بازنشستگان فراموش‌شده؛ چگونه کرامت آن‌ها را بازگردانیم؟
نویسنده: علا مینایی
در بخش نخست این یادداشت، به ضرورت بازنگری در نگرش دولت، وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی نسبت به جایگاه بازنشستگان پرداختیم و یادآور شدیم که کرامت و شأن بازنشسته، با تأخیر در پرداخت‌ها یا وعده‌های مقطعی احیا نمی‌شود. اکنون در ادامه همان بحث، به برخی راهکارهای علمی و اجرایی برای بازگرداندن کرامت به دوران بازنشستگی می‌پردازیم.
۱. نظام جامع بهداشت، درمان و دارو
بهداشت و درمان رکن اول کرامت انسانی است. امروز بازنشستگان با هزینه‌های گزاف دارو و درمان دست‌وپنجه نرم می‌کنند، در حالی که سازمان تأمین اجتماعی به تکالیف قانونی خود در این زمینه عمل نکرده است. ضروری است:
پوشش بیمه‌ای واقعی برای داروهای پرمصرف بازنشستگان برقرار شود؛
بیمه تکمیلی به صورت یکپارچه و ملی اداره گردد، نه به‌صورت قراردادی و سلیقه‌ای؛
مراکز درمانی اختصاصی برای بازنشستگان در مراکز استان‌ها توسعه یابد؛
خدمات دندان‌پزشکی و توان‌بخشی به‌عنوان بخش پایه درمانی لحاظ شود.
۲. رفاهیات، گردشگری و کیفیت زندگی
بازنشستگان نیازمند نشاط و ارتباط اجتماعی‌اند. سیاست‌های رفاهی باید از حالت شعاری خارج و ساختاری پایدار بیابد. پیشنهاد می‌شود:
توسعه مراکز گردشگری ویژه بازنشستگان با مشارکت وزارت میراث فرهنگی؛
تسهیل وام‌های کم‌بهره برای خرید لوازم خانگی، خودرو و سفر؛
نظارت دقیق بر کیفیت کالا و خدمات ارائه‌شده در طرح‌های خرید قسطی؛
برگزاری اردوهای فرهنگی و ورزشی به‌صورت منظم توسط کانون‌ها و شهرداری‌ها.
۳. ایجاد “خانه‌های کرامت سالمندان”
یکی از نیازهای جدی، ایجاد مکان‌هایی در هر شهر برای گردهمایی بازنشستگان است؛ مکانی که هم جای دیدار و گفت‌وگو باشد، هم محل تبادل تجربه و مشاوره. این خانه‌ها می‌توانند کارکردهای زیر را داشته باشند:
برگزاری نشست‌های فرهنگی، آموزشی و مشورتی؛
مشاوره حقوقی، روان‌شناسی و سلامت برای بازنشستگان؛
ارجاع مشکلات بازنشستگان به ادارات و نهادهای ذی‌ربط؛
ایجاد روزنامه یا هفته‌نامه داخلی برای انعکاس مسائل و پیشنهادات بازنشستگان؛
ثبت تجربیات ارزشمند بازنشستگان در حوزه‌های مختلف؛
برپایی جلسات دوستانه، فرهنگی و هنری برای تقویت روحیه جمعی.
اجرای این طرح بدون مشارکت شهرداری‌ها ممکن نیست. دولت باید در قالب مصوبه‌ای، شهرداری‌ها را موظف کند که زمین، ساختمان و زیرساخت لازم را در اختیار کانون‌های بازنشستگی قرار دهند تا این خانه‌ها به‌عنوان پاتوق سالمندان فرهیخته فعالیت کنند.
۴. ساختار نظارت و پاسخگویی
برای جلوگیری از موازی‌کاری، لازم است شورای نظارت بر خدمات بازنشستگان تشکیل شود. در این شورا نمایندگان وزارت کار، سازمان تأمین اجتماعی، کانون‌های استانی و حتی انجمن‌های بازنشستگان فرهنگی و کارگری حضور داشته باشند تا تصمیم‌ها از دل تجربه و واقعیت بیرون آید.
۵. جمع‌بندی:
بازنشستگی نباید پایان کار باشد، بلکه آغاز فصل جدیدی از حضور اجتماعی است. دولت، وزارت کار و سازمان تأمین اجتماعی وظیفه دارند با نگاه علمی، انسانی و توسعه‌محور، بازنشستگی را از مرحله «تأمین حداقل‌ها» به سطح «زیست با کرامت» ارتقا دهند. کرامت بازنشستگان یعنی احترام به تجربه، تأمین آسایش و فراهم‌کردن امکان مشارکت دوباره در جامعه. همان‌گونه که در بخش نخست گفتیم: جامعه‌ای که بازنشستگانش را فراموش کند، آینده خود را فراموش کرده است.
