اگرچه محصولات کشاورزی کشور مانند پسته، زعفران و کشمش در سطح جهان پرآوازه بوده و بخش مهمی از نیاز کشورهای آسیایی و اروپایی را تأمین می‌کند اما حالا برخی از کشورها مانند آمریکا، یونان، اسپانیا و ترکیه با افزایش سطح تولید و کیفیت توانسته‌اند از محصولات ایرانی سبقت گرفته و به رقیب سرسخت ما تبدیل شوند.

غفلت از تولید،کیفیت و موانع پیش روی صادرکنندگان این روزها شرایط سختی را برای رقابت در بازارهای جهانی به همراه داشته است تا آنجا که بخشی از محصولات تولیدی ایران از طریق قاچاق و توسط تجار افغانستانی به بازارهای جهانی ارسال می‌شود و قیمت محصولات تولیدی امکان رقابت با محصولات خارجی را ندارد.

بنا بر اظهارات یکی از فعالان حوزه صادرات پسته اکنون کشور آمریکا نیز تولیدکننده و صادرکننده محصول پسته است و با توجه به کاهش هزینه‌های تولید هر کیلوگرم پسته این کشور بین هشت‌تا ۹ دلارفروش می‌رود، حال‌آنکه پسته ایران باید باقیمت ۱۰ دلارفروش برود تا همراه با سود صادراتی باشد.

در این میان دو کشور یونان و اسپانیا، رقیبان جدی ایران در تولید و فروش محصول پسته هستند که محصول باکیفیت‌تری را نیز تولید می‌کنند.

این فعالان حوزه صادراتی اذعان می‌کنند ترکیه مقام دوم را پس از کشور آمریکا دارد و ایران رتبه سوم را داراست و در صورت تداوم روند فعلی، در آینده نزدیک یونان و اسپانیا نیز در رتبه‌های بالاتری از ما قرار خواهند گرفت و سرنوشت تلخ فرش، زیره و زعفران، برای پسته ایران نیز رقم خواهد خورد.

معاملات غیرقانونی صرفه اقتصادی دارد

نائب رئیس شورای ملی زعفران کشور و رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی در گفت‌وگو با بازار اذعان می‌کند: قاچاقچیان میدان‌دار عرضه زعفران در بازار جهانی هستند.

غلامرضا میری با اشاره به این موضوع که صادرات برای قاچاقچی هزینه و یا تعهد ارزی در برندارد و نیاز نیست تا عوارضی پرداخت کند می افزاید: همین موضوع موجب شده تا قاچاقچی زعفرانش را در بازار جهانی بین ۱۵ الی ۲۰ درصد از قیمت صادرکننده ارزان‌تر به فروش برساند لذا قیمتی که در صادرات قانونی است،کاهش می‌یابد.

وی اذعان می‌کند: به‌طورکلی در شرایط کنونی قاچاق در هر جای دنیا به‌صرفه‌تر از معامله قانونی است، زیرا فرد تعرفه گمرکی و عوارضی پرداخت نمی کند. درواقع هر شرکتی که محصولات خود را مثلا به چین و به‌صورت قانونی صادرات کند، علاوه بر اینکه باید ۱۳ درصد تعرفه گمرکی برای صادرات محصول به این کشور بپردازد، باید ۱۹ درصد هم مالیات بر ارزش‌افزوده در چین پرداخت کند، به همین دلیل برخی از همین صادرکننده‌های خرده پای زعفران در ایران برای فرار از پرداخت تعرفه یا مالیات بر ارزش‌افزوده ممکن است دست به قاچاق زعفران به این کشور بزنند.

وی عنوان می‌کند: قاچاقچی از فرصتی که برای صادرکننده به وجود آمده است، سوءاستفاده می‌کند و زعفران را از کشور خارج می‌کند و صادرکننده هم مجبور است به‌ناچار در بازارهای جهانی با قاچاقچی رقابت کند که کار بسیار سختی است.

