فاجعه خاموش عدم پوشش بیمه ای رانندگان پلتفرمی
گلپور با بیان اینکه پلتفرم‌ها خود را «واسطه» می‌نامند تا از شمول قوانین کار فرار کنند، افزود: نماینده رسمی این پلتفرم‌ها، انجمن تجارت الکترونیک، مدعی است که به دلیل نداشتن کارگاه مشخص، کارفرما محسوب نمی‌شوند.
تأکید بر حق بیمه به‌عنوان حق اساسی آحاد مردم
وی با استناد به اصل قانون اساسی، بیمه را حق همه مردم دانست و توضیح داد: بیمه اجتماعی در حوزه اشتغال با سایر بیمه‌های بخش خصوصی تفاوت بنیادین دارد. هدف از طراحی این نظام، ایجاد سرمایه میان‌نسلی و تضمین آینده شاغلان بوده است.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با اشاره به دستور مقام معظم رهبری در فروردین ۱۴۰۱ به دولت برای ارائه برنامه‌های شش‌ماهه در این حوزه، گفت: متأسفانه امروز در آستانه پایان سال ۱۴۰۴ هستیم، اما برنامه مدونی برای اجرای سیاست‌های به‌روز تأمین‌اجتماعی مشاهده نکرده‌ایم.
گلپور با هشدار درباره شتاب‌زدگی در اجباری‌کردن بیمه پلتفرمی بدون مطالعه کافی، اظهار کرد: اجباری کردن بیمه بدون طراحی دقیق ممکن است به بازنشستگانی که در این پلتفرم‌ها فعالیت می‌کنند آسیب بزند و آنان را از چرخه مستمری‌بگیری خارج کند. نظام تأمین‌اجتماعی آینده باید چندلایه، عادلانه و حافظ قدرت خرید مردم باشد.
زندگی هزاران جوان در خطر است
گلپور با اشاره به آسیب‌پذیری شدید شاغلان پلتفرمی هشدار داد: بسیاری از رانندگان جوان، تمام درآمد و آینده خود را از این راه تأمین می‌کنند، اما کوچکترین حادثه‌ای می‌تواند آنان را به ورطه سقوط بکشاند.
وی با اشاره به ادعای دوستان در سازمان تأمین‌اجتماعی مبنی بر عدم خروج مستمری‌بگیران از چرخه پرداخت، گفت: این موضوع هنوز تصویب نشده و قانون فعلی دقیقاً خلاف آن را می‌گوید.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران افزود: از سوی دیگر، بسیاری از شاغلان پلتفرمی مانند نگهبانان یا کارمندان، شغل دوم دارند و بیمه هستند. اجباری شدن بیمه برای این گروه می‌تواند مشکل‌ساز باشد. همین جا است که موضوع اختیاری‌بودن بیمه اهمیت پیدا می‌کند.
اما گلپور اصلی‌ترین نگرانی را معطوف به گروه بزرگی از شاغلان جوان دانست که تمام درآمد و زندگی خود را از پلتفرم‌ها تأمین می‌کنند: این جوانان هیچ کار دیگری ندارند. زندگی، درمان و آینده آنها به این درآمد گره خورده، اما کوچکترین امنیت شغلی، جانی و روانی ندارند.
وی با ترسیم سناریوی هشدار دهنده‌ای گفت: تصور کنید راننده‌ای با خودروی پراید، دچار حادثه شود. حتی یک خونریزی بینی ساده می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد، چون هیچ بیمه‌ای ندارد. در این شرایط، باید کارفرما پاسخگو باشد.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با رد راه‌حل «خویش‌فرمایی» گفت: سهم بیمه برای خویش‌فرماها دیگر ۷ درصد نیست و بسیار بیشتر است. درآمد رانندگان اصلاً توان پرداخت چنین مبالغی را ندارد.
گلپور با مقایسه شرایط ایران با پلتفرم‌های بین‌المللی مانند اوبر، به محرومیت رانندگان داخلی اشاره کرد و گفت: در دنیا، اوبر برای رانندگانش یارانه بنزین، لاستیک و حتی برخورداری از امکانات تفریحی و … در نظر می‌گیرد و از عنوان «کاربر» به «کارگر» رسیده و برایشان حقوق قائل شده است. ما نمی‌گوییم عیناً مانند اوبر عمل کنید، اما باید در مسیر رشد قرار بگیریم.
