را در نظر نگرفتند. می خواستند محور افکار جوانان، شرایط زمان آنها باشد. آینده نگری دانش واقعی شده و به عنوان یک رشته در دانشگاه ها تدریس می شود و براساس آن، پیشگیری ها و پیش بینی ها بسیار مهم هستند. 
همین چندروز پیش همه کشورها در پاریس برای اقلیم آینده جمع شد ه اند، برای این است که براساس پیش بینی ها، اگر اوضاع اینگونه پیش برود و حرارت های فسیلی به تدریج در فضا پخش شود، بشر در آینده گرفتار مصیبت های جوی می شود. لذا همه با هم جمع شدند که این مساله را حل کنند. این یعنی پیشگیری، البته دیر اقدام شد و اگر 50 سال پیش این کار را می کردیم، الان دچار این وضعیت نبودیم. 
**هر چقدر از دولت یازدهم می گذرد، احساس می شود رابطه جنابعالی با آقای روحانی از آن حالت ملموس و شفاف به حالت غیرمحسوس درآمده، قبول دارید؟ 
خیر، ایشان رئیس دولت هستند و کارهای زیاد و وقت های کمی دارند. اگر آقای روحانی در جلسات مجمع می آمدند، شما و جامعه عکس یا فیلمش را می دیدید، می گفتید روابط شفاف و ملموس و محسوس است. اما بسیاری از روابط ما رسانه ای نیست. در هر موضوعی که من یا ایشان مهم بدانیم، ارتباط برقرار می کنیم و بعضی مسائل را تلفنی و بعضی از مسائل را حضوری مطرح می کنیم. اخیرا به خاطر شرایط خاص اجرای برجام، گفت وگوهای ما بیشتر شده است که مشورت و همکاری می کنیم. 
**چندی است رئیس جمهور به جلسات مجمع نمی آیند. 
همه روسای جمهوری اینگونه بودند. چون کارهای زیادی دارند. خودم که رئیس جمهور بودم، چون رئیس مجمع هم بودم، ناچار بودم در جلسات باشم. اما دیگران اینگونه نیستند و کار دارند. معمولا پنجشنبه ها و جمعه ها به مسافرت های کاری در اقصی نقاط کشور می روند و صبح شنبه هم جلسات کاری خودشان را دارند. ولی نمایندگان دولت در همه جلسات مجمع هستند که نظرات ایشان را می گویند. البته توقع جامعه این است که روسای قوا در جلسات مجمع که بزرگان کشور جمع می شوند، منظم شرکت کنند. 
آقای نوبخت اعلام کرده اند که آقای روحانی مشغله دارند. از طرفی مجمع جای کمی نیست و مسائل کلان و اساسی کشور در جلسات آن مطرح می شود و درواقع اینجا هم یک مشغله است. 
مسائل برای طرح در مجمع، اول در کمیسیون ها مطرح می شوند که کارشناسان دولت از همه بخش ها هستند. از مجلس، قوه قضائیه و بخش خصوصی هم کارشناسان حضور می یابند و نظر می دهند. در جلسات مجمع هم اگر مباحث مربوط به آنها باشد، باید حضور یابند که معمولا هستند. اما اگر در سطح روسای قوا باشند، موثرترند، چون گاهی نمایندگان دولت و قوای دیگر به خاطر عدم اشراف بر موضوع، توجیه نیستند و نمی توانند از دیدگاه های دولت یا جاهای دیگر دفاع کنند. 
**با این توضیحات، حضور رئیس جمهور به نفع دولت است. 
بله، چون تمام مباحث جلسات مجمع مربوط به کشور است و دولت هم به عنوان مسئول اجرایی، با همه مسائل ارتباط دارد. در بحث های مجمع هم منطق حاکم است. اگر موضوعی منطقی مطرح شود، رأی اکثریت اعضای مجمع با طرح آنها خواهد بود. 
**عده ای با امکاناتی که در دوره 8 ساله گذشته به دست آوردند، در تبلیغات چنین وانمود می کنند که دولت آقای روحانی، چهار ساله است. گویا آنها می خواهند با رنگ و لعاب دیگری وارد صحنه شوند. نظر شما چیست؟ آیا می توانند با شعار، برنامه و چهره دیگری به عرصه قدرت برگردند؟ 
خیلی بعید است. چون پرونده خوبی در افکار عمومی ندارند. اگر آن پرونده ها نبود، ممکن بود که برگردند. اما پرونده های آنان خیلی بد است و از هیچ جهت، قابل برگشت نیستند. مگر کسانی که منافع اقتصادی، فرهنگی، اداری، سیاسی و باندی داشته باشند. در مجموع به خاطر تجربیات بد 8 سال در ذهن جامعه، زمینه برگشت آنها فعلا نیست تا نسل فعلی، گذشته را فراموش کند. 
البته تا جایی که می دانیم، در همه دولت ها مرسوم بود که وقتی دولتی می آید، مخالفینش می خواهند که یک بار باشد. به هر حال، خیلی از پرونده های خاص آن جریان در دست افکار عمومی نیست، اما ذهنیت کلی جامعه خیلی منفی است و پرونده های متفاوتی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارند. البته وظیفه رسانه هاست که جامعه را آگاه کنند. 
