درباره یک دروغ سیاسی؛ پس آن ۱۱۰ میلیون دوز واکسن را چه کسی وارد کرد؟

عصر ایران در مطلبی به بررسی یکی از ادعاهای تندروها پرداخت.

این رسانه نوشت: یکی از بزرگ‌ترین و کثیف‌ترین دروغ‌های سیاسی معاصر ایران به ماجرای خرید واکسن کرونا مربوط می‌شود. ویروس کرونا همزمان با دولت دوم حسن روحانی در جهان فراگیر شد و میلیون‌ها انسان را به کام مرگ کشاند.

شایعه‌ای که اصولگرایان تندرو ساخته و به عنوان یک واقعیت تاریخی مدام به دروغ خودساخته‌اش استناد می‌کنند و حتی برخی دولتمردان سابق نیز از آن سخن گفته‌اند این است: دولت روحانی، به بهانه تحریم‌ها و FATF، از خرید واکسن خودداری کرد، ولی دولت رئیسی، با اقتدار و بدون امید بستن به برجام و FATF، میلیون‌ها دوز واکسن وارد کشور کرد و جان شهروندانش را نجات داد. کما این که در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری اخیر نیز این دروغ را تکرار کردند و اخیراً نیز محمود نبویان، نماینده جبهه پایداری در مجلس شورای اسلامی گفته است: «ما فراموش نمی‌کنیم روزی ۷۰۰ کشته می‌دادیم و دولت روحانی به بهانه FATF واکسن وارد نمی‌کرد!»

اما واقعیت چیست؟

واقعیت این است که که واکسن‌های معتبر جهانی در پاییز ۱۳۹۹ و در چند ماه آخر دولت روحانی، وارد چرخه تولید شدند. در خود آمریکا در هفته آخر آذر ۱۳۹۹ اولین واکسن کرونا به پرستاری به نام ساندرا لیندسی تزریق شد.

برغم شایعات دروغین، دولت روحانی در دی ماه همان سال، یعنی به فاصله کمتر از یک ماه از اولین تزریق در امریکا، ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن کرونا از طریق کواکس خرید و پولش را نیز واریز کرد و سپس قراردادهای دیگری برای خرید واکسن با کشورهای مختلف منعقد کرد.

بهتر است گزارش خریدهای ایران عیناً از خبرگزاری اصولگرای فارس که منتقد دولت روحانی و حامی دولت رئیسی بود، بخوانید:

«با صدور مجوز واکسن‌ها، اولین و مطمئن‌ترین جایی که می‌شد از آن واکسن خرید، «کواکس» بود. ایران تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار داشت و کواکس برنامه‌ای جهانی بود برای تضمین دسترسی همه کشورها به واکسن. به‌عبارتی، همه می‌دانستند که با ورود واکسن به بازار، مساله انحصار و احتکار واکسن توسط کشورهای ثروتمند جدی خواهد شد.

از طرفی، کرونا یک بیماری شدیدا مسری بود که تنها راه رهایی از آن، واکسیناسیون همه مردم دنیا ارزیابی شده بود. پس سبد کواکس تشکیل شد تا با دریافت بخشی از واکسن‌های تولید شده در نقاط مختلف جهان، امکان دسترسی همه مردم دنیا را به واکسن تامین کند.

ایران در دی‌ماه ۱۶.۸ میلیون دوز واکسن از کواکس خرید و علیرغم همه مشکلات تحریم و سختی‌های جابجایی پول، مبلغ آن را هم واریز کرد. کواکس متعهد شده بود که ۴.۲ میلیون دوز از این واکسن را تا آخر فوریه (۱۰ اسفند) به ایران برساند. طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان ۱۳۹۹ به ۲.۶ میلیون دوز واکسن احتیاج داشت و با این حساب، فاز اول واکسیناسیون، بدون هیچ مشکلی انجام می‌شد. با این حال، ایران به این واکسن‌ها بسنده نکرد.

به فاصله یک ماه از خرید کواکس، ایران در ۱۶ بهمن خبر از خرید ۲ میلیون دوز واکسن اسپوتنیک۵ روسیه را داد. قرار بود این واکسن‌ها هم تا پیش از نوروز وارد کشور شود. در ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ قرارداد دیگری نیز با روسیه بسته شد: واردات ۶۰ میلیون دوز واکسن با وعده تحویل از خرداد تا آذر.

خرید بعدی ایران از هند و در اسفند ماه بود. یک شرکت خصوصی که به‌نوعی نماینده «بهارات» در ایران محسوب می‌شد، قرارداد خرید ۲ میلیون دوز واکسن را امضا کرد و بلافاصله مبلغ ۵۰۰ هزار دوز آن را نیز پرداخت کرد. بهارات قرار بود در بهار به ایران برسد.

