رییس سازمان حفاظت محیط‌ زیست خبر داد:همکاری ایران، عراق و سوریه برای مقابله با ریزگرد/ کرمان دارای بیشترین سطح بیابان در شرایط بحران

به گزارش ایسنا، علی سلاجقه درباره دیپلماسی محیط زیست با کشورهای همسایه و انجام تعهدات کشور عراق برای مهار ریزگردها اظهارکرد: امسال فراوانی و شدت ریزگردها افزایش داشته و بیشتر نقاط کشور را تحت تاثیر قرار داده است. وضعیت محیط زیست دنیا به سمتی می‌رود که بسیاری از شاخص‌ها به سرعت تغییر می‌کند و در ایران نیز به آستانه‌ها نزدیک شدیم چرا که ذات اکوسیستم کشور شکننده است و اگر مدیریت خوبی نداشته باشیم خسارت خواهیم دید.
وی اضافه کرد: زمانی که کشور تحت تاثیر پدیده ریزگردها قرار گرفت رئیس جمهور از وزارت امور خارجه و سازمان محیط زیست خواست تا در اسرع وقت با رایزنی‌ این موضوع مدیریت شود.
منشاء ریزگردها در کشورهای همجوار است
سلاجقه با اشاره به اینکه درحال حاضر منشا پدیده ریزگردها، عمدتا کشورهای همجوارهستند ادامه داد: منشا ریزگردها در کشورهای همجوار است و با توجه به دستور رئیس جمهور و رایزنی‌های وزارت امور خارجه در یک بازه زمانی کوتاه هیئت ایرانی با مسئولیت سازمان محیط زیست کشور وارد عراق شد تا این موضوع مورد بحث قرار گیرد.
وی ادامه داد: بر اساس مطالعات انجام شده و پروژه‌ای که در سازمان حفاظت محیط زیست روی آن کار شد، کشورهای همسایه با ۲۷۰ میلیون هکتار از سمت شمال شرق، شرق، جنوب و غرب، کشور ما را تحت تاثیر ریزگردها قرار می‌دهند.
رئیس سازمان محیط زیست اظهارکرد: بر اساس نتایج مطالعات در بعد منشاءیابی خارجی ریزگردها کشور عربستان با مساحت حدود ۹۰ میلیون هکتار، کشور ما را تحت تاثیر گرد و خاک قرار می‌دهد. حدود ۲۴ میلیون هکتار از این منشا در کشور عراق و حدود چهار میلیون هکتار هم در کشور سوریه است.
سلاجقه گفت: اما با توجه به اینکه کشور عراق چهار کانون فعال و اصلی دارد که کشور ما را درگیر می‌کند، اولویت اول ما برای سفر کشور عراق بود. هیات ایرانی متشکل از دستگاه‌هایی است که مستقیما با موضوع ریزگردها درگیرند و در آن مسئولیت دارند. این دستگاه‌ها شامل وزارت نیرو، وزارت مسکن، راه و شهرسازی،   وزارت امور خارجه، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان هواشناسی است و در این میان وزارت جهاد کشاورزی به صورت عملیاتی روی این طرح کار می‌کند.  
رئیس سازمان محیط زیست تصریح کرد: نشست‌های فشرده‌ای با وزیر کشور، وزیر امور خارجه، وزیر کشاورزی، محیط زیست، منابع آبی و نخست وزیر عراق داشتیم که باعث ایجاد هم‌گرایی شد. در این نشست مقرر شد که مفاد تعهدنامه در ایران امضا شود. البته مقامات عراقی فرصت می‌خواستند تا بر اساس قانون داخلی خود آن را مطالعه کنند.
وی درباره کلیات نشست با هیات عراقی گفت: با توجه به اینکه کانون شماره یک عراق، کشور ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد مقرر شد تا برنامه اقدام بر مبنای برنامه جامع سازمان محیط زیست کشور طراحی و در این کانون شروع شود. وزرای مربوطه نیز با همتایان خود درباره طرح صحبت کردند تا پس کارشناسی و طراحی، طرح شروع شود.
رئیس سازمان محیط زیست افزود: در نشست سفرا در ۱۶ خرداد همچنین در ۲۱ تیر که نشست وزرای ۱۵ گانه محیط زیست کشورهای همسایه است، موضوع ریزگردها مطرح است. موضوع اقدام و اجرای این طرح نیز آنجا مطرح می‌شود. فرض هم این است ابتکار عمل اجرای این طرح در اختیار ایران و با همکاری سازمان‌های بین المللی است.