چه کسی و چقدر حق بیمه بدهد؟
وی با اشاره به فشار اقتصادی بر رانندگان گفت: این افراد به دلیل عدم دریافت هیچ‌گونه مزایای جانبی، درآمدی که به دست می‌آورند، عملاً بیش از نیمی از آن را باید صرف استهلاک خودرو کنند. این شرایط اصلاً قابل قبول نیست.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با اشاره به شرایط بحرانی بازنشستگان گفت: در شرایط فعلی، بازنشسته‌ای با سن بالای ۷۰ سال، با خودروی فرسوده در هوای آلوده شهرهای بزرگ و با مشکلات تنفسی و بیماری‌های مختلف، مجبور به کار در پلتفرم‌ها است. این وضعیت محصول ناهمخوانی مستمری با سبد معیشت است.
وی با تحلیل ریشه‌های اقتصادی این پدیده افزود: حقوق ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومانی پاسخگوی نیاز خانواده ۴ نفره نیست. همین امر موجب مهاجرت نیروی کار از صنایع رسمی به مشاغل غیررسمی شده است. مردم مجبورند چون می‌دانند آن شب می‌توانند نان به مقدار کافی سر سفره ببرند.
واکنش پلتفرم‌ها: «ما مجبورت نکردیم»
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران پاسخ پلتفرم‌ها به این شرایط را چنین نقل کرد و گفت: می‌گویند من مجبورت نکردم. اما حقیقت این است که حلال‌خوری و شرایط بد معیشتی، مردم را مجبور به این کار کرده. این یک قاعده اضطراری است.
گلپور با اشاره به اجبار اقتصادی رانندگان گفت: اگر نظرسنجی بین رانندگان انجام دهید، حتی یک نفر را نمی‌یابید که بگوید با عشق و علاقه به این کار آمده است. پلتفرم‌ها از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند.
وی با اشاره به بهره‌برداری پلتفرم‌ها از این شرایط گفت: فضای متشنج مزد کشور موجب رونق کار پلتفرم‌ها شده. آنها در سایه جمهوری اسلامی در امنیت کامل فعالیت می‌کنند، اما هیچ مسئولیتی نسبت به اصطلاح «کاربران» خود نمی‌پذیرند.»
گلپور با تأکید بر فوریت رسیدگی به این موضوع هشدار داد: تا زمانی که نظام عادلانه‌ای برای تعیین تکلیف بیمه و مسئولیت‌پذیری پلتفرم‌ها طراحی نشود، شاهد تشدید این فاجعه خاموش در جامعه خواهیم بود.
معضل امنیت: انتخاب بین ناامنی و محرومیت معیشتی
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با بیان روایتی هشداردهنده از یک راننده زن، به تشریح بیشتر معضلات امنیتی و معیشتی شاغلان پلتفرمی پرداخت.
به گفته گلپور، این راننده زن شرح داده است: «مسافر را خانم نمایش داده، اما با چهار اتباع خارجی مواجه شده که مقصدشان خارج از شهر بود. اگر سوار نمی‌کرد، امتیاز منفی می‌خورد و اگر سوار می‌کرد، احساس ناامنی شدید او را آزار می‌داد. من به عنوان سرپرست خانوار، برای تأمین زندگی مجبورم این شغل را ادامه دهم.»
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با انتقاد از عملکرد پلتفرم‌ها پرسید: آقای پلتفرم! جز دریافت ۱۵ تا ۳۰ درصد کمیسیون، چه خدماتی به این بندگان خدا ارائه می‌دهید؟ حتی در حوزه امنیت، که اولین نعمت در هر شغلی است، کاری نکرده‌اید.
وی با اشاره به فقدان نظارت بر ایمنی و بهداشت کار در این مشاغل هشدار داد: در مشاغل رسمی با مشکلات جدی مواجهیم، معادنمان در حال ریزش است، اینجا [پلتفرم‌ها] که کاملاً رها شده است.
گلپور با اشاره به سرویس «اکوپلاس» گفت: ادعا می‌کنند سرویس بهتری ارائه می‌دهند، اما کمیسیون آنها از ۱۵ درصد در حالت عادی به ۲۵ تا ۳۰ درصد می‌رسد. با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود تمام سود به جیب پلتفرم می‌رود. رقم سفر ممکن است به ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان برسد، اما پس از کسر کمیسیون، درآمد راننده در نهایت به همان میزان پلتفرم‌های معمولی می‌رسد. این وسط سود کجا می‌رود؟
ضرورت ورود نهادهای نظارتی
وی با تأکید بر ضرورت ورود نهادهای نظارتی گفت: پلتفرم‌ها باید بپذیرند که نقش آنها فراتر از دلالی است؛ آنها از بیچارگی مردم درآمدزایی می‌کنند. حداقل حمایت اجتماعی برای راننده‌ای که در این شرایط کار می‌کند، داشتن بیمه‌ای است که کارفرما [پلتفرم] باید قیمت آن را بپذیرد.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با اشاره به محرومیت رانندگان پلتفرمی از کلیه حقوق کارگری از جمله حق مسکن، اولاد و بازنشستگی، حداقل راه‌حل را تعیین پایه بیمه ۷ درصدی برای این قشر دانست.