میری با اشاره به این موضوع که ما بازار را به‌تدریج به‌دست قاچاقچی و کشورهای همسایه می‌دهیم و کشورهای همسایه به دلیل اینکه صادراتشان نیازمند پرداخت عوارض نیست، به‌راحتی زعفران صادر می‌کنند اظهار می کند: این در حالی است که اگر ما بخواهیم به کشورهای چین و هندوستان زعفران صادر کنیم، باید ۳۸ درصد عوارض پرداخت کنیم.

نائب رئیس شورای ملی زعفران کشور اذعان می‌کند: به دلیل تحریم، از بازار عربستان صعودی و آمریکا محروم هستیم و این باعث شده است بخش عمده‌ای از بازار را به‌دست قاچاق بدهیم و بخشی از آن را دانسته یا ندانسته به‌دست کشورهای همسایه بدهیم که آن‌ها تجارت زعفران ما را در بازارهای جهانی به دست بگیرند.

کاهش صادرات زعفران

رئیس کمیسیون آب و محصولات کشاورزی اتاق بازرگانی مشهد نیز در این رابطه به بازار می گوید: مادامی‌که به برنامه‌های تدوین‌شده در راستای حمایت از صادرکنندگان عمل نشود و نگاه جزیره‌ای در فضای اقتصادی حاکم باشد، تعداد زیادی از صادرکنندگان حرفه‌ای و متخصص عرصه را ترک می‌کنند و کیفیت فعالیت‌های صادراتی کاهش می‌یابد.

علی شریعتی‌مقدم می‌افزاید: با توجه به مانع‌تراشی‌های متعددی که در حوزه صادرات رخ می‌دهد، بسیاری از بازارهای صادراتی فعالان اقتصادی ازدست‌رفته است.

با توجه به مانع‌تراشی‌های متعددی که در حوزه صادرات رخ می‌دهد، بسیاری از بازارهای صادراتی فعالان اقتصادی ازدست‌رفته است.

وی کاهش ۵۰ درصدی صادرات زعفران را ناشی از نگاه غیرواقع‌بینانه در تدوین قوانین و مقررات و تصمیم‌گیری‌های مهم در عرصه‌های اقتصادی دانسته و عنوان می‌کند: برای دستیابی به این مهم، بایستی به افزایش تسلط و تمرکز در حوزه صادرات بپردازیم و نسبت به کاهش موانع موجود در این زمینه اقدام کنیم.

وی با بیان اینکه مشکلاتی که در حوزه صادرات محصولات کشاورزی وجود دارد، منحصر به استان نبوده و جنبه ملی دارند ادامه می دهد: برای دستیابی به توسعه اقتصادی مناطق کویری، بایستی از بسترهای بومی کشور به‌صورت مدرن بهره‌برداری کنیم و با ایجاد ارزش‌افزوده، استفاده از مزایای برندسازی و عملیاتی کردن برنامه‌های مطلوبی که در راستای رشد و پیشرفت اقتصاد تدوین می‌شود، بپردازیم.

شریعتی‌مقدم اظهار می کند: روند تولید زعفران در خراسان رضوی طی یک سال گذشته سیر نزولی را پشت سر گذاشته است لذا در خصوص تولید زعفران باید روش‌های جهشی را مدنظر قرار بدهیم که منجر به افزایش ارزآوری بشود و در این راستا نظارت و نگاه ویژه‌بر تولید بهداشتی، ارگانیک و حرفه‌ای ازجمله ملزوماتی است که در راستای تولید زعفران باید موردتوجه قرار بگیرد.

شریعتی‌مقدم اذعان می‌کند: اگر در حوزه کشاورزی به تکمیل زنجیره‌های ارزش بپردازیم و موفق به ایجاد ارزش‌افزوده بیشتری در محصولات کشاورزی بشویم، قادر به ایجاد اشتغال‌ و همچنین توسعه اقتصادی در منطقه خواهیم بود.

رقابت سخت محصولات ایرانی

یک فعال اقتصادی در حوزه صادرات پسته نیز در خصوص مشکلات پیش روی صادرکنندگان این محصول اظهار می‌کند: اگر مشکل تعهد ارزی حل نشود صادراتی نمی‌توان انجام داد.

