مشاهده طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی قرن 21 در آسمان شامگاهی 5 مرداد
در شامگاه 5 مرداد ماه جاری طولانی‌ترین ماه گرفتگی قرن بیست‌و یکم رخ می‌دهد که این پدیده در کل کشور قابل مشاهده است.
مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه ماه گرفتگی در روز 5 مرداد سال جاری رخ خواهد داد، گفت: این گرفت از نوع “گرفت کامل” ماه و این گرفت متعلق به ساروس 129 و سی و هشتیمن گرفت از هفتاد و یک گرفت این دوره (ساروس) خواهد بود.
عتیقی با بیان اینکه این پدیده از کل کشور قابل مشاهده است، یادآور شد: خسوف روز 5 مرداد ماه طولانی‌ترین گرفت کامل ماه در قرن بیست و یکم است.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اضافه کرد: علاوه بر آنجنوب آمریکا و همچنین قاره‌های اروپا، آفریقا و آسیا و استرالیا شاهد این ماه گرفتگی کامل هستند.
وی اضافه کرد: بر خلاف خورشید گرفتگی که با کوچک بودن سایه ماه بر روی زمین، منطقه کوچکی صرفا شاهد خورشید گرفتگی هستند، ماه گرفتگی در نیمی از کره زمین که در وضعیت شب باشد و ماه را در آسمان داشته باشند، قابل مشاهده است. به این معنی که فراوانی جامعه‌ای که بتوانند ماه گرفتگی را ببینند، بیشتر از خورشیدگرفتگی است و جامعه زیادی شاهد این پدیده هستند.
این محقق حوزه نجوم، اضافه کرد: در شبانگاه جمعه 5 مرداد، ماه در صورت فلکی “بزماهی” (جَدی) بوده و ماه در گره نزولی خواهد بود.
وی با اشاره به رخدادهای ماه گرفتگی‌های طولانی اضافه کرد: از سال 2001 (ابتدای قرن بیست و یکم) تاکنون 17 گرفت کامل ماه بر روی زمین مشاهده شده است و در کل قرن بیست‌و یکم ساکنان زمین 85 گرفت ماه را شاهد هستند.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: از آنجایی که ماه تقریبا قطر سایه زمین را در هنگام گرفت کامل ماه در شامگاه جمعه 5 مرداد می‌پیماید، این گرفت بیشترین زمان را به خود اختصاص داده است که برابر با 103 دقیقه (یک ساعت و 43 دقیقه) خواهد بود.
وی ماه گرفتگی طولانی بعدی در قرن حاضر را در اوایل تیر ماه 1408 دانست و اظهار کرد: این پدیده 102 دقیقه (یک ساعت و 42 دقیقه) به درازا می‌انجامد و البته آن ماه گرفتگی سال 1408 در تهران غیر قابل رؤیت است؛ چراکه ماه در این زمان غروب کرده است.
عتیقی با بیان اینکه گرفت طولانی بعدی در میانه تابستان 1415 خورشیدی خواهد بود، ادامه داد: این ماه گرفتگی در مدت زمان 95 دقیقه (یک ساعت و 35 دقیقه) صورت می‌گیرد که آن ماه گرفتگی نیز در تهران و در بیشتر مناطق کشور قابل مشاهده نیست.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به طولانی‌ترین خسوف قرن 21 توضیح داد: طولانی‌ترین گرفت به این معنا است که تنها یک دقیقه نسبت به ماه گرفتگی دیگر این قرن تفاوت دارد و می‌توان به طور مثال از شب یلدا یاد کرد که با شب‌های قبل و بعد خودش تفاوت چندانی ندارد و در حد یک دقیقه است.
عتیقی، ماه گرفتگی را در انواع “جزئی”، “کامل” و ماه گرفتکی “نیم سایه” یا “خسوف غیر مرئی” دانست و یادآور شد: در این شرایط ماه از درون سایه زمین عبور نکرده و صرفا نیم سایه تشکیل شده در پشت زمین را می‌پیماید.
وی ادامه داد: به علت آنکه خورشید منبع نقطه‌ای نور نیست و یک منبع پراکنده محسوب می‌شود، با تابیدن آن به زمین، در پشت زمین دو مخروط که یکی مخروط “بسته” (جمع شونده) سایه و دیگری مخروط “باز نیم‌سایه” است و با توجه به شکست نور خورشید در جو زمین و با عنایت به این خاصیت جو که طول موج قرمز را عبور می‌دهد، درون مخروط سایه طول موج سایه حضور داشته و هنگام ماه گرفتگی، قرمزگرایی در تیرگی سطح ماه مشاهده می‌شود.
عتیقی اضافه کرد: بر اساس تقسیم‌بندی محقق فرانسوی “دانژن” رنگ ماه در هنگام خسوف از قرمز مایل به صورتی (بسیار روشن) تا قرمز جگری (قرمز بسیار تیره) متفاوت است.
وی با بیان اینکه خورشیدگرفتگی از نظر علمی اهمیت بیشتری دارد، اظهار کرد: هر چند در هر سال بین دو تا 5 خورشید گرفتگی وجود دارد، ولی افراد محدودی در زمین شاهد این رویداد جذاب هستند.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: در هنگاه ماه گرفتگی با وجود آنکه در هر ماه بین صفر تا 3 ماه گرفتگی را می‌توانیم شاهد باشیم، ولی ساکنان بیشتری از زمین شاهد این پدیده بوده؛ اما از نظر ارزش علمی با توجه به اینکه جرمی سد راه تابش ماه به سمت زمین نشده و بلکه سایه زمین بر روی ماه می‌افتد، ارزش به مراتب کمتری دارد.
عتیقی با اشاره به زمان خسوف 5 مرداد ماه توضیح داد: این پدیده در ساعت 21 و 45 دقیقه با ورود ماه به نیم سایه زمین شروع می‌شود که در این زمان مشاهده تغییر نورانیت ماه با توجه به حساسیت پایین چشم انسان امکان پذیر نخواهد بود.
به گفته وی ماه در ساعت 22 و 53 دقیقه وارد سایه زمین شده که ابتدا گرفت جزئی مرحله اول را شاهد خواهیم بود و پس از آنکه به طور کامل در سایه زمین قرار گرفت، یک ساعت و 43 دقیقه سایه زمین را می‌پیماید و ساکنان زمین از جمله ایران شاهد گرفت کامل در این مدت خواهند بود.
وی افزود: پس از گرفت جزئی، در ساعت 3 و 58 دقیقه بامداد 5 مرداد 97 با خروج ماه از نیم‌سایه زمین این گرفت زیبا به پایان خواهد رسید.
