قاجاریه چگونه دو سوم ایران را به باد داد؟
فارس نوشت: روزی که سلسله قاجاریه تأسیس شد ایران این شکلی‌ها نبود؛ آقامحمدخان قاجار پس از شکست مدعیان حکومت و متحد ساختن دوباره ایران [و البته رفتار او با لطفعلی خان زند و اهالی کرمان]، سرزمینی بزرگ و یکپارچه ایجاد کرده بود که شاهان بعدی قاجار حدود دوسومش را دادند رفت!
تا وقتی آقامحمدخان بود وضعیت خوب بود ولی امان از دست فتحعلی! خلاصه وضعیت تجزیه و جداشدن بخش‌های بزرگی از ایران در دوره فتحعلی قاجار این‌طوری است: «فتحعلی قاجار که پادشاهی را از عمویش آقامحمدخان به ارث برده بود و از سال ۱۱۷۶ تا ۱۲۱۳ شمسی سلطنت کرد در میان قدرت‌طلبی و رقابت ۳ امپراتوری روسیه و بریتانیا و فرانسه گیر افتاده بود. وی در مدت ۳۷ سال سلطنتش ۲۵ سال با امپراتوری روسیه در حال جنگ بود و ۲ بار شکست خورد و ۲ عهدنامه گلستان و ترکمانچای را امضاء کرد و در مجموع در این دو عهدنامه حدود ۲۵۰ هزار کیلومترمربع از سرزمین ایران جدا شد. به مجموع مناطق جدا شده طی این دو عهدنامه، هفده شهر قفقاز یا هفده ولایت قفقازی ایران می‌گویند».
بعد از فتحعلی، ناصرالدین قاجار هم گوشه‌هایی از نقشه ایران را بُرید و بیشترش کار انگلیسی‌ها بود؛ در «عهدنامه پاریس» بخشی از هرات و افغانستان امروزی جدا شد و در «قرارداد گلداسمیت» بخش‌هایی از بلوچستان و در «عهدنامه ارزروم دوم» بخش‌هایی از کردستان و در «عهدنامه آخال» بخش‌هایی از شمال خراسان.
در یک نگاه کلی ماجرای قاجاریان با نقشه ایران چنین بود: «حکومت قاجاریه با عهدنامه گلستان، ترکمانچای، ارزروم، آخال و… حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومترمربع از خاک ایران را از دست داد، ازجمله اراضی ۱۰ کشور مستقل فعلی در آسیای میانه و حوزه قفقاز به همراه افغانستان و بخش‌های بزرگی از بلوچستان و کردستان».
عاقبت کار هم اینکه ۹ آبان سال ۱۳۰۴ شمسی مجلس شورای ملی با تصویب ماده واحده‌ای انقراض سلطنت قاجاریه را اعلام کرد و حکومتی که حدود ۱۳۰ سال برقرار بود و حدود دوسوم سرزمین‌هایش را از دست داد به تاریخ پیوست
