شگفتی‌های مغز؛ تقویت حافظه با خواب
همان قدر که بیداری و هوشیاری برای یادگیری و به خاطر سپردن مطالب جدید اهمیت دارد خواب عمیق نیز برای نهادینه کردن محتوای فراگیری‌های جدید مهم است.
ایده کمک به فرایند یادگیری در خواب اگر چه عجیب به نظر می‌رسد اما ظاهرا پایه‌هایی علمی دارد. به نظر می‌رسد که بتوان خوابید و همزمان به صورت هدفمند حافظه بلندمدت را تقویت کرد.
به گزارش عصرخبر، میتوان خوابید و یاد گرفت. این نتیجه از بررسی‌های مؤسسه روانشناسی پزشکی و نوروبیولوژی رفتاری دانشگاه توبینگن آلمان به دست آمده است.
بررسی‌های مطالعاتی این مؤسسه بازگوکننده نقش ارزشمند خواب در تقویت حافظه است. برای این که بتوانیم آنچه به تازگی یاد گرفته‌ایم را در حافظه بلندمدت خود جای دهیم آن‌ها باید تکرار، تفکیک و تثبیت شوند و با شبکه‌ای از دانسته‌های پیشین ما ارتباط برقرار کنند.
همان قدر که بیداری و هوشیاری برای یادگیری و به خاطر سپردن مطالب جدید اهمیت دارد خواب عمیق نیز برای نهادینه کردن محتوای فراگیری‌های جدید مهم است.
دانشمندان برای واکاوی بیشتر این موضوع از قرص‌های خواب نیز استفاده کردند با این امید که این قرص‌ها خواب عمیق را تعمیق بیشتری بخشند. اما به گفته یان بورن، رئيس مؤسسه یادشده در دانشگاه توبینگن نتیجه این بود که در کیفیت حافظه بلندمدت بهبودی حاصل نشد.
پژوهشگران از راه‌های دیگری نیز تلاش کرده‌اند بر حافظه درازمدت تأثیر بگذارند. سوزانه دیکلمان، از پژوهشگران این تیم معتقد است که فعال شدن دوباره فراگرفته‌های پیشین در خواب باعث تقویت حافظه می‌شود. به این معنا که سلول‌های عصبی مغز با فعال شدن دوباره در خواب آموخته‌ها را تکرار و به صورت درازمدت ضبط می‌کنند.
روش‌های تقویت حافظه
تجارب گویای آن است که میتوان از بیرون نیز به تقویت حافظه در خواب کمک کرد. برای مثال بر اساس یک بررسی مطالعاتی، کسانی که به هنگام خواب شبانه در معرض بوی گل رز قرار داشتند فردا در بازی‌های حافظه نتایج بهتری به دست آوردند.
بوی گل رز برای این‌ها خواب بهتری به ارمغان نیاورد، بلکه به گفته دیکلمان، این بو به فعال شدن فراگرفته‌های پیشین آن‌ها در طول خواب کمک کرد.
همین نتیجه را میتوان با کمک اصوات و کلمات نیز به دست آورد. برای نمونه افرادی که در مرحله خواب عمیق کلماتی هلندی را شنیده بودند بعد به هنگام ترجمه این کلمات به زبان آلمانی موفق‌تر عمل کردند.
دیکلمان می‌گوید، کسی که سرگرم فراگیری لغات جدید است اگر در خواب هوایی با بوی وانیل تنفس کند فردا احتمالا نمره بهتری در امتحان خود خواهد گرفت. و کسی که مشغول یادگیری پیانوست اگر آنچه که در روز یاد گرفته را در خواب عمیق خود دوباره بشنود بهتر فرا خواهد گرفت.
این محقق آلمانی می‌گوید، روشن نیست که این روش تا چند بار قابلیت استفاده دارد و اگر از رایحه وانیل دائما برای تقویت فراگیری استفاده شود همواره همین نتیجه را خواهد داد یا خیر.
استفاده از ارتعاشات
امکان دیگر برای افزایش یادگیری تأثیر بر برخی پارامترهای خواب است. خواب عمیق مرحله‌ای از خواب با امواج مغزی کند است. در تثبیت حافظه امواج بلند و آهسته نقش ویژ‌ه‌ای بر عهده دارند. این امواج را میتوان یا از طریق اصواتی با ریتم مشابه یا چسباندن برخی الکترودها بر پیشانی تحریک کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که از این راه میتوان کارایی حافظه را بالا برد. کریستف نیسن، رئيس بخش پزشکی تحقیقات خواب در دانشگاه وابسته به دانشگاه فرایبورگ چشم‌انداز استفاده از این روش برای تأثیرگذاری بر فعالیت مغزی را روشن می‌بیند.
به نظر او، در این روش امکان بالقوه خوبی برای توانبخشی کسانی که سکته مغزی کرده‌اند وجود دارد. او عقیده دارد، با روش‌هایی مانند تحریک یادگیری یا استفاده از اصوات و رایحه‌های مختلف به هنگام خواب میتوان به بیمارانی که نیاز به بازآموزی تکلم دارند کمک کرد.
با این که این روش‌ها هنوز در مرحله آزمایش قرار دارند فروش برخی ابزارها که از طریق الکترودها فعالیت مغزی را تحریک می‌کنند آزاد است. نیسن به این مسئله با سوء ظن می‌‌نگرد.
به عقیده او، هنوز پارامترهای زیادی وجود دارد که ناروشن است. آیا واقعا این ابزار که در آینده‌ای نزدیک یا دور در مقیاسی وسیع در دسترس مردم قرار خواهد گرفت فعالیت مغزی را بیشتر و شخص را موفق‌تر و خوشبخت‌تر خواهند کرد؟ یا این افراد به خاطر استفاده از این ابزار با فشار بیشتری برای کارایی بالاتر روبرو نخواهند شد؟
سوزانه دیکلمان، از تیم پژوهشی توبینگن می‌گوید، این‌ها سئوالاتی‌اند که باید بر روی آن‌ها بحث و تبادل نظر بیشتری صورت گیرد.
