پخش تصاویر اعدام در اخبار سراسری!

روزنامه شرق: تصویر سه مرد حلق‌آویزشده از دار مجازات که در حال جان‌کندن بودند، دادستان مشهد که در حال صحبت با خبرنگاران است و زیرنویسی که در آن نوشته شده: «لغو موقت کلیه کنسرت‌ها در خراسان رضوی/ دادستان خراسان رضوی خبر داد». پخش چنین تصویری از اخبار ساعت١٠ شبکه سه جمعه‌شب، ١٥ مرداد، برای خیلی‌ها شوکه‌کننده و عجیب بود.این تصاویر روی خبری گذاشته شد که در آن، گوینده خبر مشغول خواندنش بود. خبری به این شرح: «غلامعلی صادقی، دادستان مشهد گفت: دادگستری استان خراسان رضوی تصمیم گرفت برای پیشگیری از آسیب‌های موجود، فعلا کنسرت‌ها اجرا نشوند تا زمانی‌که در شورای فرهنگ عمومی استان خراسان رضوی، موضوع مطرح و چارچوبی برای برگزاری کنسرت مشخص شود». این بخش خبری بلافاصله بعد از بازی فوتبال پربیننده دو تیم استقلال تهران و صنعت نفت آبادان از تلویزیون پخش شد. بخش خبری‌ای که تنها یک شب پیش، خبر اجرای کنسرت شهرام ناظری و پسرش حافظ ناظری را روی تصاویری از اجرای آنها پخش کرده و با استقبال مواجه شده بود.بلافاصله پس از انتشار این خبر روی آن تصاویر عجیب اعدام، واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها آغاز شد. بسیاری از ترس و حیرتشان نوشتند و برخی به‌شدت از آن انتقاد کردند. یکی از بینندگانی که این صحنه را دیده بود، درباره‌اش نوشت: «این اتفاق در ساعت پربیننده شبکه سه، افتاد، بعد از بازی استقلال، قبل از ویژه‌برنامه المپیک و حداقل ٢٠ ثانیه این صحنه روی آنتن بود».کاربری دیگر هم دراین‌باره در توییترش چنین نظری نوشت: «صداوسیما لحظه جان‌دادن جانوران در فیلم‌های راز بقا را حذف می‌کند، ولی در پربیننده‌ترین ساعت پخش، روی خبر لغو کنسرت، تصویر اجساد آویزان اعدامی‌ها را نشان می‌دهد».اما اصل داستان چه بود؟ آیا پخش این تصاویر هدفمند بوده یا صرفا اشتباهی سرزده از مسئولان بخش خبر شبکه سوم؟ «شرق» تلاش کرد در همین زمینه با شهرام وثوقی، مدیر کل اخبار سیما حرف بزند و نظر او را جویا شود، اما وی در پاسخ به تماس اول ما اعلام کرد، در جلسه است و گفت دو ساعت دیگر زنگ بزنید، در زمان وعده داده شده، با او تماس گرفتیم، اما تلفن را پاسخ نداد. بااین‌حال یکی از کارکنان صداوسیما که در بخش خبر سیما کار می‌کند، دراین‌باره می‌گوید: «تا جایی که من می‌دانم، پخش این تصاویر بیشتر یک گاف و اشتباه از سردبیر آن بخش خبری بوده است؛ یعنی عامدانه نبوده و متوجه نشده‌‌اند چه چیزی را دارند پخش می‌کنند، درباره این موضوع در گروه‌های تلگرامی بچه‌های بخش خبر صداوسیما هم بحث شد و طبق خبری که من دارم مدیرکل هم به‌شدت از این موضوع شاکی است». بااین‌حال تصاویر پخش‌شده اعدامی‌های از شبکه سه مربوط به چه ماجرایی است؟ بنا بر آنچه در این تصاویر دیده شد، صحنه پخش‌شده، بخشی از یک مراسم اعدام در ملأعام است که در آن سه نفر که یکی از آنها لباسی قرمزرنگ به تن دارد، به دار مجازات آویخته شده‌‌اند و در گوشه سمت چپ تصویر هم نوشته‌ای به چشم می‌خورد با این متن «اجرای حکم سارقان…» بررسی اخبار این روزهای مشهد نشان می‌دهد، نه دیروز و روز قبل از آن، بلکه دست‌کم در چند ماه اخیر هم هیچ حکم اعدامی در ملأعام در این شهر اجرا نشده است. با جست‌وجوی همین عبارت در موتورهای جست‌وجوی اینترنتی و تطبیق تصاویر پخش‌شده با عکس‌هایی که دراین‌باره هست معلوم می‌شود آنچه روی تصاویر خبر لغو کنسرت‌ها در خراسان رضوی پخش شد، صحنه‌ای از اعدام سه سارق مسلح است که یک سال و دو ماه پیش در خرداد سال ٩٤ در مشهد اعدام شدند. آنها سه سارق مسلح بودند که دست به سرقت‌های خشن در سطح شهر مشهد زده بودند و براساس خبرهای منتشرشده اقدامات مجرمانه خود را از سال ١٣٨٣ و با سرقت خودرو از استانی دیگر آغاز کردند و پس از آن با تهیه انواع سلاح‌های گرم، نارنجک و بمب دستی به سرقت‌های مسلحانه