عرضه در بورس کالا، افزایش قیمت خودرو را به همراه دارد؟
افزایش شدید قیمت خودرو، نابسامانی و معضلات صنعت خودروسازی طی سال‌های اخیر، موجب شده که بسیاری از کارشناسان، عرضه خودرو در بورس کالا را به عنوان راهکاری مناسب برای خروج از چنین وضعیتی پیشنهاد کنند. این کارشناسان معتقدند که با کشف قیمت خودرو در بورس و استفاده از مکانیزم عرضه و تقاضا، می توان به ایجاد شفافیت در این صنعت و حل بخشی از مشکلات آن، امیدوار بود. این در حالی است که وزارت صمت و برخی از مخالفان، ادعای افزایش قیمت خودرو پس از عرضه در بورس را مطرح کنند. اما این ادعا تا چه اندازه درست است؟
روز گذشته، وزارت صمت با انتشار جوابیه‌ای، دلایل خود برای لغو عرضه خودرو در بورس کالای ایران را تشریح کرد. در جوابیه این وزارتخانه آمده است: بدیهی است عرضه خودروهای پر تقاضا و کم تعداد در بورس کالا منجر به افزایش نجومی قیمت آن‌ها و همچنین سه قیمتی شدن آن (قیمت محصول، قیمت بورس، قیمت بازار) می‌شود. به عبارتی با توجه به شکاف بین عرضه و تقاضا، در عمل عرضه خودرو در بورس منجر به افزایش لجام‌گسیخته خودرو نسبت به قیمتی که شرکت عرضه می‌کند، خواهد شد و بر اساس آن نیز احتمال شکل‌گیری قیمت ثالثی فراتر از هر دو قیمت تولیدکننده و قیمت بورس در سطح بازار خودرو وجود خواهد داشت.
این در حالی است که به گفته معاون عملیات و نظارت بورس کالای ایران، مطابق نامه‌های قبلی ارسالی وزارت صمت در مورد کالاهای مشمول قیمت‌گذاری، مصوبه‌ای درخصوص اینکه خودروهای کم تیراژ مشمول مکانیزم قیمت‌گذاری هستند، اعلام نشده بود و چنانچه از سوی وزارت صمت اعلام می‌شد که خودروهای مشمول قیمت‌گذاری کدام هستند، در همان ابتدا از پذیرش جلوگیری به عمل می‌آمد. کما اینکه با پذیرش خودرو شاهین نیز، اعلامی از سوی وزارت صمت به خودروساز صورت نگرفت.
حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار کالایی، درخصوص ادعای افزایش قیمت خودرو پس از عرضه در بورس کالای ایران گفت: زمان پذیرش کالا در بورس، از تولیدکنندگان تعهد عرضه دریافت می‌شود. این تعهد عرضه در کالاهای مختلف، متفاوت است. برای مثال، تعهد عرضه در محصولات پتروشیمی ۶۰درصد بوده و برای خودروسازان، تعهد عرضه ۸۰درصدی تولیدات درنظر گرفته شده است.
وی افزود: اگر این تعهدات انجام نشود، بورس کالا می‌تواند از کشف قیمت جلوگیری کند. این موضوع، مشابه اتفاقی است که در فرابورس ایران یا بورس تهران نیز رخ می‌دهد. بنابراین مطرح کردن چنین ادعایی (افزایش قیمت خودرو در صورت عرضه در بورس کالا)، خلاف واقع است. ضمن اینکه بنابر تعهدات، ناشر یا عرضه‌کننده موظف به ارائه گزارشات مالی خود به بورس کالای ایران جهت بررسی است.
رضایی‌پور اظهار داشت: مکانیزم بورس کالا، مکانیزم عرضه و تقاضا است و از سال ۱۳۸۲ (شروع فعالیت بورس کالا) تاکنون، مطالعات بازار و مطالعات اقتصادی بسیاری صورت گرفته است. بنابراین زمانی که بورس کالا اقدام به پذیرش محصولات می‌کند، پیش از آن مطالعات زیادی صورت گرفته و به تجارب داخلی و خارجی توجه شده و ایراد گرفتن از مکانیزم این بورس، محل اشکال است.
این کارشناس بازار کالایی تصریح کرد: در حال حاضر برای نزدیک شدن عرضه و تقاضا در بازار خودرو، بدون مطالعه اقدام به قرعه‌کشی می‌کنند. این در حالی است که چنین اقدامی، تجربه‌ای شکست‌خورده محسوب می‌شود و سابقه‌ای در دنیا ندارد. بدیهی است که بورس کالا می‌تواند جایگزینی برای این روش باشد.
وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر برای انجام معاملات در بورس کالا، مشتریان باید حساب وکالتی متعلق به خود را ایجاد کنند. یعنی هر کد بورسی، یک حساب وکالتی دارد و واریزکننده وجه به این حساب، مشخص است. به تبع همین موضوع است که تشخیص و پیگیری اینکه مصرف‌کننده کالا را خریداری کرده است یا دلال و واسطه، راحت می‌شود. اما در سیستم قرعه‌کشی، کنترلی بر حساب‌ها وجود ندارد و شاید یکی از دلایل مقاومت در برابر عرضه خودرو در بورس کالا، این بحث باشد.