شاید پرونده ها، از لحاظ شکلی مثل هم باشند، اما محتوایی فرق دارند. به هر حال دولت فعلی در بخشی از جاها واقعا پاسخگوست و ما به عنوان اصحاب رسانه، اعتراف می کنیم که نمی توانیم به همه پرونده ها دسترسی داشته باشیم. آقای روحانی تازگی حرفی زده که من هم در زمان دولت می گفتم. وقتی انتقادات به سازندگی و اعضای کابینه در یک روزنامه زیاد شده بود، یک بار چندتن از وزرا در جلسه هیات دولت اعتراض کردند که چرا به این همه انتقادات، جواب نمی دهیم و قانون را اجرا نمی کنیم؟ به آنان همان موقع گفتم: کسی حاضرنیست به قوه قضائیه یا مجلس چیزی بگوید. مجلسی ها تریبونی دارند که بعضی از تندروها با استفاده از آن، مخالفانشان را تخریب می کنند و در قوه قضائیه هم به جرم تشویش اذهان عمومی، شخص را احضار و رسانه ها را تعطیل می کنند. دولت اینگونه نیست و اصولا نماد دموکراسی است. نباید از انتقاد نسبت به دولت، ناراحت و نگران بود. البته اگر از آن دو قوه هم مثل دولت انتقاد شود ـ که باید انتقاد سازنده بشود ـ وضع خیلی بهتر ازشرایط حاضر قابل ارزیابی بود. 
**بحث حضور جنابعالی در نمازجمعه، یکی از خواسته های اکثر پیام های تلفنی مردم به روزنامه است. آرمان مرجع قابل اتکا نظرات شما نزد افکارعمومی است و مردم در تماس های تلفنی یا درنمایشگاه مطبوعات این سوال همیشگی را تکرار می کنند که چرا آقای هاشمی به نماز جمعه نمی آید؟ مطمئنا استقبال از نماز جمعه شما میلیونی خواهد بود. آیا قصد بازگشت به تریبون نماز جمعه را ندارید؟ 
از زمانی براساس اطلاعات موثق فهمیدم که برنامه ریزی شده تا با استفاده از گروه های تندروی که بعضی از جناح ها دارند، بعضی از مراسم سخنرانی ها را به هم بزنند. تریبون نماز جمعه باز است و اگر موضوع و مساله ای حتی بین نمازگزاران مطرح شود، پخش می شود و فورا همه دنیا می فهمند. متوجه شدم که می خواهند از گروه های فشار و قانون شکن در نماز جمعه ها هم بیایند. 
من هم اینگونه می فهمم که امام جمعه باید عادل باشد و یکی از مظاهر عدل هم، پرهیز از خودسانسوری است. یعنی اگر آنچه را که می فهمم، به مردم نگویم یا مطالب دیگری بگویم، باید در محضر خدا و پیش وجدانم، جواب بدهم. یکی از وظایف امام جمعه این است که مردم را با شرایط زمان و جامعه آشنا کند و به مردم آگاهی بدهد. تا جایی که می توانستم، در خطبه ها اینگونه عمل می کردم. 
مخصوصا پس از سال 88 این تصمیم گرفته شد، دیدم در این فضا نمی توانم آن خطیب جمعه ای باشم که حقایق را به صورت هفته ای به مردم بگویم. درآن طرف هم هستند افرادی که از من خوششان نمی آید. چون احساس می کردند خطبه های من خیابان ها را پر می کند. مخصوصا صحنه های حضور مردم در آخرین خطبه من تجربه خوبی برای آنها شد. البته به من نمی گویند که نیا. هنوز امام جمعه موقت هستم، ولی دیگر نمی روم. چون نمی خواهم در این شرایط نماز جمعه مردم مخدوش شود که علاوه بر ثواب فردی، یک ثواب جمعی و اجتماعی هم دارد. 
**در این زمینه با رهبری صحبتی نکردید؟ 
اوایل چند بار به من گفتند و من هم قبول نکردم. الان هم مصلحت نمی دانم. فرض کنید همین هفته به نماز جمعه بروم و خیابان ها مثل آخرین خطبه پر شود. در آن شرایط فضا به گونه ای بود که محدودیت هایی ایجاد شد که جوابگوی آن همه مردم نبود. حتما دیدید که در میان اخبار آن روز تاریخی که بسیاری از جوانان برای نخستین بار به نماز جمعه آمده بودند، بعضی ها افرادی را پیدا کردند که دارند با کفش نماز می خوانند. (با خنده) شاید اگر دوباره بروم، باز مشکلی برای کشور پیش بیاید. آن زمان نقل قولی از شما بود که «این نخستین نماز جمعه آنها بود و دفعه بعد کفش ها را از پا در می آورند.» 
در آن شرایط و مخصوصا در آن خطبه، مسائلی پیش آمد که خوب نیست بگوییم و به اختلافات دامن بزنیم. 
