هرآنچه که درباره دندان شیری باید بدانید
خیلی‌ها فکر می‌کنند دندان شیری چون قرار است به زودی بیافتد اهمیتی ندارد و با توجه به هزینه‌های بالای دندان پزشکی نیازی به ترمیم آن نیست.
دندان شیری؛ پوسیدگی و درمان
این تصور تا دو دهه پیش هم در خانواده‌ها رایج بود. اما حالا پزشکان توانستند خانواده‌ها را متقاعد کنند که دندان شیری نباید خراب و کشیده شود بلکه باید ترمیم شود و تا زمان طبیعی خود عمر کند.
پوسیدگی دندانهای شیری
هر نوزادی از بدو تولد در لثه‌های خود۱۲ دندان شیری را ذخیره کرده است.
دندانهای شیری
هر نوزادی از بدو تولد در لثه‌های خود۱۲ دندان شیری را ذخیره کرده و با خودش به دنیا می‌آورد، که مرور به ۲۰ دندان می‌رسد. اینکه چه زمانی دندان‌ها شروع به رشد کنند متفاوت است، بعضی بچه‌ها خیلی زود از ۵یا ۶ ماهگی دندان در می‌آورند و بعضی کمی دیر‌تر.
این مسئله هیچ ربطی به میزان کلسیم بدن مادر یا کودک ندارد و فقط از الگوهای ارثی پیروی می‌کند. اما غیر از اهمیت این دندان‌ها برای غذا خوردن، ظاهر صورت و وضعیت صحبت کردن نیز از دیگر دلایلی است که باید تلاش کنید این دندان‌ها سالم بماند.
دندان‌ها شیری جایی برای دندان دائمی هستند. اگر به درستی از آن‌ها مراقبت نشود برای دندان اصلی هم مشکل ایجاد میشود.
این دندان‌ها حکم یک محافظ را دارند که باید جا و مکان دندان اصلی را تا زمان بیرون آمدن محافظت کند.دندانهای آسیاب شیری معمولاً آخرین دندانهایی هستند که می‌افتند و در حالت عادی با دندانهای دائمی تا زمان رسیدن فرد به سن حدود ۱۲ سالگی جایگزین نمی‌شوند.
پوسیدگی دندان شیری
دندانهای شیری اگر خراب شوند و دکتر مجبور شود آن‌ها را بکشد برای رشد دندانهای اصلی مشکل ایجاد میشود. اگر دندانهای شیری قبل از آماده شدن دندانهای دائمی برای در آمدن از بین بروند، دندانهای کناری از محل خود حرکت کرده و به سمت فضای خالی منحرف می‌شوند.
این مسئله می‌تواند مشکلات جدی برای رشد دندانهای دائمی در این فضای خالی ایجاد کند. یک متخصص دندانپزشکی کودکان معتقد است تا یازده سالگی دندان شیری باید داخل دهان باشد و بهتر است تا جایی که امکان دارد، دندان کشیده نشود البته اگر لازم است دندان کشیده شود فضا را باید حفظ کنند تا دندان دائمی برای رشد فضا داشته باشد و نهفته نماند.
درمان این پوسیدگی‌ها هم برای بیمار و هم برای دندان پزشک یک معضل محسوب می‌گردد.
دکتر ابوالفضل شفیعی دندان پزشک متخصص کودکان می‌گوید: یکی از مشکلات شایع در دندان پزشکی کودکان، پوسیدگی‌های زودرس دندانهای شیری است.
این مشکل که با نام علمی Early Childhood Caries نامیده میشود، با ایجاد پوسیدگی در دندانهای شیری سبب تخریب ساختار و درد دندانی می‌گردد که تبعاتی چون مشکلات تغذیه و ظاهر نا‌زیبا را برای کودک در پی دارد. از آنجا که این مشکل در سنین خیلی پایین شروع میشود،
درمان این پوسیدگی‌ها هم برای بیمار و هم برای دندان پزشک یک معضل محسوب می‌گردد. این در حالی است که تنها با رعایت نکاتی ساده می‌توان از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرد.
البته یادتان باشد چهار دندان پیشین شیری فک بالا، آسیاهای اول شیری هر دو فک و دندانهای نیش شیری فک پایین، معمولا دندانهایی هستند که به این پوسیدگی‌ها دچار می‌شوند. دندانهای درگیر، معمولا به صورت قرینه در دو سمت دهان کودک قرار دارند.
دلایل پوسیدگی دندان
در مورد این نوع پوسیدگی باورهای زیادی وجود دارد که البته همه آن‌ها درست نیست.
برخی معتقدند دندانهای شیری در بچه‌هایی که شیشه شیر، پستانک یا شیر مادر را بعد از دو سالگی می‌خورند زود‌تر خراب می‌شوند. البته خوردن شیشه شیر و پستانک بعد از سن دو سالگی در تغییر شکل فک و دهان بچه بی‌تاثیر نیست اما اگر نوشیدن شیر با رعایت همه نکات بهداشتی باشد به طور مستقیم باعث پوسیدگی نمی‌شود.