سمیه گلپور هشدار داد که هرگونه قانون‌گذاری شتابزده بدون درنظرگیری واقعیت‌های معیشتی، می‌تواند خانواده‌های روی خط فقر را به زیر خط فقر سقوط دهد.
گلپور در ادامه تحلیل چالش‌های بیمه‌ای رانندگان پلتفرمی، به تشریح نقدهای جامعه کارگری به طرح‌های موجود پرداخت و راه‌حل اساسی را بازتعریف «کارگاه» در عصر دیجیتال دانست.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با اشاره به محرومیت گسترده رانندگان پلتفرمی گفت: این رانندگان مانند تمام کارگران هستند، اما از تمامی حقوق شامل حق مسکن، حق اولاد، حق خواروبار و بازنشستگی محرومند. حداقل حق این است که پایه بیمه آنها مانند دیگر کارگران ۷ درصد باشد تا توان پرداخت داشته باشند.
وی با هشدار درباره تبعات قانون‌گذاری شتابزده گفت: اگر قانونی تصویب شود که بازنشسته را از کار منع کند، بسیاری از خانواده‌ها که اکنون روی خط فقر هستند، به زیر خط فقر سقوط می‌کنند. از طرفی با کاهش تعداد رانندگان، هزینه بار اضافی به دوش مسافر خواهد افتاد.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران بر شفافیت در مدیریت منابع تأکید کرد: مسافر به اندازه کافی هزینه پرداخت می‌کند. باید شفاف باشد که این مبالغ در چه صندوقی جمع‌آوری و چگونه هزینه می‌شود. اگرچه در این طرح جرم‌انگاری در صورت تخلف تصریح شده اما اجرا و نظارت دقیق ضروری است.
درخواست تدوین الحاقیه قانونی جدید
گلپور راه‌حل اساسی را در به‌روزرسانی قوانین دانست و افزود: آژانس‌های قدیم تاکسی به دلیل داشتن کارگاه فیزیکی مشمول قانون می‌شدند. امروز باید «کارگاه» را در قالب فضای مجازی تعریف کنیم. با این تعریف، چاش های پیش رو حل می‌شود.
وی با تأکید بر مسئولیت‌پذیری نسبت به رانندگان گفت: یک پلتفرم حداقل ۱۰ میلیون کاربر دارد. اگر این انسان‌های شریف نباشند، آیا پلتفرم می‌تواند فعالیت کند؟ اینها ربات نیستند، افرادی هستند که به فرمایش پیامبر(ص) که ۹ دهم عبادت را کسب روزی حلال می‌دانند، به دنبال زندگی شرافتمندانه هستند. پلتفرم‌ها در قبال این افراد مسئولیت انسانی دارند.
گلپور با بیان اینکه قانون کار کنونی «وحی منزل» نیست و با تحولات بازار کار همخوانی کامل ندارد، اظهارکرد: بسیاری از مشاغل سنتی از بین رفته‌اند و اکنون با بلوغ سیاست‌گذاران، لازم است در قالب یک الحاقیه یا قانون مستقل، چارچوبی ویژه برای مشاغل اینترنتی تعریف شود.
رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران در توضیح مفهوم عدالت در این حوزه تصریح کرد: عدالت به معنای ظلم به کارفرما نیست. همان‌طور که از حقوق کارگر دفاع می‌کنیم، باید در نظر داشته باشیم که بدون وجود کارفرما و پلتفرم، کارگری هم معنا ندارد.
گلپور افزود: اگر پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی نبودند، بار اشتغالزایی به‌طور کامل بر دوش دولت قرار می‌گرفت و این می‌توانست منجر به تنش‌های بزرگ اجتماعی شود. بنابراین باید شرایطی عادلانه برای هر دو طرف ایجاد کرد.
وی با اشاره به خلأ قانونی موجود، خواستار ورود فوری مجلس شورای اسلامی شد و گفت: درخواست ما از کمیسیون اجتماعی مجلس و حتی کمیسیون اصل ۹۰ این است که به این موضوع ورود کرده و با باور نسبت به وجود این خلأ، پیش‌فرض‌هایی برای دفاع از حقوق پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی و رانندگان آنها تعریف و قانون لازم را تدوین کنند. این قانون هم‌اکنون در کشور وجود ندارد و فقدان آن بسیار احساس می‌شود.