**با توجه به برنامه هایی که دولت آقای روحانی، برای خروج از رکود تورمی داشته و تلاش می کند، مردم راضی نیستند. نگاه عامه مردم بیشتر معیشتی است که حل نشده است. آیا برنامه ریزی ها دقیق نبود یا ارث دولت قبل هزینه های زیادی برای دولت فعلی گذاشت یا حل مشکل نیاز به زمان دارد؟ حامیان دولت خود را برای انتخابات اسفند آماده می کنند و اگر بخواهند رأی بیاورند، مستلزم این است که مردم به این تفکر آری بگویند. چه باید کرد؟ 
اگر واقعیت ها به مردم گفته شود، متوجه می شوند که مشکلات دولت چیست و چگونه باید حل کرد. صداوسیما که درحد انتظار نه تنها با دولت نیست، بلکه سعی می کند انتقادات از دولت را به سطح مردم بکشاند. رسانه های مکتوب مثل صداوسیما برد و نفوذ ندارند. رسانه های خارجی هم براساس ذات خود همیشه سعی می کنند منفی های دولت را به حساب انقلاب بگذارند و پخش کنند. فکر می کنم سیاست های دولت مشخص است. یکی از موانع بزرگ پیشرفت کشور، تحریم ها بود که دولت لغو آن را در دستور کارش گذاشت. البته به همه اعضای کابینه مربوط نیست و وزارت خارجه و رئیس جمهوری مسئول و مشغول هستند. 
مساله دیگر تورم بود که به سرعت داشت بالا می رفت و اگر ادامه می یافت، معلوم نبود چه اتفاقی می افتاد. شاید خیلی ها یادشان نباشد که یک بار در 30 یا 40 سال پیش، تورم در ترکیه روزانه بالا می رفت، یعنی لیره آنها سقوط می کرد. یادم است زمانی که در سفری به ترکیه رفتم، 14 لیر یک دلار بود، اما به حدی رسیده بود که یک دلار برابر با یک گونی لیر بود. 
برنامه جدی دولت در بعد داخلی جلوگیری از رشد لجام گسیخته تورم بود که انصافا موفق بود و الان رشد آن به یک رقمی رسیده که کار بزرگی است. البته عامه مردم به این مساله توجه ندارند. ما می گوییم الان تورم 12 تا 14 درصد است که معنایش این است که هنوز 12 درصد در حال گرانتر شدن است. مردم انتظار ارزانتر شدن دارند. در تمام این 2 سال از 50 درصد پایین آمد و هنوز هم ادامه دارد. درشرایط فعلی به حد مطلوبی رسید اما هنوز می گویند در سال آینده هم 10 درصد گرانتر می خریم. در هر حال دولت توانست رشد تورم را کنترل و آن را پایین بیاورد. 
**مساله ای که در چنین شرایطی پیش آمده، رکود است. شما هم به طور جدی می دانید که در دولت گذشته، رشد اقتصادی ما منفی 6 درصد شده بود و این رکود خطرناک و به معنای فلاکت است. به اینجا رسیده بودیم. البته دولت جدید که آمد، مثبت شد. من می خواهم بگویم که کارهای زیربنایی اینگونه انجام شده و این طور نیست که بگوییم کاری نشده است. منتها برای مردم نان، غذا، منزل و حقوق و امثال اینها مهم است. در این قسمت مردم توقعاتی دارند که به حق است. دراین زمینه توصیه ای به دولتمردان داشته اید؟ 
من نظریه ای داشتم و مکرر هم اعلام کرده ام و یک بار در وزارت کشور جلسه ای بود که همه مدیران و استانداران بودند و من در آنجا گفتم و هنوز هم می گویم. به صورت مکرر با آقای روحانی و اقتصاددانان هم صحبت کرده ام و آن اینکه می توانیم با اقداماتی تهدید نقدینگی را به فرصت تبدیل کنیم. اما آنها احتیاج به مطالعه داشتند و می ترسیدند که تورم را دوباره بالا ببرد و از این بابت نگرانی داشتند. نقدینگی خیلی زیادی در کشور داریم و خودشان می گویند که 850 هزار میلیارد تومان است. این نقدینگی ها به جز بخش کوچکی، بقیه در بانک هاست و جای دیگری نیست. حتی شما با پولی که در بازار اقلام مورد نیازتان را می خرید، فروشنده پول شما را به بانک می دهد تا زمانی که بخواهد مصرف کند. وقتی مصرف کرد، هر کسی که پول را گرفت، دوباره آن را در بانک می گذارد. بانک ها هم به این پول ها عمدتا سود می دهند. چون الان مردم سرمایه گذاری می کنند. وقتی این پول در بانک ها جمع می شود، می توانیم از آن استفاده بهتری کنیم. 
**چه پیشنهاد مشخصی ارائه کردید؟ 
پیشنهاد من درباره کارخانه هایی بود که در دوره احمدی نژاد تعطیل شده که تقریبا نصف کارخانه های ما بوده و نصف شهرک های صنعتی تعطیل و چراغ ها خاموش شد و کارگرها، کارمندان و مدیرانشان بیکار شدند. من گفتم: شما می توانید با بانک ها برنامه ریزی کنید و بخشی از این پول ـ نه همه پول ـ را برای کسانی که معوق دارند، برنامه ریزی کنید و تسهیلاتی بدهید که کارخانه خودشان را راه بیندازند. 
هم تولید بالا می رود و هم نیروهایشان برمی گردند و هم صادرات ما بالا می رود. الان ما چیز زیادی برای صادر کردن نداریم. با این کار تحرک مهمی پیش می آید. خیلی ها آمدند و با من بحث کردند. آقای دکتر روحانی افراد متخصصی را به اینجا فرستاد و بحث کردند. یکی از آقایان که آمده بود، برای من مثلی زد که مرا قانع کند. می گفت: مجموعه بانک ها مثل یک استخر هستند. استخر معمولا یک ورودی از یک رودخانه یا چند رودخانه دارد، آب وارد آن می شود. 