علی‌اصغر احمدی نیا می گوید: طبق قانون، تاجر و کشاورز از مالیات معاف هستند اما نماینده صادرکنندگان از یک درصد حق کمیسیونی که دریافت می‌کند باید مالیات بدهد، حال‌آنکه هم‌اینک به‌کل تراکنش حساب‌ها مالیات تعلق می‌گیرد که کار صحیحی نیست، زیرا نماینده تنها واسط میان کشاورز و تاجر است.

وی اذعان می‌کند: این وضعیت انگیزه صادرات را از بین می‌برد و همین موجب شده تا تاجران افغانستانی وارد عرصه شده و با خرید محصول از کشاورز و بدون پرداخت هیچ مالیات و عوارض گمرکی، اقدام به قاچاق پسته ایران کرده و سود خود را به دلار دریافت می‌کنند.

وی تصریح می‌کند: خرید پسته توسط این تاجران افغان به‌صورت نقد، ارزان و در حجم بالاست که این بلای آشکار و لطمه به فعالان داخلی، در صدور محصولات کشمش و زعفران نیز قابل‌مشاهده است.

این فعال حوزه صادرات بیان می‌کند: امسال در خراسان بیش از ۶۰ هزار تن پسته تولیدشده که ۲۰ هزار تن آن به مصرف داخلی رسیده و بقیه صادر می‌شود که دست‌کم ۱۰ هزار تن این میزان تولید را تاجران افغانستانی به‌صورت قاچاق از استان خارج می‌کنند.

پسته ایران گران است

این صادر کننده پسته بیان می‌کند: محصول پسته این استان به‌صورت خام به کشورهایی مانند چین و پسته آجیلی به کشورهای آسیای میانه، پاکستان و افغانستان صادر می‌شود که بسیار مورد استقبال و مصرف است.

احمدی نیا بابیان اینکه صادرات به کشورهای اروپایی اندک و به‌صورت مغز است می گوید: متأسفانه شمار تاجران قدَر و توانمند در استان کمتر از انگشتان یک دست است و همین امر موجب شده تا حجم قابل‌توجهی از محصول صادراتی استان به سمت استان‌های دیگر و تاجران سایر استان‌ها سوق یابد.

وی بابیان اینکه وجود سم آفلاتوکسین در پسته از مهم‌ترین موانع صادرات این محصول به کشورهای اروپایی است ادامه می دهد: جالب است بدانیم که پسته آجیلی خراسان در کشورهای آسیای میانه به‌عنوان یک برند شناخته‌شده است و ما در کشور در این زمینه حرف اول را می‌زنیم.

این فعال حوزه صادرات پسته بابیان اینکه به دنبال تهیه شناسنامه برای محصول پسته استان هستیم تا به‌این‌ترتیب شاهد جلب اعتماد بیشتر مصرف‌کنندگان خارجی آن باشیم توضیح می دهد: باید در کنار رایزنان فرهنگی در سفارتخانه‌های ایران در کشورهای خارجی، یک رایزن تجاری نیز فعال شود تا محصولات این‌چنینی در کشورهای دیگر بهتر معرفی شود.

این فعال حوزه صادرات پسته یادآور می شود: اکنون کشور آمریکا نیز تولیدکننده و صادرکننده محصول پسته است و با توجه به کاهش هزینه‌های تولید هر کیلوگرم پسته این کشور بین هشت تا ۹ دلارفروش می‌رود، حال‌آنکه پسته ایران باید باقیمت ۱۰ دلارفروش برود تا همراه با سود صادراتی باشد.

وی می‌گوید: دو کشور یونان و اسپانیا، رقیبان جدی ایران در تولید و فروش محصول پسته هستند که محصول باکیفیت‌تری را نیز تولید می‌کنند.

وی بی‌آبی را تهدید جدی برای پسته خراسان رضوی دانسته و ادامه می‌دهد: مطلوب‌ترین دوره آبدهی پسته استان ۲۵ روز است که هم‌اکنون این دوره به ۴۵ تا۶۰ روز افزایش‌یافته است و علت آن‌هم کم‌آبی شدید است