ارتش غافلگیر شده بود؟ /سند سِری ارتش درباره آغاز جنگ تحمیلی

۲۹ فرودین ماه در تقویم رسمی کشور به نام «روز ارتش» نام گذاری شده است. حضرت امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در پیامی خطاب به ملت ایران روز ۲۹ فروردین را «روز ارتش» اعلام کردند تا ارتش در این روز در شهرستان‌های بزرگ با ساز و برگ به رژه بپردازد و پشتیبانی خود را از جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران و حضور خود را برای فداکاری در راه استقلال و مرزهای کشور اعلام کند.

بنا به روایت ایسنا، این اقدام به فاصله حدود دو ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و دو هفته پس از برگزاری همه پرسی در مورد نظام سیاسی آینده کشور و رأی مردم به تغییر رژیم شاهنشاهی و برپایی حکومت جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت.

امیر سرتیپ مسعود بختیاری از فرماندهان دفاع مقدس و پژوهشگران حوزه جنگ در رابطه با نقش ارتش در دوران دفاع مقدس توضیح داده است: «ساده‌اندیشی است اگر باور داشته باشیم که توقف نیروهای عراقی در اوایل جنگ ناشی از وصول به اهداف خود و برابر طرح ریزی قبلی بوده است، زیرا یک تجزیه و تحلیل کارشناسی نظامی نشان می‌دهد که عراق بجز تصرف ناتمام خرمشهر، به هیچ یک از اهداف تاکتیکی خود دست نیافته و بایستی پیشروی خود را ادامه می‌داد، ولی در اثر شدت پایداری نیروهای ما، ناچار در میان بیابان‌های وسیع خوزستان و مناطق کوهستانی ایلام و کرمانشاهان زمین گیر و سنگرنشین شد و آن تفریح نظامی رویایی صدام حسین به چنان کابوس هولناکی تبدیل شد که هشت سال رژیم بعثی را امکان خلاصی از آن نبود. با شعله ور شدن آتش جنگ تحمیلی، ارتش جمهوری اسلامی ایران، برای برقراری کنترل و اداره و هدایت جنگ تا سرکوب متجاوز و پیروزی نهایی، استراتژی عملیاتی خود را که شامل ۳ مرحله کلی زیر بود انتخاب و اقدام به اجرای آن کرد:

مرحله اول: متوقف کردن هر چه سریعتر پیشروی دشمن در همه محورها.

مرحله دوم: پدافند در مقابل دشمن و اقدام به بازسازی نیروهای خودی برای کسب آمادگی حمله متقابل.

مرحله سوم: اجرای حملات متقابل به منظور آزادسازی مناطق اشغالی و انهدام نیروی متجاوز.

این که می‌گویند ارتش غافگیر شد، کاملا نادرست است
همچنین امیر سرتیپ دوم مروت آزادبخت فرمانده «تیپ ۵۵ هوابرد» در دوران دفاع مقدس می‌گوید: عناصر اطلاعاتی ارتش و ژاندارمری پیش از آغاز رسمی جنگ، فعالیت‌ها و تحرکات ارتش عراق را زیر نظر داشتند. به دنبال این رصدها، گروه‌های اطلاعاتی ارتش مانند امیر سید تراب ذاکری تمام فعالیت‌های رژیم بعثی صدام را گزارش می‌دادند و پوشش اطلاعات گسترده‌ای را از سال ۱۳۵۸ تا لحظه آغاز رسمی جنگ داشتیم. از همین رو این که می‌گویند ارتش غافگیر شد، کاملا نادرست است.

پیش از ۶ ماه اول سال ۱۳۵۹ از سوی عراق ۶۳۶ بار مرزهای ایران مورد تجاوز نیروهای هوایی، زمینی و دریایی قرار گرفت که ۴۹۰ مورد آن از سوی وزارت خارجه ایران به سازمان ملل متحد گزارش شد. در آن زمان به دلیل مسائل بعد از انقلاب، ارتش در حال کوچک شدن بود و عده‌ای می‌خواستند تا این یگان نظامی منحل شود.

