سابقه تعامل بنزینی ایران و ونزوئلا/ کارزار مشترک کشورها در مقابل با تحریم‌های نفتی آمریکا شکل می‌گیرد

فریدون برکشلی رئیس دفتر مطالعات انرژی وین در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با اشاره به صادرات بنزین ایران به ونزوئلا گفت: پس از درگذشت هوگو چاوز و با روی کار آمدن دولت آقای مادورو، مخالفان دولت چاوز و نظام سیاسی، به این باور رسیدند که فرصت مغتنمی برای مقابله و سرنگونی دولت ونزوئلا به دست آمده است. مخالفان دولت ونزوئلا البته از حمایت همه جانبه واشنگتن برخوردارند و ترامپ بارها بر عزم خود برای سرنگونی دولت ونزوئلا تاکید کرده است.

* سابقه تعامل بنزینی ایران و ونزوئلا

وی ادامه داد: ونزوئلا سال‌هاست که تحت تحریم نفتی آمریکا قرار دارد. این تحریم‌ها به کاهش درآمدهای ارزی و در نتیجه فشارهای اقتصادی منجر شده است. یک بار در سال ۱۹۹۹-۲۰۰۰ کارکنان صنعت نفت ونزوئلا دست به یک اعتصاب فراگیر و گسترده زدند. دامنه اعتصابات در حدی گسترده بود که عملا عملیات تولید و پالایش نفت متوقف شد.

برکشلی افزود: در آن مقطع جمهوری اسلامی ایران به کمک دولت ونزوئلا رفت و با ارسال محموله‌های فرآورده‌های نفتی به دولت چاوز در کنترل شرایط بحرانی ناشی از کمبود فرآورده‌های نفتی و به خصوص بنزین کمک کرد. شرکت ملی نفت در آن مقطع دفتری در کاراکاس ایجاد کرد و در سازماندهی بازاریابی و صادرات نفت خام هم به ونزوئلا کمک کرد. البته شرایط مذکور به تدریج عادی شد و دیگر نیازی به کمک به دولت ونزوئلا وجود نداشت.

رئیس دفتر مطالعات انرژی وین اظهار داشت: در حال حاضر نیز دولت کنونی ونزوئلا به دلیل فشارهای آمریکا با دشواری‌های اقتصادی زیادی روبرو است. این دشواری‌ها منبعث از اعتصابات یا مخالفتی از سوی کارکنان صنعت نفت نیست، بلکه ناشی از فشارهای اقتصادی و تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا است.

* کارزار مشترک کشورها برای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا در حال شکل‌گیری است

وی با اشاره به ضرورت تشکیل جبهه مشترک بین کشورهای تحریم شده توسط آمریکا گفت: آمریکا از مکانیسم تحریم برای مدیریت و کنترل بازار جهانی نفت استفاده کرده است. در طول نیم قرن گذشته آمریکا حداقل هفت کشور تولیدکننده نفت خام شامل لیبی، عراق، روسیه، بولیوی، اکوادور، ونزوئلا، جمهوری اسلامی ایران و حتی بخشی از تولید کانادا را تحت تحریم نفتی قرار داده است. الان هم ونزوئلا و ایران با ذخایر نفتی معادل ۴۳۵ میلیارد بشکه را تحت تحریم قرار داده است. دو کشوری که موسس سازمان اوپک هستند و از توانایی‌ها و قابلیت‌های بسیار بالایی برخوردارند.

برکشلی ادامه داد: اما اینکه کشورهای تحت تحریم تا چه حد و چگونه می‌توانند، یک جبهه ضدتحریمی قدرتمند تشکیل دهند، نیازمند پیش‌زمینه‌ها و برنامه‌ریزی است. کشورهای تولیدکننده نفت تاکنون در چهارچوب اوپک و حالا اوپک پلاس، مسئولیت تامین تقاضای مورد نیاز جهانی را عهده‌دار بوده اند، اما از سوی مقابل در جامعه جهانی نهادی در قبال سیاست‌های تحدیدکننده تولید و عرضه طراحی نشده است.

رئیس دفتر مطالعات انرژی وین گفت: البته از ابتدای سال ۲۰۲۰ با بحران کرونا و افزایش پرشتاب تولید نفت خام شیل، شرایط بازار تغییر پیدا کرده است. در عین حال باید توجه داشت که جبهه جنوب هم به سرعت، ولی کم سروصدا در حال سازمان‌یابی و تهیه کارزار مقابله با اقدامات یکسوگرایانه هست. ظهور پدیده‌ای به نام ترامپ، به این روند سرعت بخشیده است. اتحادیه اروپا هم از مشکلات ناشی از تحریم نفت و گاز ایران و ونزوئلا بی‌نصیب نمانده است. لذا امکان همکاری و یافتن راهکارهایی برای تقابل با تحریم‌های نفتی که تبلور سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه آمریکاست وجود دارد. این سیاست‌ها لازم است با توجه به ظرفیت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای بررسی و طراحی شوند.

