کسب و کاری سودآور برای برنج کاران
شالیزار زیستگاهی ایده آل برای پرورش انواع خاصی از ماهی است. این روش پرورشی نه تنها اشتغال پایدار ایجاد می‌کند و منابع درآمدی برنج‌کاران را متنوع می‌کند بلکه فواید زیست‌محیطی بسیاری به همراه دارد.
در کشورهایی مثل چین و ویتنام حدود ۲۰۰۰ سال است که در مزارع و شالیزارهای برنج انواع گوناگونی از ماهی هم پرورش داده می‌شود. فواید بسیار این روش پرورشی باعث شده که سازمان جهانی غذا و دارو در دو دهه اخیر سعی در معرفی این روش مفید به کشورهای دیگر داشته باشد. در ادامه به بعضی فواید این روش نگاهی می‌اندازیم. با گسترش نیوز همراه باشید.
همزیستی طبیعی برنج و ماهی
پرورش ماهی در شالیزار بر اصل همزیستی طبیعتی مبتنی است. برنج و ماهی از یک اکوسیستم مشترک بهره‌مند می‌شوند بنابراین قابلیت همزیستی بالایی دارند و به بقای بهینه یکدیگر کمک می‌کنند. مردمان بسیاری از کشورهای جنوب شرق آسیا بیش از ۲ هزار سال است که از این همزیستی و برکات آن آگاه هستند و روش‌های پرورش ماهی در شالیزارها را تکامل بخشیده‌اند. کانال‌کشی در شالیزارها یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که اخیراً به منظور انجام بهتر کار ابداع شده است.
کانال‌ها درواقع نقش استخرهای پرورشی کوچک را بازی می‌کنند. به‌عنوان یک اصل کلی برای استفاده از این روش ماهی در هر هکتار از شالیزار بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم مواد آلی و مغذی ریخته می‌شود. غذا رسانی به ماهی در کل دوره رشد ماهی ادامه پیدا می‌کند.
در هر ۱۵ روز حدود ۱۰۰ کیلوگرم غذا اختصاص داده می‌شود. ماهیان غیرپرورشی و گونه‌های مزاحم تهدیدی بزرگ برای این روش پرورشی هستند بنابراین باید از ورود آنها جلوگیری کرد.
برای پرورش ماهی در شالیزارها یک پناهگاه کوچک در پایین‌دست مزرعه برنج احداث می‌شود. اوایل بهار بچه ماهی‌ها را داخل پناهگاه می‌ریزند و تا زمانی که شالیزار آماده می‌شود و در آن نشاء کاری صورت می‌گیرد، در آن پرورش داده می‌شوند.
زمانی که طول نشاءها به حدود ۲۰ سانتی‌متر رسید با برداشتن مرز بین پناهگاه و شالیزار، ماهی‌ها به داخل شالیزار هدایت می‌شوند و رشد می‌کنند.
هزار و یک فایده
اکنون فناوری هم به کمک آنها آمده و نرخ برداشت هر دو محصول را بالا برده است. پرورش همزمان برنج و ماهی نه تنها از بیکاری فصلی کم می‌کند و درآمد بیشتری نصیب برنج‌کاران می‌کند بلکه فواید زیست‌محیطی بسیاری به همراه دارد. برنج، زیستگاهی غنی از غذا را برای ماهیان فراهم می‌آورد. ماهیان هم در عوض دمای آب را کاهش می‌دهند و به‌این‌ترتیب شرایط را برای رشد برنج ایده آل می‌کنند. حشرات گیاهخوار درون شالیزار منبع غذایی ارزشمندی برای انواع مختلف ماهی هستند. مزارع برنج از غلظت آمونیاک درون آب و نیز از مقدار نیتروژن درون زیستگاه می‌کاهند و با انجام این دو کار مهم به بهبود شرایط اقلیمی کمک می‌کنند.
افت کش طبیعی و ارزان
از طرف دیگر ماهیان درون شالیزار به میزان قابل‌توجهی از حجم آفات، علف‌های هرز و بیماری‌ها می‌کاهند. بیماری سوختگی غلاف برف از آن جمله است. با افزودن ماهی به آب درون شالیزار می‌توان تا حد زیادی از وقوع این بیماری خطرناک جلوگیری کرد. وجود ماهی در شالیزار مقدار استفاده از سموم مضر شیمایی را به حداقل می‌رساند. کنترل علف‌های هرز باعث می‌شود که برنج برای دسترسی به مواد غذایی مجبور به رقابت با علف‌ها و گیاهان هرز نباشد. تغذیه بهتر برنج به معنای برداشت بیشتر این محصول است. دی‌اکسید کربنی که ماهی در آب منتشر می‌کند هم تاثیر مثبت دارد چون برنج برای انجام بهتر فرایند فتوسنتز از آن استفاده می‌کند. تحرک بی‌وقفه ماهی در آب به هم به‌نوبه خود موجب سست شدن خاک شالیزار می‌شود. این کارکرد مهم مقدار اکسیژن محلول در آب را افزایش و اکسیژن‌رسانی را بهبود می‌بخشد. به‌این‌ترتیب بر فعالیت موجودات ریز درون آب افزوده می‌شود و همین موجودات کوچک مواد مغذی بسیاری تولید می‌کنند. نگفته پیداست که این موضوع ساده هم نرخ برداشت برنج را بیشتر می‌کند. حرکت ماهیان سطح مواد آلی و معدنی درون آب را بیشتر می‌کند و توان جذب مواد درون خاک توسط برنج را به حداکثر می‌رساند. این موضوع در بلندمدت میزان حاصلخیزی خاک را ارتقا می‌دهد.
توجه ویژه سازمان جهانی غذا
در دو دهه اخیر سازمان جهانی غذا و دارو همواره سعی کرده است مدل پرورش ماهی در شالیزار را به کشورهای کمتر توسعه‌یافته صادر کند. در جریان یکی از برنامه‌های مشترک این سازمان و کشور چین حدود ۸۰ متخصص پرورش ماهی در شالیزار به کشورهای مختلف جهان اعزام شدند تا دولت‌ها و کشاورزان را با فواید این روش آشنا کنند. به‌این‌ترتیب این سیستم پرورشی برای اولین بار به بعضی کشورهای آفریقایی و آسیا راه یافت و اجرا شد. سازمان جهانی غذا و دارو قصد دارد زمینه اشتراک دانش مربوط به فنون کار را فراهم کند. به‌عنوان‌مثال در جریان طرحی به نام همکاری‌های مشترک کشاورزان چینی و نیجریه‌ای در بیش از ۱۰ هزار هکتار از شالیزارهای نیجریه برای اولین بار ماهی پرورش داده شد. تجربه موفق پرورش تیلاپیا باعث شد برداشت محصول برنج کشاورزان نیجریه تقریباً دو برابر شود.
