مکمل‌های غذایی مفید یا مضر؟
مکمل‌های غذایی در چه شرایطی استفاده می‌شوند؟ آیا همه افراد می‌توانند خودسرانه از مکمل‌ها استفاده کنند؟ چه افرادی به مکمل‌ها نیاز دارند؟ فرق مکمل با دارو چیست؟
به گزارش جام جم آنلاین ، مکمل‌ها در جایی استفاده می‌شوند که رژیم غذایی فرد دچار نقصان باشد. مکمل‌های غذایی با دارو فرق می‌کند البته استفاده از مکمل با دوپینگ هم فرق می‌کند. محققان استرالیایی مکمل‌ها را به چهار دسته C، B، A و D تقسیم‌بندی می‌کنند.
دسته A: این مکمل‌ها ایمن‌تر و فوایدشان شناخته‌شده‌تر است. انواع مکمل‌های این دسته سه گروه هستند. گروه اول مانند غذا تولید می‌شوند یا شکلات بار و پروتئین بار هستند یا به صورت نوشابه که میزانی از کربوهیدرات و الکترولیت مورد نیاز ورزشکار را جبران می‌کند. این مکمل در صورتی به فرد توصیه می‌شود که بدن به پروتئین نیاز داشته باشد.
اگر مواد غذایی پروتئین مورد نیاز فرد را تامین می‌کند، مکمل غذایی پروتئین‌دار به او داده نمی‌شود، اما اگر غذا پروتئین مورد نیاز فرد را تامین نکند، پروتئین مکمل به صورت آب پنیر یا آلبومین به فرد داده می‌شود. اگر پروتئین زیادی به فرد داده شود، بدن نمی‌تواند از این میزان پروتئین در ساخت عضلات استفاده کند، در نتیجه بدن پروتئین را می‌سوزاند و با سوخت پروتئین، اوره تولید می‌شود. بالا رفتن اوره باعث ایجاد فشار بر کلیه‌ها می‌شود. پس همین مکمل که بی‌خطر است و در گروه A قرار دارد وقتی خودسرانه و بیش از حد مصرف شود می‌تواند ضرر داشته باشد.
گروه بعدی مکمل‌ها از دسته‌بندی A، مکمل‌هایی هستند که روی عملکرد ورزشکار موثر واقع می‌شود مثل کافئین و کراتین. کافئین در چربی‌سوزی و افزایش تمرکز تاثیر می‌گذارد و کراتین قدرت انفجاری فرد را افزایش می‌دهد. این دو نیز زمانی به فرد داده می‌شود که فرد به آن واقعا نیاز داشته باشد؛ به عنوان مثال اگر فرد، ورزشکار استقامتی باشد کراتین برایش مفید نیست.
کراتین به علت احتباس آب، فقط باعث افزایش وزن در او می‌شود. پس کراتین برای افرادی که برای سلامت خود ورزش می‌کنند، مفید نیست. کراتین برای ورزشکار حرفه‌ای که قصد بالا بردن رکورد دارد و حتی نیم کیلوگرم اضافه بلند کردن وزنه برایش مهم است، می‌تواند مفید باشد و البته استفاده از این مکمل در درازمدت می‌تواند آسیب‌زا باشد و جزو آسیب‌های شغلی محسوب می‌شود.
دسته B: شواهد علمی برای مفید بودن یا نبودن این دسته کافی نیست و تحقیقات بیشتری باید انجام شود. دسته دوم، مکمل‌های پزشکی محسوب می‌شوند که در حقیقت کمبود ریزمغذی‌ها و ویتامین‌ها را تامین می‌کند. استفاده از این مکمل‌ها به شرطی موثر است که برای فرد مناسب دانسته شود؛ مثلا تجویز آهن برای فردی که دچار کمبود آهن است.
همچنین استفاده از ویتامین D طبق دستور عمل وزارت بهداشت برای عموم افراد 70 ـ 12 ساله، ماهانه 50 هزار واحد است. گفتنی است این ویتامین اگر بیش از حد مورد نیاز استفاده شود می‌تواند باعث مسمومیت شود. گلوتامین مثالی از مکمل مربوط به دسته B است.
دسته C: شواهد علمی برای مفید بودن آنها ضعیف است؛ اما مصرف‌شان، ممنوع نیست. اسیدهای آمینه شاخه دار جزو این دسته هستند.
دسته D: محرک‌ها جزو این دسته هستند و مصرف آنها ممنوع است. بعضی ریشه‌های گیاهی در این دسته قرار دارند.
آیا ویتامین‌های B کمپلکس و B12 جزو مکمل‌ها هستند؟
خیر، اینها جزو داروها هستند و هر جا شکل مصرف ویتامین‌ها تزریقی باشد، دارو تلقی می‌شود.
دکتر محمد حسبی – متخصص پزشکی ورزشی