چین یکی از بزرگترین صادرکنندگان واکسن بود که بخش عمده‌ای از نیاز دنیا را تامین می‌کرد. مذاکرات با چین هم از آذرماه جریان داشت و در نهایت در بهار به قرارداد خرید ۳۰ میلیون دوز واکسن ختم شد؛ ۱۰ میلیون دوز در بهار ۱۴۰۰ و مابقی تا پایان پاییز.

به این ترتیب، ایران تا قبل از ارائه مجوز تولید واکسن داخلی (۲۴ خرداد ۱۴۰۰)، قرارداد خرید حداقل ۱۱۰ میلیون دوز واکسن را بسته بود که قرار بود به تدریج تا پایان پاییز (پایان سال ۲۰۲۱ میلادی) وارد کشور شود. این در حالی بود که طبق سند ملی واکسیناسیون، ایران تا پایان پاییز ۶۵ میلیون دوز و تا پایان سال ۱۲۰ میلیون دوز واکسن احتیاج داشت. »

آنچه خواندید، عین گزارش خبرگزاری فارس است که تصریح می‌کند تا قبل از ۲۴ خرداد ۱۴۰۰، دولت روحانی قرارداد ۱۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا را منعقد کرده بود.

پس اصل این حرف که دولت روحانی به بهانه تحریم‌ها و fatf، واکسن نخرید، دروغ محض و بی‌تقوایی آشکار است.

طبق گزارش خبرگزاری فارس از ۱۱۰ میلیون دوزی که قرارداد آن‌ها توسط دولت روحانی بسته شده بود، از بهمن ۱۳۹۹ تا ۲۰ شهریور ۴۹ میلیون و ۸۷۷ هزار دوز واکسن کرونا وارد کشور شد. ۳۲ میلیون و ۱۹۷ هزار دوز از این میزان در ۲۰ روز نخست شهریور ۱۴۰۰ وارد ایران شد و به همین دلیل شایعه ساختند که دولت جدید این واکسن‌ها را خریده است و این در حالی است که وزیر بهداشت جدید دولت رئیسی، روز ۱۰ شهریور معارفه شده بود و بدیهی است انعقاد قرارداد و سفارش تولید و واریز پول و ارسال محموله، در آن ۱۰ روز نخست صورت نگرفته بود و مربوط به ماه‌های قبل بود. ۲ هفته بعد نیز و بر اساس قراردادهای قبلی منعقد شده در دولت روحانی، ۱۳ میلیون دوز دیگر وارد کشور شد و جمع واردات واکسن به ۷۳ میلیون دوز رسید.

پس تا اینجای کار مشخص شد که دولت روحانی، قرارداد خرید ۱۱۰ میلیون دوز واکسن کرونا را منعقد کرده و تا ۲۰ شهریور، حدود ۵۰ میلیون دوز وارد ایران شده بود که از برنامه تعیین شده در سند ملی واکسیناسیون نیز جلوتر بود. در این سند آمده بود که تا پایان پاییز ۶۵ میلیون دوز واکسن نیاز است، ولی دولت، قرارداد ۱۱۰ میلیون دوز برای تحویل تا انتهای پاییز را بسته بود که ۵۰ میلیون دوز آن، تا قبل از فرا رسیدن پاییز، به ایرانی‌ها تزریق شده بود.

اما بخشی از واکسن‌های خریداری شده به ایران تحویل داده نشدند یا با تاخیر تحویل شدند. بیایید علت این را نیز از خود خبرگزاری اصولگرای فارس بخوانیم:

«با خرید ۱۱۰ میلیون دوز واکسن، عملا ایران باید در امر واکسیناسیون با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شد. اما چرا تا ماه‌ها سرعت واکسیناسیون پایین بود. نگاهی بیندازیم به عاقبت واکسن‌ها.

کواکس اولین فروشنده واکسن به ایران بود: ۱۶.۸ میلیون دوز. قرار بود کشورهای تولیدکننده، واکسن‌های خود را به کواکس بدهند تا میان سایر کشورها توزیع شود. اما در عمل، بسیاری از کشورها به دلیل درگیری داخلی با سویه‌های جدید کرونا، از این کار خودداری کردند. از طرف دیگر، تقریبا هیچکدام از واکسن‌سازها هم نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند و تولید، بسیار پایین‌تر از پیش‌بینی اولیه بود. اینچنین بود که کواکس عملا در انجام تعهداتش به همه کشورها با مشکل مواجه شد.