شیرهای زیادی اطراف استخر هست که آب را بیرون می برد. اگر ما بخواهیم از این استخر زیاد برداریم، خالی می شود و باید تعادل حفظ شود. من یک سوال کردم که در آن تامل کرد و رفت. سوال این بود که آب استخر که توسط شیرها خالی می شود، آخرش به کجا می رود؟ 
اول گفت: در گردش است. گفتم: اگر در گردش باشد، خیلی خوب است و در این صورت ما رکود نداریم و به بانک برمی گردد. حتی مسکن آن مقداری هم که در گردش است، بانک است. پس این استخر هیچ وقت خالی نمی شود و هر سال آب استخر 20 درصد بالا می رود. چون اینها با سودش به استخر برمی گردد. الان یک یا دو ماه است که دولت بحث کرده و به استانداران دستور داده که از این موقعیت استفاده کنند و این پول فراوان را به گونه ای برای احیای کارخانه های تعطیل شده و ایجاد شغل، به کار بگیرند. نخستین کسی که پیش من آمد، استاندار همدان بود که چند هفته قبل به اینجا آمد و گزارش را داد. 
ایشان مدت یک سال و نیم در همدان است و می گفت: من که به آنجا رفتم، کارخانه ها تعطیل بود و از 1500 واحدی که داشتیم، نصف آن تعطیل بود. من مسئولان کارخانه های تعطیل شده را خواستم و گفتم: چرا واحدهای شما تعطیل است؟ گفتند: برای اینکه معوق داریم و به ما تسهیلات نمی دهند و ما دیگر نقدینگی در گردش نداریم و نمی توانیم مواد بیاوریم. 
من بانک ها را خواستم و گفتم: چرا شما تسهیلات نمی دهید؟ آنها گفتند: اینها نمی توانند بپردازند. گفتم: اگر ما ترتیبی بدهیم و دولت هم تضمین کند که شما تسهیلات بدهید و برگشت داشته باشد، حاضر هستید این کار را بکنید؟ گفتند: برنامه بدهید. ما برنامه تهیه کردیم و گفتیم که در ابتدا 5 درصد معوقه را بپردازند و بعد شما نقدینگی مورد نیازشان را با نظارت، یعنی وجوه اداره شده که در همانجا مصرف شود، برای راه اندازی واحدها بپردازید و 5 ساله هم برگردد که اینها کارشان را انجام بدهند. می گفت: الان ما کارخانه ای که به خاطر نقدینگی تعطیل باشد، نداریم. 
مگر اینکه بعضی ها که ضررده شدند و نمی خواهند راه بیندازند. می گفت: الان یازده هزار نفر به سرکارشان برگشتند. شما به عنوان صاحب روزنامه می توانید خبرنگارتان را به آنجا بفرستید و یک بررسی میدانی کنید. البته خود ما بررسی کردیم و دیدیم که درست است. در استان های دیگر هم این تفکر اجرایی شده است. 
استاندار کرمان هم همین کار را کرده که خیلی موفق است. پول بخش خصوصی را در کارهای مولد جذب کرده است. اصرار من این بود. یک بار در همان جمعی که همه استانداران بودند و سالن بزرگ وزارت کشور پر بود، من این مساله را مطرح کردم و گفتم: هر کس جوابی دارد، بیاید و به من بگوید. خیلی ها آمدند و تایید کردند و گفتند که ما همین نظریه را که شما توضیح دادید، می پذیریم. 
شما می توانید آن سخنرانی را پیدا کنید و احتمالا در سابقه و فایل روزنامه هست. اگر این کار را از ابتدا هماهنگ با همین دو کار مهم شان انجام داده بودند، الان رکود و بیکاری ما تا این حد نبود. یک کار دیگری هم بود که الان تعداد زیادی طرح های مهم آزمایش شده در دانشگاه ها داریم که اساتید و دانشجویان، آنها را طراحی کرده اند و آزمایش هم شده و از مرحله آزمایش به بعد، دیگر نه مهندسی و نه اجرا شده است، یعنی تجاری سازی نشده است. 
دانشگاه آزاد پیشقدم شد و گفتیم که شرکت های دانش بنیان براساس اسناد بالادستی، مثل چشم انداز 20 ساله و اصل 44 که اصلاح شد، برای اجرای این نظریه برنامه ریزی کند. در تمام استان های کشور همه دانشگاه ها مامور شدند که برای خودشان یک پارک علمی تاسیس کنند. امکانات دانشگاه خوب است، یعنی دانشگاه می تواند به اینها وام بدهد. 
چون ما پول هایی را که به صورت شهریه می گیریم، در بانک می گذاریم و بانک به ما وام ارزان می دهد و تا آخر سال مصرف می شود. ما گفتیم که ما زمین، گاز و آب داریم و برای شما ساختمان هم تهیه می کنیم، شما طرح تان را به آنجا بیاورید و تجاری سازی کنید. الان شروع شده و تعداد زیادی آمدند و در حال ارزیابی هستیم و می خواهیم آنهایی را که بازده دارند، شروع کنیم.دانشگاه های دولتی ها هم می توانند این کار را بکنند. ما می توانیم در این شرکت های دانش بنیان همه نیروهای تحصیلکرده را به کار بگیریم. اینها کارهای است که می توان انجام داد و من به آینده امیدوار هستم. 