سلاجقه ادامه داد: نخست وزیر عراق اعلام کرد بر اساس مصوبه وزرا برای اقدام آماده‌ایم و مقرر شده تا بر اساس برنامه اقدام که توسط ایران ارائه شده در قالب نشستی،   کارشناسان فرآیندهای اجرایی آن را طراحی و موضوعات اعتباری بررسی شود. بنابراین این رویکرد مناسبی بود که در کشور عراق به آن رسیدیم و در ۲۱ تیر با حضور وزیر محیط زیست کشور عراق در ایران تعهدات به امضا خواهد رسید.
وی گفت: سال ۹۰ طی جلسه‌ای که با وزیر محیط زیست عراق داشتیم و آنها برنامه‌ای برای مهار ریزگردها در دستورکار نداشتند، اما امروز اوضاع تغییر کرده است. کشورهای حاشیه ما شرایط متفاوتی از لحاظ سیاسی و اقتصادی دارند، اما نشست امسال کاملا متفاوت بود چرا که تفاهم نامه‌های متعدد انجام شد. هر دو کشور اعلام کردند مردم ما از امضای تفاهم‌نامه خسته شدند و باید یک برنامه عملیاتی که مردم ماحصل و نتیجه آن را در کاهش ریزگردها ببینند، انجام شود. البته مناطقی که در کشور عراق وجود دارد تحت تاثیر جنگ‌های منطقه‌ای است که در حال حاضر مانورهای متعددی در آنجا انجام می‌شود؛ مقرر شد کشور عراق سیاست‌های داخلی خودش را اعمال کند تا مسائل امنیتی به حداقل ممکن برسد.
سلاجقه گفت: در نشست امسال برنامه اقدام و عمل داریم همچنین نقشه‌ها مبنای علمی دارد و خروجی کار ما بر اساس داده‌های ۱۵ ساله است. کشور عراق نقشه‌های ما را به عنوان مبنای عمل پذیرفته است.
اقدامات عملیاتی برای مقابله با ریزگردها؛ مالچ‌پاشی، پوشش گیاهی، مرطوب کردن زمین و …
وی افزود: در فاز عملیاتی استفاده از مالچ، پوشش گیاهی، بادشکن‌های زنده و غیر زنده، مرطوب کردن زمین در دستور کار قرار دارد. این یک موضوع کارشناسی است. مناطقی که باید در آن عملیات انجام شود برای ما مشخص است و نسخه اجرایی آن توسط کارشناسان انجام می‌شود. البته موضوعات مالی و زمان نیز مطرح است. در بحث کارشناسی باید مشخص شود که چه اقدامی در اولویت است.
رئیس سازمان محیط زیست گفت: در منطقه دیرالزور سوریه حدود چهار میلیون هکتار به عنوان منشاء اصلی ریز گردها شناسایی کردیم. در نشست سوریه یک گام جلوتر هستیم، چرا که تفاهم‌نامه بر مبنای برنامه اقدام عمل پیشنهادی امضا شد تا هم برنامه بررسی شده در منطقه عملیاتی شود هم تبادل هیات‌های کارشناسی انجام شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: شرایط اقلیمی، خشکسالی، دستکاری‌های انسان در طبیعت و تغییر کاربری اراضی باعث شده تا موضوع ریزگردها به عنوان مسئله اساسی محیط زیست مطرح باشد. منطقه‌ای که در کشور سوریه به عنوان منشاء است در اختیار گروه‌های متخاصم و تروریستی است و بنابراین باید شرایط در آنجا مهیا شود. دولت سوریه اعلام کرد این مناطق را با همکاری کشورهای دوست و توان خودمان به امنیت می‌رسانیم و بعد کارهای میدانی انجام می‌شود. این طرح فراتر از امضای یک تفاهم نامه ساده است و اجرای آن به معنای گامی به جلو است.
ترکیه، امارات و کویت؛ مقاصد بعدی برای حل معضل ریزگردها
وی در ادامه گفت: قرار بود کویت و امارات مقاصد بعدی سفر ما باشند، اما با توجه به شرایط داخلی این کشورها، سفر انجام نشد و بعد از هفته محیط زیست سعی می‌کنیم ترکیه، امارات و کویت را پای میز بیاوریم تا برنامه اقدام عمل از ۲۱ تیر شفاف و با سرعت انجام شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در صورتی که شرایط کار میدانی فراهم شود در تابستان، وزارت نیرو و جهاد کشاورزی باید در منطقه حضور پیدا کنند و مبتنی بر این تفاهم نامه‌ها و توافق نامه‌های صورت گرفته کارهای عملیاتی را شروع کنند. شاید نتوان روش پوشش گیاهی را در تابستان اجرایی کرد اما اگر قرار بر مالچ‌پاشی و احداث باد شکن‌های غیر زنده باشد کار عملیاتی آن شروع می‌شود تا مشکل حل شود.
