«انسولین نیست»؛ آیا دولت، این فریاد بیماران دیابتی را می شنود؟

شمار زیادی از کاربران توئیتر چند روزی است با هشتگ #انسولین_نیست در حال بیان مشکلات بیماران دیابتی هستند؛ بیمارانی که مدتی است دسترسی آنها به انسولین بسیار دشوار شده. آن هم انسولینی که برای آنها حکم اکسیژن برای نفس کشیدن را دارد. «انسولین نیست» یک واقعیت است که طعم تلخ و دردناک آنها را این دسته از بیماران حس می کنند. اگر هم در گوشه و کنار بازار، از راه های رسمی و غیررسمی، انسولینی پیدا شود، آن قدر گران است که بیشتر بیماران قدرت خریدش را ندارند.
دیابت و انسولین
علت اصلی دیابت نبود هورمونی به نام انسولین در بدن است. از طرفی، هورمون انسولین متشکل از یک زنجیره پروتئینی است و در صورتی‌که به‌صورت دهانی مصرف شود توسط سیستم گوارش هضم شده و کاملا گسسته می‌شود و موجب غیرفعال شدن آن می‌شود. بنابراین، انسولین باید به شکل تزریقی مستقیما وارد جریان خون بیماران دیابتی شود.
آمار و ارقام دیابتی ها
آبان ماه 98، معاون اجرایی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت جمعیت دیابتی‌های جهان را ۴۲۵ میلیون نفر عناون کرد. او گفت: در ایران ۱۱ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال یعنی بیش از ۵ میلیون نفر مبتلا به دیابت و ۱۸ درصد جمعیت نیز پره دیابتی هستند که معادل ۷ تا ۸ میلیون نفر از جمعیت کشور را شامل می شود.
توضیح اینکه، دو نوع دیابت نوع یک و نوع دو داریم. در دیابت نوع یک، بدن دیگر انسولین تولید نمی‌کند. در نوع دوم دیابت، میزان انسولین در بدن کاهش یافته و یا مقاومت سلول‌های بدن به انسولین بالا رفته است. «پِره دیابت» به حالتی گفته می شود که در آن مقاومت بدن به انسولین وجود دارد و در آینده احتمال بروز دیابت در فرد تقویت می‌شود. نکته قابل توجه آن است که با پایین آمدن سن ابتلا به دیابت، عمده کسانی که در آینده به دیابت مبتلا می‌شوند، از گروه پِره دیابتی‌ها هستند که علاوه بر این بیماری، مستعد بروز بیماری‌ها و عوارض قلبی_عروقی دیگر نیز خواهند بود.
نیاز به انسولین در کشور چقدر است؟
همه بیماران دیابتی به انسولین نیاز ندارند. علیرضا استقامتی فوق تخصص غدد و بیماری های متابولیک اخیرا گفته است: «در ایران حدود ۱۵۰ هزار نفر بیمار دیابت نوع یک داریم و حدود پنج میلیون نفر نیز دیابت نوع دو دارند که حدود ۵۰۰ هزار نفر از این بیماران به انسولین نیاز دارند، بنابراین جمعیتی در حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر در کشور به انسولین روزانه نیاز دارند که برخی روزی یکبار و گاهی تا روزی چهاربار باید انسولین بزنند.»
چقدر کمبود انسولین داریم؟
از ماه ها قبل که زمزمه های کمبود انسولین از هر زمان دیگری جدی تر شده، مسئولان وزارت بهداشت از شخص وزیر گرفته تا مدیران میانی آن، بارها و بارها کمبود انسولین در کشور را تکذیب کرده اند. اما ماجرا چیز دیگری است.
واقعیت آن است که دو نوع انسولین در دنیا وجود دارد که مورد استفاده بیماران است. نوع قدیمی تر آن نوع غیرقلمی است که در داخل نیز تولید می شود. وزارت بهداشت می گوید این نوع انسولین در کشور به اندازه کافی وجود دارد. اما نوع موسوم به «قلمی» آن در دنیا رواج بیشتری یافته. انسولین قلمی مزایای بسیار بیشتری نسبت به انسولین های قدیمی تر دارد. سهولت در نگهداری و حمل و نقل نسبت به سرنگ، دقت بالاتر در تنظیم دوز به هنگام تزریق، استفاده آسان‌تر برای افراد دچار لرزش دست و درد کمتر به هنگام تزریق از دلایل مهم آن است.
این نوع انسولین مدت هاست در کشور دچار کمبود شده و اخیرا به مرحله بحران رسیده. گزارش های مختلف از کل کشور نشان می دهد انسولین قلمی در بسیاری از داروخانه ها وجود ندارد. داروخانه هایی هم که انسولین دارند، آن را به صورت سهمیه ای یعنی به هر فرد یک یا دو قلم عرضه می کنند نه بیشتر. بازار سیاه هم تشکیل شده و قیمت ها به ارقامی باورنکردنی رسیده.
مشکل از کجاست؟
ریشه اصلی کمبود در نبود ارز در کشور است. اتفاقی که در سال جاری رخ داده، تقریبا بی سابقه بوده. تقریبا از امسال اختصاص ارز 4200 تومانی برای انسولین خارجی متوقف شد. از آن زمان قفسه داروخانه ها از انسولین قلمی خالی و خالی تر شده.
راهکار چیست؟
برای یارانه دولتی احتمالا هیچ حوزه ای مستحق تر از حوزه درمان نیست. اما بسیاری معتقدند که ارز 4200 تومانی فسادزاست و حتی در حوزه دارو نیز جیب دلالان را پر می کند. اگر این چنین است، دولت می تواند یارانه را به مصرفکننده نهاییی بدهد. مثلا واردات موردنیاز را انجام دهد و با شناسایی بیماران نیازمند انسولین، از طرقی مانند بیمه، هزینه ها را پرداخت کند.
دولت چه می گوید؟
وزارت بهداشت برای این مشکل ترغیب بیماران به تزریق انسولین های قدیمی را پیشنهاد کرده اند. ماه هاست که مسئولان مختلف این وزارتخانه از پزشکان خواسته اند تا برای بیماران نیازمند انسولین، انسولین های تزریقی قدیمی با سرنگ را تجویز کنند؛ محولاتی که در کشور تولید می شود و نیازی به واردات آن نیست.
اما آیا این راهکار منطقی است؟ بعید است پاسخ این سوال مثبت باشد چراکه بسیاری از بیماران دیابتی به انسولین قلمی عادت کرده اند و به سختی می توانند به استفاده از انسولین های قدیمی بازگردند. ضمن اینکه بسیاری از آنها به دلایلی مانند کهولت سن، لرزش دست و نداشتن کمک حال در کنار خود، قادر به تزریق نوع قدیمی تر انسولین ها نیستند.
مردم چه می گویند؟
چنانکه گفته شد، هشتگ «انسولین نیست»، در شبکه های اجتماعی به محلی برای بیان کمبودها در این حوزه تبدیل شده. بسیاری از کاربرانی که خود درگیر دیابت هستند، در اقدامی قابل تحسین شروع به تبلیغ این موضوع کرده اند که بیماران جوان تر بداوطلبانه با رژیم غذایی و ورزش، مصرف انسولین خود را کاهش دهند تا کمکی شود به آن دسته از بیماران دیابتی که امکان ورزش ندارند.
هیچ یک از این همدلی ها البته وظیفه دولت را کم نمی کند؛ دولت موظف به تامین داروی مورد نیاز بیماران است؛ آن هم بیمارانی که انسولین مانند اکسیژن برای آنها ضرورت دارد