**برخی با تفکرات خاص در جامعه القا می کنند که آیت ا… هاشمی تغییر کرده و معنای این تغییر هم بیشتر دیدگاه های جنابعالی در ارتباط تعامل با دنیا و به ویژه بحث رابطه با آمریکاست که برای هجمه به شما مستمسک قرار می دهند. نظر شما درباره اینکه می گویند آیت ا… هاشمی تغییر کرده، چیست؟ 
من مکرر به این سوال جواب دادم. افکار من در جوانی با معیار اسلامی قرآنی شکل گرفته و الان با همان افکار زندگی می کنم. یکی از شعبه های افکارم، همان بحث قبلی شما یعنی جوان ها بود. اسلام می گوید: «من ساوا یوماه فهو مغبون» (وسایل الشیعه، ج 16، ص 94) یعنی دو روز ما نباید یکسان باشد و باید به جلو برویم. 
وقتی که جوان ها می آیند، افکار تازه می آید و چیزهای جدیدی هم می آید. این جزو اصول ماست. اینکه زمان و مکان در اجتهاد موثر است، در این حد راستاست و شرایط در خیلی چیزها فرق می کند. اما اصول افکارم محکم است و از پیش از انقلاب و از جوانی این افکار را داشتم و الان هم کاملا روی آنها ایستاده ام. یکی این است که ما نباید زیر بار استکبار و استعمار برویم و استکبارستیزی جزو مقدمه کتاب من در سرگذشت فلسطین است و این کتاب مربوط به 50 سال قبل است و تفکر آن زمان من بوده است. 
کتاب امیرکبیر را برای توسعه بخوانید. این افکار من مربوط به سال 38 تا 45 است. من هنوز همان افکار را دارم. باید ارتباط جهانی داشته باشیم، ولی وابستگی نداشته باشیم. در زمان امام (ره) که کمتر کسی جرأت طرح اینگونه موضوعات را داشت، من به امام (ره) نامه نوشتم و حدود 7 مورد مهم را برشمردم و حل آنها را از ایشان تقاضا کردم. با خط خودم نوشتم و تایپ هم نکردم و فقط در یک نسخه هم بود. الان خودم آن نسخه را ندارم. ولی دفتر امام (ره) دارد. نزد حاج حسن آقا موجود است. 
ایشان آن را برای انتشار آماده کرده بود که گفتم: یک مقدار صبر کنید. شما می توانید از آنجا بگیرید و بخوانید. من به امام (ره) نامه نوشتم که شما باید چند موضوع را در زمان حیات خودتان حل کنید. والا بعد از شما، ما نمی توانیم. یکی درباره آمریکا بود، یکی هم عربستان بود که آن موقع حج تعطیل بود. یکی شورای نگهبان بود که بن بست درست کرده بود که امام (ره) مجمع تشخیص مصلحت نظام را تاسیس کردند. 
یکی هم جنگ بود. من گفتم که اگر شما جنگ را تمام نکنید، بعد از شما مقدس می شود و هیچ کس نمی تواند جنگ را تعطیل کند. هفت تا ده مساله را در نامه نوشتم. نمی گویم الان منتشر کنید. چون نمی خواهم منتشر شود. امام (ره) چند مورد را تایید کردند. پس مساله آمریکا مربوط به الان نیست. ما با آیت ا… خامنه ای در جلسات متعددی بحث کردیم. در همین اواخر یعنی دو، سه سال قبل که با خبرگان خدمت ایشان بودیم، همین مساله مطرح شد و ما بحث هایمان را گفتیم. 
البته تسلیم نظر ایشان شدم و گفتم: این به خاطر ولایت است. گفتم: شما حجت ندارید که حرف مرا بپذیرید. ولی من پیش خدا حجت دارم و می گویم که رهبرم گفته است و من باید عمل کنم. من فکر می کنم اصول افکار من تغییر نمی کند، چون متکی به استدلال قرآنی و اسلامی است. ولی با توجه به شرایط مختلف، می تواند تغییر کند. فکر می کنم الان باید کاری کرد که جوان هایمان برای حضور در جامعه به طور موثر قانع باشند و همین کارهایی است که دارم می کنم و از آنهایی که مخالف این کار هستند و می گویند که رأی مردم زینتی است، انتقاد دارم و همیشه مخالفشان بودم و الان هم مخالف این دیدگاه هستم. 
**بعضی ها خیلی نگران حضور زنان هستند. چرا اینقدر نسبت به حضور زنان حساس شده اند؟ حتی می گویند که زنان نباید فرماندار یا بخشدار هم بشوند، در صورتی که نیمی از جمعیت ما زنان هستند. 
بالاخره ترس دارند و می گویند وجود زنان عرصه را بر آنان تنگ می کند و هر جا که آمدند، جلو می روند و جای خودشان را باز می کنند. زنان ما رشد کرده اند. در دانشگاه ها آمدند و الان این مساله را مشکل می دانند و می گویند اگر جلوی این کار را نگیریم، زنان همه دانشگاه ها را می گیرند و بعدا هم همین ها، مدیران کشور می شوند. چون تحصیلکرده هستند و تخصص دارند. 