*تحریم نفتی با هدف فروپاشی دولت‌های مخالف آمریکا در ونزوئلا اعمال می‌شود

وی با مقایسه صنعت نفت ونزوئلا در دوران چاوز و مادورا گفت: در حال حاضر صنعت نفت ونزوئلا در دست دولت آقای مادورا است. یعنی شرایط با دوره هوگو چاوز متفاوت شده است. مشکلات کنونی صنعت نفت ونزوئلا ناشی از فشارهای تحریمی و عدم دسترسی به تجهیزات و فن‌آوری برای ادامه فعالیت و عدم امکان صادرات نفت خام است.

برکشلی توضیح داد: ونزوئلا و شرکت PDVSA در خاک امریکا یک پالایشگاه بزرگ ۳۵۰ هزار بشکه‌ای دارد، اما کاخ سفید، به ونزوئلا اجازه نمی‌دهد که برای پالایشگاه خودش هم نفت خام تامین کند. پالایشگاه ونزوئلایی کار می‌کند، اما با نفت خام آمریکایی و درآمد حاصل از آن را هم نمی‌تواند به ونزوئلا منتقل کند. همچنین اجازه تعطیلی پالایشگاه را هم نمی‌دهند.

رئیس دفتر مطالعات انرژی وین گفت: ایران اکنون سالها است که به صنعت نفت ونزوئلا خدمات فنی و مهندسی ارایه می‌کند و برای صنایع کشورمان منابع در آمد دارد. در سال‌های گذشته هم، ونزوئلا برای استخراج نفت خام فوق سنگین در جنوب ایران (کوه موند) به ایران کمک فنی و مهندسی می‌کرد. بخش اعظم نفت خام ونزوئلا سنگین و فوق سنگین است و کارشناسان ونزوئلا تجارب خوبی در این زمینه دارند.

وی اظهار داشت: البته صنعت نفت ونزوئلا عموما زمینه‌ای فراهم کرده که آمریکا از آن برای فشار بر دولت استفاده کند. این سیاستی است که آمریکا در گذشته هم از آن علیه دولت‌های نامطلوب در کاراکاس استفاده کرده است. ونزوئلا به همراه مکزیک کشورهایی هستند که از دهه ۱۹۴۰ میلادی، پرچمدار ملی‌سازی صنعت نفت بوده‌اند. در واقع تاسیس سازمان اوپک از ابتدا به پیشنهاد ونزوئلا صورت گرفت.

برکشلی افزود: در همان مقطع هم به هنگام تدوین اساسنامه اوپک این بحث مطرح بود که آیا سازمان اوپک می‌خواهد، یک پیمان همکاری‌های فراگیر باشد یا فقط در چهارچوب نفت، فعالیت کند. حتی در ارتباط با نفت هم هنوز این بحث مطرح شد که همکاری‌ها در چهارچوب طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های نفتی باشد. در هر صورت نهایتا تصمیم گرفته شد که هدف اصلی سازمان اوپک به حداکثررسانی درآمد اعضای سازمان از طریق مدیریت تولید و عرضه نفت باشد.

*امکان حذف دلار و معامله نفت با طلا در یک فرآیند کوتاه‌مدت قابل تحلیل نیست

رئیس دفتر مطالعات انرژی وین با اشاره به راهکارهای موجود برای حذف دلار از معاملات نفتی گفت: در اوپک بحث یافتن مکانیسم و راهکارهایی برای خلاصی از معاملات نفتی از چرخه دلار امریکا، سالهاست که مطرح بوده است. در دهه ۱۹۷۰ میلادی، بحث ایجاد یک سبد ارزی متشکل از ارزهای معتبر بین‌المللی به عنوان جایگزین دلار مطرح بود. اما این امر هرگز تحقق پیدا نکرد. زیرا با تغییر در ارزش برابری دلار نسبت به سایر ارزها، علاقمندی کشورهای تولیدکننده هم تغییر می‌کرد.

وی ادامه داد: در این بین لیبی و جمهوری اسلامی ایران، بحث تغییر پایه قیمت نفت از دلار به ارزهای دیگر را جدی گرفتند. البته هر دو کشور با نگاه سیاسی به این مقوله توجه نشان دادند. دلیل اصلی هم سیاست‌های تحریمی آمریکا بود که با ابزار دلار و نظام سوئیفت، شرایط تحریم‌های اعمال شده را عملیاتی می‌ساختند. البته معاملات طلا هم عمدتا بر مبنای محاسبات دلاری است. یعنی وقتی که دو کشور مانند ونزوئلا و جمهوری اسلامی ایران معامله‌ای را بر اساس طلا انجام می دهند، مبنای محاسبات به دلار است، با این تفاوت که در عمل دلاری رد و بدل نمی‌شود.

برکشلی در پایان خاطرنشان کرد: بازخورد نتایج معامله با طلا را نمی‌توان در یک فرایند کوتاه‌مدت و موردی، ارزیابی کرد. این رویه را باید در یک فرایند بلندمدت و در چند مرحله مورد مطالعه قرار داد. این امر به خصوص از این بابت اهمیت دارد که امروز، قیمت بین المللی طلا در بالاترین سطح خود در تاریخ قرار دارد و از سوی دیگر قیمت جهانی نفت و به طبع آن فراورده‌های نفتی در پایین‌ترین سطح در طول دهه‌های اخیر است.