بهتر است همیشه بعد از خوردن شیر به بچه آب بدهید و حتی دندان‌ها را با گاز مخصوص و مسواک انگشتی تمیز کنید. بعد از دو سالگی کم کم شیر شبانه را قطع کنید. کودک نباید با شیشه شیر حاوی شیر یا مایعات شیرین شده به خواب رود.
خوردن قطره آهن هیچ دخالتی در پوسیدگی دندان ندارد فقط باعث تغییر رنگ دندانهای جلو میشود که آن هم بعد از قطع کردن بازگشت رنگ دارد. از طرف دیگر بعضی‌ها می‌گویند اگر بچه زود‌تر دندان در بیاورد زود‌تر هم خراب میشود، این فکر کاملا اشتباه است. خراب شدن دندان ربطی به میزان عمر آن ندارد.
ژل‌های بی‌حس کننده در زمان بیرون آمدن دندان‌ها برای کاهش درد خیلی موثر است و استفاده از آن به میزان ضروری و نه خیلی زیاد، تاثیری در خراب شدن دندان ندارد.
اما آنچه باعث این پوسیدگی میشود تمیز نکردن دهان کودک توسط والدین از زمان رویش اولین دندانهای شیری است، خانواده‌ها فکر می‌کنند دندانهای تازه درآمده و کوچک نیازی به تمیزی ندارد در حالیکه نظافت دهان و دندان کودک باید از همان زمان رویش دندان‌ها شروع شود.
عدم مراجعه والدین به دندانپزشک برای معاینه کودک و کسب اطلاعات صحیح و انجام اقدامات پیشگیرانه از زمان رویش اولین دندانهای شیری از دیگر دلایل این پوسیدگی است. مصرف زیاد میان وعده‌های پوسیدگی زا در طول روز توسط کودک یکی دیگر از دلایل پوسیدگی دندان است.
سعی کنید بعد از وعدهٔ غذای اصلی شکلات یا شیرینی به بچه‌ها بدهید. اولا چون کودک غذا خورده، اشتهای کمتری برای خوردن شیرینی دارد. در ضمن چون در همان زمانی که دندان‌ها در معرض مواد غذایی قرار می‌گیرند، در معرض شیرینی نیز قرار می گیرند، آسیب کمتری متوجه دندان‌ها میشود.
اگر کودکتان در وعده صبحانه آب میوه و نوشیدنی‌های اسیدی مثل پرتقال، گریپ فروت و سایر مرکبات را می‌خورد، بهتر است قبل از صبحانه مسواک بزند، زیرا مسواک زدن دندان‌ها بعد از خوردن غذا‌ها و نوشیدنی‌های اسیدی، باعث تخریب دندان‌ها میشود.
این عوامل، محیط مناسبی را برای فعالیت میکروبهای پوسیدگی زا در دهان کودک فراهم می‌کنند که با تولید بعضی اسید‌ها، سبب پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند.
راه‌های پیشگیری از پوسیدگی زودرس
دکتر ابولفضل شفیعی معتقد است، پوسیدگی دندانی یک بیماری مسری است و میکروبهای ایجادکننده آن معمولا از دهان والدین (بویژه مادران) به نوزاد منتقل می‌شوند، بنابراین می‌گوید قبل از اقدام به بچه دار شدن به فکر سلامت دندانهای خود باشید و با مراجعه به دندانپزشک، دندانهای پوسیده خود را درمان کنید.
با نظر دندانپزشک می‌توانید با مصرف برخی آدامس‌های بدون قند یا دهانشویه‌ها، بهداشت دهانی خود را بهبود بخشید.
نکته دیگر اینکه شش ماه بعد از رویش اولین دندان کودک، جهت معاینه و دریافت اطلاعات و مشاوره‌های بهداشتی مناسب، نوزاد خود را نزد دندانپزشک متخصص کودکان ببرید. بهتر است این مراجعه دیر‌تر از ۱۲ ماهگی کودک نباشد. دندانهای نوزادتان را از زمان رویش آن‌ها تا حدود ۵. ۱سالگی، شب‌ها قبل از خواب با استفاده از یک پارچه یا گاز استریل، تمیز کنید.
در دوره ۵. ۱ تا ۳ سالگی، دندانهای کودک را به کمک مسواکهای انگشتی یا دستی، بدون استفاده از خمیر دندان یا با استفاده از خمیر دندانهای فاقد فلوراید، شب‌ها قبل از خواب مسواک بزنید. البته بهتر است بدون خمیر دندان باشد چون بچه‌ها توانایی تف کردن و خالی کردن دهان را ندارند.
سن ۳-۶ سالگی، دندانهای کودک را با مسواکهای دستی و خمیر دندانهای فلوراید دار مخصوص کودکان، روزی دو بار (یک بار بعد از صبحانه و یک بار قبل از خواب شب) مسواک بزنید.
از شیشه حاوی شیر، به عنوان پستانک جهت آرام کردن و کمک به خوابیدن کودک استفاده نکنید. اجازه ندهید کودک با بطری یا شیشه محتوی چیزی غیر از آب در دهانش به خواب برود.