من فکر می کنم بعضی ها اشتباه می کنند. اگر خانم های ما پیشرفت کنند و کاملا امروزی باشند، نخستین اثر آن این است که روی افکار بچه هایمان هم تاثیر می گذارند. خانواده انسان ساز است و کانون خانواده، مادر است. پدر بیرون از خانه است و این مادر است که از لحظه ای که باردار می شود تا آخر، بچه را تحت تاثیر دارد. بالاخره ما از پیامبر(ص) که بهتر نیستیم. 
پیامبر(ص) دختر جوان خودش را به گونه ای تربیت کرده بود که بهترین سخنرانی را بعد از رحلت پیامبر (ص) در مسجد کرد. کاری که حضرت علی(ع) هم نکرد. حضرت علی(ع) ملاحظات دیگری داشت. ولی واقعا آن سخنرانی حضرت زهرا(س) را که مرحوم آیت ا… منتظری آن را خوب ترجمه و تفسیر کرده، یک بار با دقت بخوانید و ببینید که یک زن جوان خانه دار چگونه در جامعه آن روز این سخنرانی را انجام داده است. یا حضرت زینب(س) را می بینید که همه حفظ آثار عاشورا و اربعین ها، نتیجه کارهای ایشان است. 
یک کاروان تبلیغی درست کرد که تا قیامت این کاروان کار می کند. الان زن ها استعدادشان را نشان داده اند. چرا در کنکورها بیشتر زنان برنده هستند؟ البته یک دلیل هم شاید این باشد که چون مسئولیت مالی در خانه ندارند و وقت زیادی هم دارند، می توانند بهتر درس بخوانند. ولی همه این نیست. خودشان استعداد دارند. زمانی استدلال می کردند که مغز زن ها از مردها کوچک تر است. دیگر از این حرف ها گذشته و اگر هم کوچک باشد، قوی است و الان زنان می توانند، کاری مهمی انجام دهند. فکر می کنم هر کسی این حرف را بزند، جا نمی افتد. 
البته این حضور بر خلاف قانون اساسی نیست. به اعتقاد کارشناسان در قانون اساسی و حتی در بحث ریاست جمهوری کلمه رجال به معنی جنسیت نیست. حتی رئیس جمهورشدن زنان هم قابل تصوراست ومنع قانونی ندارد.در همان موقع هم این کلمه دو پهلو عنوان شده است. می توانستند خیلی راحت کلمه«مرد» بنویسند. 
این کار را به همین دلیل نکردند. ما آن موقع ملاحظات دو طرف را می کردیم. آن هم شرایط زمان خودش را داشت. 
بله، الان دیگر روشن شده که زن ها باید به میدان بیایند و می آیند و اگر ما هم نخواهیم، به میدان می آیند. به ویژه در ایران که زن ها بعد از مدتی منزوی بودن، الان آگاه شده اند و کوتاه نمی آیند. 
**پس از برجام، برخی از کشورهای منطقه، نسبت به ما یک مقدار موضع منفی گرفتند و اتفاقاتی هم افتاد. مثلا در عربستان (حادثه منا) و بحث و جدل هایی بین ما و ترکیه شکل گرفته، فکر می کنم اینها اثرات برجام باشد. 
هیچ ربطی به برجام ندارد. 
**چه کار باید کنیم که این ارتباط و تعامل با کشورهای منطقه حفظ شود؟ 
اتفاقا بعد از برجام که تحریم ها برطرف شود، روابط ما با کشورهای منطقه خیلی بهتر می شود. ما تجربه بعد از جنگ را داریم. بعد از جنگ، چون کشورهای منطقه شریک صدام شده بودند، بین ما خصومت و خون بود. ولی با رفتار درست ما در دولت، همه اینها دوست صمیمی ما شدند و واقعا نوعی تعامل خوب و سازنده بین ایران وآنها برقرار شد و از ما حرف شنوی داشتند. 
عربستان که تا آن زمان حاضر نبود قیمت نفت را بالا ببرد و می گفت که اگر قیمت نفت را بالا ببریم، دنیا به سمت انرژی دیگر می رود و انرژی دیگری را پیدا می کند و نفت اعتبارش را از دست می دهد. آن را پذیرفت. من یک بحث طولانی با آنها داشتم. با ملک عبدا… در اینجا و عربستان بحث های طولانی کردیم و ایشان پذیرفت و همکاری کرد. فکر می کنم ما بهترین موقعیت را داریم. 
بعد از جنگ که مصر را تحریم کرده بودیم، در ترکیه بودم که با نخست وزیر مصر، میهمان اربکان بودیم که در کشتی و روی دریا به ما ناهار داد و او در کنار من نشسته بود، در حالی که روابطی نداشتیم. او از من درخواست داشت که رابطه مان را برقرار کنیم. 
من گفتم: الان شما کمپ دیوید و صلح با اسراییل را دارید و به همین خاطر امام (ره) رابطه را قطع کرد. در پاسخ به من گفت: کمپ دیوید مرده است و شما دیگر دنبال آن نروید. همین مصر در عراق نیرو داشت و علیه ما می جنگید. بعد از جنگ به آن شرایط رسیده بودیم. وقتی برجام اجرا شود، خواهید دید و می بینید که همسایه و غیرهمسایه در حال آمدن به ایران هستند. با اجرای برجام، می توانیم، به کشورهای نیازمند اسلامی و همسایه هایمان کمک فنی و علمی کنیم و ارتباطات دانشگاهی داشته باشیم و خیلی از مسائل و مشکلات را حل کنیم. به نظرم آن حرف ها جزو مغالطه های بسیار دروغ است که می گویند. 
