اعتیاد به کافئین با نوشابه‌های انرژی‌زا
زنگ‌ها درباره مخاطرات ابتلای 346 میلیون نفر از مردم دنیا به دیابت و چاقی یک پنجم جمعیت جهان تا سال 2025، بخصوص میان کودکان و نوجوانان، سال هاست به صدا درآمده‌اند، اما گوش‌های شنوا کم هستند.
در میان خوراکی‌های رنگارنگ و بی‌کیفیتی که صنعت غذا به سبد غذایی افراد افزوده است نوشابه‌های گازدار و انرژی‌زا بسیار پرطرفدار هستند. وابستگی مردم به طعم این نوشیدنی‌ها موجب شده سرانه مصرف نوشابه در جهان، حدود 10 لیتر و برای هر ایرانی، 42 لیتر در سال باشد.
با توجه به گرایش روزافزون مصرف افراطی نوشابه‌ها و ارتباط آنها در بروز بیماری‌های دستگاه گوارش، پوکی استخوان، پرفشاری خون، پوسیدگی دندان، سکته و سنگ کلیه، بر آن شدیم تا بار دیگر مضرات نوشابه و ضرورت تعدیل درمصرف آن را با کمک متخصصان دانش تغذیه برای شما خوانندگان گرامی یادآوری کنیم.
گرسنگی‌های مکرر با نوشابه
دکتر حمیدرضا فرشچی، پزشک متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بیشترین محرکی که در نوشابه‌های گازدار و حتی آبمیوه‌ها وجود دارد، قند موجود در آنهاست. باوری رایج اما غلط در فضای اجتماعی وجود دارد و آن جایگزین کردن آبمیوه صنعتی به جای نوشابه است. در حالی که همین آبمیوه‌های حاوی شکر به واسطه قندی که دارند نقش مهمی در چاقی دارند. ضمن آن که حتی مصرف روزانه آبمیوه‌های طبیعی نیز شیوع چاقی و بیمارهای متابولیک را تشدید می‌کند.
وی آب و شیر را بهترین نوشیدنی می‌داند و می‌گوید: وجود گاز در نوشیدنی‌ها حتی در آب باعث افزایش اشتها و میل به خوردن می‌شود. جذب سریع قند نوشابه‌ها در معده و روده باعث می‌شود فرد احساس سیری نکند و در مدت کمتر از نیم ساعت مجددا احساس گرسنگی کند.
این متخصص تغذیه خاطرنشان می‌کند: سرعت زندگی در دنیای مدرن باعث شده علاوه بر علاقه‌مندی افراد به فست‌فودها، مصرف نوشیدنی هنگام غذا نیز به خاطر سهولت در بلع غذا افزایش یابد. در صورتی که مصرف مایعات حتی آب موقع غذا خوردن اصلا توصیه نمی‌شود. این عادت اشتباه باعث دریافت حجم بیشتر غذا و کالری و در نهایت چاقی می‌شود.
شیرین‌کنندگی بالا در نوشابه‌های رژیمی
در تولید نوشابه‌های رژیمی به جای قند معمولی، از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌شود. دکتر فرشچی در پاسخ به این پرسش که آیا نوشابه‌های رژیمی در کنترل دیابت و کاهش وزن موثر هستند، می‌گوید: این نوشابه‌ها تاثیر چندانی در کاهش وزن ندارند چون میزان شیرین‌کنندگی یک عدد قند رژیمی از قند معمولی بیشتر است.
وی تأکید می‌کند: گرچه قند رژیمی کالری ندارد ولی با عدم تغییر در ذائقه افراد شیرینی دوست باعث می‌شود فرد در طول روز مواد قندی بیشتری استفاده کند.
تشدید فقرکلسیم ایرانی‌ها
شربت ذرت با فروکتوز بالا، اسید فسفریک، قند مصنوعی، رنگ‌های خوراکی، بنزوئات پتاسیم و فرمالدئید مواد تشکیل‌دهنده نوشابه‌های گازدار اعم از رژیمی و غیررژیمی هستند. اسید فسفریک موجود در نوشابه‌ها باعث ایجاد اختلال در جذب کلسیم و در نتیجه پوکی استخوان می‌شود.