کرمان، دارای بیشترین سطح بیابان در شرایط بحرانی
سلاجقه گفت:در کشور حدود ۳۴ میلیون هکتار بیابان داریم که از این میزان پنج میلیون هکتار در شرایط بحرانی قرار دارد. این بیابان‌ها در استان‌های کرمان، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، سمنان، یزد و اصفهان قرار گرفته است البته استان کرمان بیشترین سطح بیابان در شرایط بحرانی را به خود اختصاص داده است و خوزستان هم وضع نامناسبی دارد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در این زمینه طی پنج سال اخیر حدود دو هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شد که حدود دو و نیم میلیون هکتار از پنج میلیون هکتار کانون بحرانی اصلی مدیریت شود. با توجه به اینکه کشور ما از لحاظ شرایط محیط زیستی در مرز آستانه‌ها در منابع آب، خاک و جو قرار دارد تغییر اقلیم و خشکسالی این موضوع را تشدید می‌کند و موجب ایجاد کانون‌های جدید می‌شود وقتی زمین خشکیده و تبخیر بالایی انجام می‌شود موجب برداشته شدن خاک می‌شود، حتی اگر سرعت باد کم باشد.
تروریسم محیط‌زیستی دشمن در منطقه
سلاجقه گفت: یکی از راه‌هایی که دشمن، کشورها را تحت تاثیر قرار خواهند داد مسائل مربوط به محیط زیست است. در سفر به عراق و سوریه که منشاء اصلی ریزگردها به کشور ما هستند دقیقا مناطقی که کانون اصلی برداشت گرد و غبار هستند مناطقی بودند که در آن‌ها متخاصم وجود دارد. این یعنی در دیرالزور سوریه و کانون شماره یک عراق مانند دیاله حضور گروه‌های داعشی و کشورهای بیگانه فعال است و شرایط به گونه‌ای شده که طی چند سال اخیر اجازه کشت به مردم داده نشده است. لذا مردم از آن مناطق کوچ کرده و اراضی رها شده است و سبزی و رطوبت زمین از بین رفته است. این عوامل انسان ساز یا طبیعی تمام مناطق را تحت تاثیر قرار داده و مانورهای نظامی و درگیری باعث شده تا خاک این مناطق به پودر تبدیل شود. خاک پودری با سرعت بسیار کم باد نیز حرکت می‌کند و این یک نوع تروریسم محیط زیستی است.
سلاجقه گفت: در شرایط تحریم، کشورهای دیگر به ما تفنگ‌های بیهوشی نمی‌دادند. الان در کشور توان ساخت آن‌ها را داریم. در بسیاری از مسائل دیگر مانند فناوری‌های نو، کاهش دهنده آلاینده‌ها و صنایعی که در محیط زیست از آن‌ها استفاده می‌کنیم همین شرایط وجود دارد که نمونه‌ای از تروریسم زیست محیطی است.  این‌ها ظرفیت‌هایی هستند که کشورهای مدعی یکپارچگی محیط زیست از ما می‌گیرند. همچنین موضوع دیگر عدم شرکت بعضی کشورها در مذاکرات دو جانبه یا منطقه‌ای است که نشان می‌دهد این کشورها در راستای سیاست‌های منطقه‌ای کشورهای استعمارگر حرکت می‌کنند که بنا دارند نارضایتی عمومی در کشورها ایجاد کنند.
وی که در یک برنامه زنده تلویزیونی صحبت می‌کرد، درباره کمک سازمان‌های بین المللی هم افزود: دستگاه‌های بین‌المللی در کنار این طرح هستند و در نشست ۲۱ تیر، نماینده‌های فائو و UNDP حضور دارند. باید از آن‌ها اقدام عملی بخواهیم که بر اساس کنوانسیون‌های بین المللی به کشور ما کمک کنند. البته در گذشته رایزنی‌ها انجام شده و اعلام آمادگی وجود دارد، ولی باید برنامه عمل اجرایی شود.
سلاجقه با بیان اینکه شرایط اقلیم دنیا در حال تغییر است گفت: ریزگرد موضوعی است که شاید یک قرن است در حال وقوع است و با یکسال، پنج سال و ۱۰ سال مهار نمی‌شود. البته در کشور برنامه ۱۰ ساله تصویب شده و دستگاه‌های اجرایی بر اساس ستاد ملی گرد و غبار مشغول فعالیت هستند. برای مهار ریزگردها با منشاء خارجی هم برنامه‌ای پنج ساله‌ با تفاهم نامه‌های خارجی در نظر گرفتیم و امیدواریم آن را مدیریت کنیم.