**ائتلاف اصلاح طلب ها، اعتدالیون و حامیان دولت که سه ضلع یک مثلت هستند، می تواند زمینه تشکیل مجلس کارآمدی را به وجود آورد؟ 
خیلی خوب می تواند این کار را بکند. الان هم اینها خوب دارند حرکت می کنند و اگر هماهنگ عمل کنند، موفق می شوند. ما طلبه ها هم اینگونه بودیم، بعد از انقلاب حزب جمهوری اسلامی می توانست تعداد معینی نامزد بدهد، اما داوطلب خیلی زیاد بود. یکی، دو بار که ما مجلس را انحصارا در اختیار گرفتیم، اختلاف با حزب شروع شد و تقریبا به جایی رسید که حزب فتیله اش را پایین کشید. چون دیدیم که دارد اختلاف ایجاد می شود و به این صورت افتادیم. 
در انتخابات این مساله هست. اما اکنون شرایطی نیست که به دنبال این کارها باشند. باید همه هماهنگ باشند و هر کسی بین خودشان بیشتر رای دارد، او را جلو بیندازند. اگر هم کسی را رد کردند، جایگزینش را بیاورند. بعد هم که انتخابات شد و هرکس به مجلس رفت، مشاغل دیگری هم هست که می توانند همکاری کنند. من فکر می کنم باید متحد عمل کرد و اگر با اتحاد عمل کنند، می توانند کارآمد باشند. البته این کارآمدی می تواند از عقلای اصولگرا، عقلای اصلاح طلب و معتدلین باشد، یعنی یک مجموعه با هم باشند. 
**برخی از اعضای خانواده شما، از جمله آقا محسن و خانم فاطمه هاشمی هم تلویحا اعلام کرده اند که در انتخابات نامزد می شوند. آیا در این زمینه با شما مشورتی کرده اند؟ 
بله، همیشه صحبت می شود. البته خبر این موضوع در حد گمانه زنی های رسانه ای است و هنوز قطعی نشده، اینها عضو حزب هستند. محسن در کارگزاران و فاطمه در حزب اعتدال و توسعه عضو هستند و شاید در انتخابات شرکت کنند. من آنها را منع نکردم. 
**با توجه به سفر اخیر آقای پوتین به تهران و تفاوت نگرش ما به بحران سوریه با نگاه روسها، آیا این کشور می تواند متحد خوبی برای ما باشد؟ کلا سفر پوتین را چگونه ارزیابی می کنید؟ 
ما راه خودمان را حفظ می کنیم. حضور ما در لبنان، سوریه و امثال اینجاها در مقابل اسراییل است و سیاست ما این است که جبهه مقاومت در مقابل اسراییل را حفظ کنیم. روابط ما با الجزایر و لیبی هم به خاطر همین هاست. الان لیبی دچار آن مشکل شده و ان شاءا… از آن مشکل بیرون بیاید. من فکر می کنم راه ما روشن است و روسیه به آن صورت در این راه نیست و منافعی دارد. 
ولی فعلا در اینکه باید سوریه را به جایی برسانیم که از این حالت هرج و مرج و کشتار و آوارگی و تخریب نجات پیدا کند، حضور روسیه هم می تواند کمک کند. باید سوریه را به یک جای آرامی رساند. سفر آقای پوتین هم در راستای نشست همکاری های کشورهای دارای گاز بود که البته اهداف سیاسی هم داشت. 
**حاج آقا از آقا مهدی خبر جدیدی دارید؟ 
مهدی در زندان است ولی به هر تقدیر از زندان راضی است. برای اینکه در آنجا به امور خود و دیگران می پردازد. او می خواهد دکترایش را تمام کند. مهدی دو دکترای نیمه تمام دارد که یکی در آکسفورد و یکی هم در تهران است. مطالعات فراوانی هم دارد. در آنجا که هست، معمولا فقرای زندانی هستند و به آنها کمک می کند و در حد توان سعی می کند نیازهایشان را مرتفع کند، از ما و رفقایش کمک می گیرد و به آنها کمک می کند. 
آنها را با هم متحد و همه را سر یک سفره جمع کرده است. زندان هم مشکل دارد و همین الان وسایل گرمایشی زندان خاموش و سرد است و از لحاظ سوخت مشکل دارد که مهدی در حال تلاش است تا مشکل را حل کند. در زندان سرگرم است. خوشبختانه الان زندانی ها تلفن دارند و هر وقت که بخواهند، می توانند تماس بگیرند و ما از او بی اطلاع نیستیم. اخیرا سه روز به او مرخصی دادند که تازه برگشت. آنقدر که برای ما سخت است، برای او سخت نیست و صبر و تحمل می کند. 