در صورتی که کودک عادت کرده در شب زیاد شیر بخورد، سعی کنید به تدریج تعداد دفعات شیرخوردن را کم کنید و بعد از هربار شیردهی به کودک آب بدهید تا اضافات شیر از روی دندانهای کودک پاک شود. تغذیه کودک از شیشه شیر را در حدود سن ۱۲-۱۴ ماهگی قطع کنید و او را به نوشیدن از فنجان یا لیوان تشویق کنید.
اجازه ندهید کودک در طول روز، میان وعده‌های پوسیدگی زا مثل: انواع شیرینی، کلوچه، کیک، بیسکویت، پفک، چیپس وغیره بخورد. در صورت تمایل کودک به اینگونه خوراکی‌ها بهتر است آن‌ها را به طور یکجا وبعد از صرف وعده‌های غذایی اصلی به او داد.
برنامه زمانی منظمی برای وعده‌های غذای اصلی کودک و میان وعده‌ها طرح ریزی کنید و تعداد میان وعده‌ها تا حد امکان کم کنید. کودک را تشویق کنید به جای خوراکیهای پوسیدگی زا، از خوراکیهای مقوی و مفید مثل پنیر، ماست، میوه، سالاد و مغز‌ها (مثل پسته، بادام) در میان وعده‌ها استفاده کند.
روشهای ترمیم
برای نگه داشتن دندانهای شیری باید همه تلاشتان را به کار ببرید و مانع کشیدن آن‌ها شوید. کشیدن این دندان‌ها فقط در صورتی است که هیچ راهی برای ترمیم آن‌ها نباشد و خرابی به ریشه و عمق دندان و لثه رسیده باشد.
بهتر است این دندان‌ها تا۱۱سالگی در دهان باشند. بعضی پوسیدگی‌ها در حدی است که خودتان می‌تواندی تشخیص دهید چون در سطح دندان تغییر رنگ دیده میشود و گاهی نیاز به ترمیم ندارد و ممکن است به معاینه دندان پزشک احتیاج باشد.
بعضی پوسیدگی‌ها که از بین دندان‌ها ایجاد می‌شوند، ابتدا علائم ندارند تا وقتی که پیشرفت زیادی می‌کنند و دندان‌ها نسبت به مواد شیرینی یا سرما حساس می‌شوند. برای اینکه مشکل قبل از پیشرفت کردن، درمان شود باید افراد هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنند.
دکتر مهدی عباسی می‌گوید: برای ترمیم دندان شیری، ناحیه‌ای را که دچار تخریب شده، تراش می‌دهیم و بعد با مواد ترمیمی، آن ناحیه را بازسازی می‌کنیم. انواع پرکننده‌ها نیز شامل کامپوزیت‌ها که مردم عادی، آن را به نام هم رنگ دندان می‌شناسند و مواد دیگر آمالگام که مردم آن را به رنگ نقره‌ای می‌شناسند.
موارد دیگری هم هستند که کمتر از آن‌ها استفاده میشود که در قدیم از طلا استفاده می‌شد، این موارد برای سلامت عارضه‌ای ندارند.
برای پر کردن دندان هم روشهای مختلفی هست. بیهوشی کامل در بیمارستان، آرامبخشی با خواب مصنوعی و در صورتی که کودک سنش مناسب باشد و حداقل ۵سال داشته باشد با بی‌حسی موضعی این کار انجام میشود. ولی زیر ۵سالگی چون بچه‌ها همکاری و شجاعت لازم برای نشستن در دندان پزشکی را ندارند معمولا از روش خواب آوری استفاده میشود.
کشیدن دندان
هنگامی که دندان دچار آسیب دیدگی یا پوسیدگی شدید شده باشد، کشیدن دندان شیری ممکن است به عنوان بخشی از درمان لازم و ضروری باشد. اگر یکی از دندانهای شیری به خاطر افتادن یا سایر موارد به استخوان فک فشار وارد کند، به خاطر اینکه این دندان می‌تواند به دندان دائمی زیر خود آسیب وارد کند،
ممکن است نیاز به کشیدن آن وجود داشته باشد. گاهی اوقات یک آسیب می‌تواند باعث مرگ رگ‌های خونی و اعصاب دندان شود و به این ترتیب نیاز است که دندان کشیده شود.
کشیدن دندان شیری علاوه بر این در صورتی ضروری است که پوسیدگی بسیار جدی باشد و امکان ترمیم دندانهای شیری با روکش و یا پر کردن دندان وجود نداشته باشد. اگر پوسیدگی باعث تشکیل آبسه در انتهای ریشه و عفونت آن شود، ممکن است کشیدن دندان ضروری باشد.
در هر حال لازم است که به هر قیمت از عفونی شدن دندان شیری جلوگیری شود، زیرا ایجاد این مشکل می‌تواند بسیار دردناک باشد و بر فرآیند رشد دندانهای دائمی و همچنین طرح لبخند تاثیر منفی داشته باشد.