در ایران، مشکل دیگری هم وجود داشت. تحریم‌های آمریکا هم مانع نقل و انتقال پول می‌شد و هم شرکت‌های تولیدکننده را می‌ترساند که محصول خود را به ایران بفرستند. اینگونه بود که تا پایان سال ۹۹ حتی یک واکسن از تعهد ۴.۲ میلیون دوزی کواکس به ایران نرسید. در فروردین و اردیبهشت نیز فقط ۲.۱ میلیون دوز واکسن به ایران رسید و باز هم وقفه در کار افتاد.

بزرگترین قرارداد ایران با روسیه بود. یکی ۲ میلیون و دیگری ۶۰ میلیون دوز اسپوتنیک. روسیه البته بیش از یک میلیارد دوز واکسن را به ۲۰ کشور پیش‌فروش کرده بود، اما علیرغم سرمایه‌گذاری‌های متعدد برای تولید واکسن در کشورهای مختلف (ازجمله ایران) عملا نتوانست ظرفیت تولید خود را سریع بالا ببرد. تا قبل از سال ۹۹ فقط ۳۰۰ هزار دوز از قرارداد اول وارد کشور شد و در بهار هم ۶۰۰ هزار دوز. از قرارداد بزرگ ۶۰ میلیون دوزی هم که باید از خرداد آغاز می‌شد، تا امروز هیچ واکسنی وارد کشور نشده.

قرارداد بزرگ بعدی، با چین بود. اما حتی چین هم برای صادرات واکسن به ایران، با مشکل تحریم‌های آمریکا مواجه شد. در نهایت، طرفین به این نتیجه رسیدند که واکسن چینی بدون نام بردن از نام کشور و شرکت تولیدکننده، از طریق واسطه صلیب سرخ تحویل هلال احمر ایران شود تا خطر تحریم کاهش پیدا کند. با این وجود، فقط ۳ میلیون دوز از تعهد ۱۰ میلیونی چین در بهار محقق شد.»

طبق آنچه فارس نوشته و عیناً در سطور بالا خواندید، دلایل زیر باعث اخلال و تاخیر در وارادات واکسن به ایران شده بود:

– تحریم آمریکا که باعث ایجاد مشکل در نقل و انتقال پول می‌شد و حتی چین نیز در نهایت با واسطه‌گری صلیب سرخ توانست به ایران واکسن بفروشد

– تهدید سایر کشورها توسط امریکا که به ایران واکسن نفروشند

– واکسن سازان جهان، کمتر از میزان پیش بینی تولید داشتند و نتوانستند تعهدات خود را ایفا کنند (به ویژه روسیه و هند که برغم قرارداد به ایران واکسن ندادند)

(دو دلیل اول، همان دلایلی هستند که دولتمردان سابق بدان‌ها اشاره می‌کردند و می‌گفتند تحریم‌ها در روند واردات واکسن اختلال‌زا هستند)

مختصر و مفید این که دولت روحانی قرارداد ۱۱۰ میلیون دوز کرونا را از همان ابتدای تولید واکسن کرونا در جهان منعقد کرد و برغم مشکلاتی که در گزارش فارس بدان‌ها اشاره شده، تا ۲۰ شهریور ۵۰ میلیون دوز وارد کشور شد. در ۶ مهر نیز طبق اعلام سایت رسمی دولت پنجاه و نهمین محموله واکسن کرونا به ایران رسید و تعداد دوزهای وارد شده از ۷۳ میلیون دوز گذشت. این واکسن‌ها نیز همان گونه که ذکر شد، بر اساس سفارش و قرارداد دولت قبل، تولید و وارد شده بودند.

در دولت مرحوم رئیسی نیز خریدها ادامه پیدا کرد و علاوه بر ورود خریدهای قبلی، قراردادهای جدید بسته شد. با این تفاوت که با گذشت حدود یک سال از تولید واکسن در جهان – و در خود ایران – بازار واکسن مانند ماه‌های اول، با محدودیت تولید و عرضه مواجه نبود و حتی با پیشی گرفتن تولید از تقاضا، قیمت انواع واکسن کرونا در بازارهای جهانی کاهش یافته بود و در ادامه مسیر، برخلاف ماه‌های اول، این تولید کننده‌ها بودند که به دنبال خریدار می‌گشتند تا از این فرصت پولساز استثنایی بیشترین نفع را ببرند.

بنابراین، هر کس که گفت دولت روحانی به بهانه تحریم‌ها واکسن نخرید، بدانید که یا ناآگاه است یا با وقاحت تمام دارد دروغ می‌گوید و یک دروغگوی حرفه‌ای است.