**اینکه درخواست شد دادگاه مهدی علنی پخش شود، به کجا رسید؟ 
مهدی خیلی اصرار دارد و حتی می گوید که اگر پخش نکنند، من اعتصاب غذای خشک خواهم کرد. چرا پخش نکنند؟ بالاخره باید روزی آن را پخش کنند، این یک واقعیت و حقیقت تاریخی است. یک دادگاه بوده، حال که خودش مایل است بگذارید مردم بفهمند که جرمش چیست و روشن شود. من هم موافق این هستم که اصرار کنیم تا پخش شود. هیچ متهمی مایل نیست که همه چیزش را به دنیا بگویند، ولی ما عاشق این کار هستیم و فکر می کنیم باید همه چیز گفته شود. 
البته قوه قضائیه فعلا دراین خصوص چیزی نگفته، اما مهدی اصرار دارد و من جلوی اعتصاب غذایش را گرفته ام. وقتی به زندان می رفت، متنی خواند که صداوسیما پخش کند و حتی تهدید کرد که اگر پخش نکند، ما راه دیگری را برای پخش پیش می گیریم. واقعا یک دادگاه تاریخی و خواندنی است. 
**وضعیت داعش موجب نگرانی درجامعه شده است. گاه وضعیت تهران هم یک مقدار امنیتی می شود و در مترو هم نگرانی هایی به وجود آمده. نظر شما در این باره چیست؟ 
البته داعش موجود خطرناکی است و حضورش هم به صورت سفید در خیلی از جاها هست. یعنی بذرپاشی می کند و آدم هایی را هم دارد و در ایران هم دارد که بعضی ها شناسایی شدند و آنها را گرفتند و بعضی ها هم زیرنظر هستند. وزارت اطلاعات خیلی وسیع اینها را زیرنظر دارد. اما بعضی ها هم شناخته شده نیستند. هر روز درجاهایی ممکن است مثل آمریکا اتفاقی بیفتد، در آمریکا یک زن و شوهر به خانه معلولان رفتند و عده زیادی معلول را کشتند. 
بعدا معلوم شد که اینها عضو نبودند، ولی با افکار آنها کار می کردند. در فرانسه دیدید که چه اتفاقی افتاد! این خطر در همه دنیا هست و می خواهند انتقام بگیرند و به آسانی از روسیه انتقام گرفتند و آنگونه هواپیمای روسیه را سرنگون کردند. در جاهای دیگر هم این اتفاقات می افتد. حقیقتا یک خطر است. منتها وزارت اطلاعات ما مسلط و مشغول کار است و ان شاءا… برای ما خطری پیش نخواهد آمد. 
**سی و هفت سال از عمر انقلاب می گذرد و انقلاب با فراز و نشیب های زیادی همراه بود، جنگ، تحریم و تهدید بود، آیا جایی در این مسیر بود که حساس خستگی کنید یا در بن بستی قرار بگیرید که ناامید شوید؟ 
نه. من ناامید نمی شوم. اما گاهی خسته می شوم. یک نمونه اش را می گویم و از اینها زیاد دارم. وقتی که صدام حلبچه را بمباران شیمیایی کرد و شهر خودشان را آنگونه کرد، من وقتی آن منظره و کشته ها را دیدم که در پله های زیرزمین زن، بچه و کودک روی هم ریخته، یا در راه افتاده بودند و دهانشان کف کرده بود و مرده بودند، منظره خیلی بدی بود. ما این منظره را منتشر را نکردیم، فیلم هایش هست. 
من دو روز بعد به آنجا رفتم و آن منظره را دیدم، در آنجا یک دفعه به این فکر افتادم که الان صدام می تواند در تبریز، کرمانشاه و حتی در تهران این بمب را بیندازد. چون آنها آن موقع موشک های دوربرد داشتند و هواپیماهایشان حتی به نکا هم می رفتند و بمباران می کردند. من دیدم که جنگ ما به جای خطرناکی رسیده است. ما که نمی توانستیم با مردم عراق آن کارها را کنیم. 
با خود فکر کردم که چه کار باید بکنیم؟ با آقای روحانی در آنجا بودیم و وقتی که از آنجا بیرون آمدیم، از مرز تا قزوین به هر شهری که می رسیدیم، قبل از رسیدن یا لحظه رسیدن ما، شهر بمباران می شد و وقتی که می رسیدیم، از خرابه های شهر عبور می کردیم. نیمه شب به قزوین رسیده بودیم که در قزوین هم آژیر قرمز پخش می کردند. کار ما در جنگ به اینجا رسیده بود که الحمدلله با تدبیری که شد و امام هم خیلی منطقی برخورد کردند که وقتی سران قوا با منطق اعلام کردند که دیگر نمی توان با این وضع جنگید، پذیرفتند. 
چون غربی ها، روسیه، چین و همه تصمیم گرفته بودند که ما را آنچنان تحت فشار قرار بدهند که جنگ را ختم کنیم. البته ناامید نبودیم. به همان دلیل خدمت امام(ره) رفتیم و استدلال کردیم و ایشان هم پذیرفتند. من در سخت ترین شرایط امیدم را به خدا، مردم و زندگی از دست نمی دهم. تعبیر قرآن این است که غیر از افراد ظالم و کافر، از رحمت خداوند نا امید نمی شوند. اگر ما در راه خدا باشیم، خداوند درها را باز می کند.  **خیلی متشکراز پاسخ های شما و از اینکه وقت گذاشتید. البته بیشتر سوالاتی را که مردم می خواستند، مطرح کردیم. 
هر چه میل شما بود، مطرح شد. 
**سپاسگزارم. 
موفق باشید.