از طلافروشی‌ها روی آوردند. این سه محکوم که سال ١٣٩٠ در مشهد دستگیر شدند به ارتکاب ١٩ فقره سرقت به عنف اعتراف کردند که ١٣ فقره آن مسلحانه بوده و در جریان اقدامات خشن خود یکی از طلافروشان را در خیابان مسلم مشهد به قتل رساندند و فرد دیگر را نیز هنگام ارتکاب جرم با شلیک گلوله مجروح کردند. محکومان این پرونده که در انجام برخی سرقت‌های مخوف از چادر زنانه عربی استفاده می‌کردند، به ارتکاب جرائمی مانند گروگان‌گیری، آدم‌ربایی، قتل، سرقت‌های مسلحانه و… پرداخته بودند. اکبر نصراللهی استاد ارتباطات و مدیرکل سابق نظارت بر اخبار صداوسیما، در همین رابطه در گفت‌وگویی با «شرق» می‌گوید: «من به صورت دقیق اطلاع ندارم که چرا این تصاویر روی چنین خبری پخش شده است، اما هر دلیلی که داشته باشد، غیرقابل‌قبول و عجیب و مغایر با شأن فرهنگ‌سازی و حرفه‌ای رسانه ملی بود، ماجرا این است که رسانه‌ای مثل صداوسیما حتی نباید چنین تصویری را برای خود خبر اعدام همین افراد هم پخش می‌کرد، در این ماجرا دو اتفاق افتاد؛ ابتدا اینکه تصویر منتشرشده با متن خبری که در حال پخش‌شدن بود، اصلا با همدیگر تطابق نداشت و هم‌خوان نبود، دوم اینکه ما حق نداریم تصاویر خشونت‌بار را به این شکل برای مخاطب عام پخش کنیم. به اعتقاد من اگر این تصاویر آگاهانه و تعمدی پخش شده، نشان‌دهنده ضعف نظارتی است و اما اگر رسانه تا این حد از ضعف حرفه‌ای رنج می‌برد، آقای علی عسگری باید در دوره جدید، در زمینه نیروی انسانی سیاست و تدبیر کند؛ در هر صورت این اتفاق بسیار عجیب بود، هرچند غیرمعمول نیست که در رسانه‌های ما از جمله در تلویزیون تصاویری پخش شده که مغایر با اصول دینی، حریم خصوصی و امنیت ملی بوده است، بااین‌حال اگرچه من نمی‌دانم پخش این تصاویر ناشی از چه چیزی بوده است، اما به نظرم، هم فیلم‌برداری که این تصاویر را گرفت، هم آن دبیر استانی که این تصویر را به مرکز فرستاده و هم در مرکز آن مسئولان و دبیرانی که این تصویر را انتخاب و پخش کرده‌‌اند، کار نادرست و اشتباهی انجام داده‌اند». مدیرکل سابق نظارت بر اخبار صداوسیما در ادامه در رابطه با اصول و قواعد علمی پخش تصاویر از رسانه‌های تلویزیونی می‌افزاید: «در رسانه، مدیریت فقط بر افراد و تجهیزات نیست بلکه یکی از شاخه‌های مهم مدیریت، مدیریت تصاویر است و تمامی نکات و تکنیک‌هایی که در مورد گزینشگری موضوع، جملات، کلمات و… وجود دارد، در مورد تصاویر هم مصداق دارد. یکی از حساس‌ترین بخش مدیریت تصاویر هم مدیریت تصاویر خشن است. در این خبر دادستان در حال صحبت درباره خبری با موضوعی فرهنگی است درحالی‌که پشت‌سر او تصاویر اعدام است، این یعنی اینکه لوکیشن خبر با اصل خبر در تعارض است، محتوا و اصل خبر با هم تعارض دارند، در این خبر روی موضوعی فرهنگی، تصویری مرتبط با مسائل جنایی یا امنیتی گنجانده شده که خیلی عجیب است، درمجموع معتقدم این کار اگر ناشی از ضعف تخصصی یا غفلت باشد یا عامدانه، در هر صورت اصلا قابل‌قبول نیست». به گفته نویسنده کتاب «راهنمای پوشش خبری» بررسی‌ها نشان می‌دهد در چندروز گذشته هیچ اعدامی در خراسان اتفاق نیفتاده و ظاهرا تصاویر آرشیوی دادستان در حال صحبت موقع اعدام در گذشته روی خبر مربوط به کنسرت پخش شد، اما انتشار تصاویر آرشیوی هم ملاحظات خاص خود را دارد و رسانه مجاز نیست چون تصاویر آرشیوی است، هر تصویر نامرتبطی را، آن‌هم بدون نوشتن واژه آرشیو روی تصویر پخش کند. نصراللهی استفاده از تصاویر آرشیوی را به دلایل مختلف از جمله ضرورت سرعت در انتشار، دوربودن محل وقوع رويدادها از ايستگاه تلويزيوني، اجازه‌نداشتن برای تهيه تصوير و امکان حضورنداشتن در محل رويداد را در رسانه‌ها عادی دانست، اما تصریح کرد این دلایل به رسانه‌ها مجوز نمی‌دهد از «تصاوير آرشيوي نامرتبط» با موضوع و اشخاص، آن‌هم در ایام ولادت امام‌رضا(ع) امام رئوف، استفاده کنند.