دکتر فرشچی اضافه می‌کند: خیلی وقت‌ها افراد فکر می‌کنند اگر گاز نوشابه برود، آثار مضر آن نیز از بین می‌رود. در صورتی که گاز به صورت محلول در آن وجود دارد و با این کار فقط گاز اضافی تخلیه می‌شود. با توجه به تاثیر این گاز در پوسیدگی دندان‌ها، در نقاط مختلف دنیا فروش نوشابه در بوفه مدارس ممنوع است.
تاثیرات مصرف کافئین زیاد
کافئین پرمصرف‌ترین ماده دارویی در میان انسان‌هاست که تقریباً90 درصد انسان‌ها روزانه از آن استفاده می‌کنند. افزایش متابولیسم بدن، تحریک سیستم اعصاب مرکزی، افزایش میزان هوشیاری و آگاهی محیطی از مهم‌ترین آثار کافئین است.
محققان تنها دلیل انرژی زا بودن نوشابه‌ها را مقدار زیاد کافئین موجود در آن عنوان می‌کنند. افزایش میزان کافئین سیستم عصبی بدن را در حالت آماده باش و تحریک قرار می‌دهد و فرد تصور می‌کند انرژی بیشتری دارد، اما بدن را با عوارضی مواجه می‌کند.
دکتر فرشچی درباره تاثیر مصرف بالای کافئین می‌گوید: همان گونه که بدن مصرف‌کنندگان داروهای اعصاب، افسردگی و اضطراب، به مرور زمان به دوز بیشتری از دارو نیاز پیدا می‌کند، نیاز بدن به مصرف کافئین بیشتر در میان مصرف‌کنندگان افراطی نوشابه نیز بیشتر می‌شود.
این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: مصرف زیاد این ماده باعث تحریک ترشح آدرنالین، تحریک سیستم عصبی اتونوم، افزایش ضربان قلب و فشار خون در طولانی مدت می‌شود.
ترس از تهدید صنعت غذا
هنگام تهیه این گزارش، فیلمی مشاهده شد که نوشابه جوشیده شده به ماده سیاه رنگی شبیه قیر تبدیل شده بود و برای هر بیننده‌ای قابل باور نیست که یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار دنیا به این شکل درمی آید. درباره صحت و سقم این فیلم از دکتر فرشچی سوال پرسیدیم.
وی می‌گوید: فیلم‌های متعددی درباره خوراکی‌های مختلف به این شکل تولید شده است، اما هیچ بررسی و مطالعه‌ای آنها را تاکنون تائید نکرده است. متخصصان صنایع غذایی بهتر می‌توانند در این رابطه پاسخگو باشند.
با چند نفر از متخصصان صنایع غذایی در این رابطه تماس گرفته شد، اما متاسفانه هیچ یک حاضر به گفت‌وگو نشدند و تنها پاسخی که دریافت کردیم این بود: «ما نمی‌خواهیم برای صنعت غذا مشکلی ایجاد شود.»
مصرف تفننی بهترین راهکار
به گفته دکتر فرشچی، نوشابه جزو جدانشدنی سبد غذایی ما ایرانی‌ها و مردم جهان شده است. بنابراین امکان حذف کامل آن وجود ندارد به همین دلیل مدیریت میزان مصرف آن بهترین راهکار است.
این متخصص تغذیه با اشاره به مصرف روزانه نوشابه توسط برخی خانواده‌ها تأکید می‌کند: جایگزینی کنترل شده نوشابه‌های رژیمی یا حذف مصرف روزانه و نوشیدن تفننی آن هفته‌ای یک تا دو لیوان، بهترین توصیه برای کاهش عوارض نوشابه است.
وی بر ضرورت حذف نوشابه از سبد غذایی کودکان تأکید می‌کند و می‌گوید: این موضوع به قدری اهمیت دارد که در کشورهای مختلف، رستوران‌های فست‌فودی مجاز به عرضه نوشابه به کودکان نیستند.
فروش نوشابه در مدارس و رستوران‌ها ممنوع
خیلی وقت‌ها افراد فکر می‌کنند اگر گاز نوشابه برود، آثار مضر آن نیز از بین می‌رود.در صورتی که گاز به صورت محلول در آن وجود دارد و با این کار فقط گاز اضافی تخلیه می‌شود. با توجه به تاثیر این گاز در پوسیدگی دندان‌ها، در نقاط مختلف دنیا فروش نوشابه در بوفه مدارس و رستوان‌های فست‌فودی ممنوع است.
سهیلا فلاحی