از جمله آن برخی از طرح‌ها به ارتش ابلاغ شده بود مانند خدمت در موطن اصلی و نصف شدن سربازخانه‌ها. ازهمین رو ارتش نیروی انسانی کارآزموده و خوبی در اختیار نداشت چرا که حتی فرماندهان ارتشی را هم تصفیه می‌کردند. با این حال براساس گزارش‌هایی که ارتش به دولت و مجلس ارائه کرد، «طرح ابوذر» از سوی ارتش در ۷۶ صفحه ارائه شد که درآن به بنی‌صدر رئیس جمهور وقت، گزارش احتمالی حمله ارتش عراق بیان شده بود و ارتش مطابق آن طرح‌هایی داشت.

پیش بینی آغاز جنگ توسط ارتش
در همین رابطه سید تراب ذاکری افسر اطلاعاتی ارتش درباره روزهای نخست جنگ تحمیلی معتقد است: پوشش اطلاعات گسترده‌ای را از سال ۱۳۵۸ تا لحظه آغاز رسمی جنگ داشتیم. از همین رو این که می‌گویند ارتش غافگیر شد، کاملا نادرست است.

در متن این سند «سِری» که روز ۱۲ شهریور ماه ۱۳۵۹ در دو برگ تهیه شده است و به نیروی زمینی و رونوشت آن جهت آگاهی و اقدام مقتضی به ژاجا، نهاجا، نداجا، سماجا (مرکز فرماندهی) و سپاه پاسداران نیز ارسال شده بود، آمده است:

در آخرین بررسی که روی گسترش یگان‌های عراقی در مرز به عمل آمد، قرائن تعرض ارتش عراق در مناطق یادشده زیرین مشهود است. محتمل‌ترین معبر تعرضی ارتش عراق به خاک جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از:

۱. عماره ـ بستان ـ دوصلق ـ جسر نادری ـ اندیمشک و دزفول.

عماره ـ بستان ـ سوسنگرد ـ اهواز به استعداد یک لشکر، ۲ تیپ مکانیزه و یک تیپ زرهی.

کوت ـ موسیان ـ عین‌خوش ـ اندیمشک ـ دزفول به استعداد یک لشکر.

۲. بصره ـ تنومه ـ شلمچه ـ خرمشهر.

بصره ـ تنومه ـ کوشک ـ اهواز به استعداد یک لشکر، ۲ تیپ پیاده مکانیزه و یک تیپ زرهی.

عملیات بصره ـ خرمشهر به‌وسیله عناصر نیروهای ویژه با عبور از سیبه به آبادان و کوت‌زین به خرمشهر پشتیبانی می‌شود. ضمناً عملیات عبور از رودخانه [اروند]به‌وسیله آتش توپخانه از ساحل دور حمایت می‌گردد.

۳. معبر بعقوبه ـ المنصور ـ جلولا ـ خانقین با یک لشکر زرهی و یک لشکر پیاده مکانیزه به‌اضافة یک تیپ پیاده مکانیزه برای هدف‌های خسروی ـ قصرشیرین و سرپل‌ذهاب. همین تعرض احتمالاً از معبر مندلی ـ سومار ـ گیلان‌غرب ـ قلاجه و اسلام‌آباد.

۴. نیروهای عراقی مستقر در حلبچه ـ چناره ـ پنجوین ـ چوارتا ـ قلعه‌دیزه و مرگه‌سور، تعرض را به‌صورت تک پشتیبانی با فریب و یا نمایش نیرو و یا تظاهر به‌منظور تثبیت نیروهای ایران در منطقه کردستان و آذربایجان‌غربی اجرا خواهند کرد.

۵. احتیاطات تأمینی و آمادگی و مراقبت برای خنثی‌کردن یک تعرض غافلگیرانه در جبهه وسیع را برابر طرح‌های مصوبه داشته باشید.

۶. جابه‌جایی نیروهای عراقی را در مناطق بلافصل مرز و یا تقویت‌های احتمالی را تاحدّ امکان اعلام دارند.