بمب ساعتی انسانی عربستان در یمن

عصرخبر: اقدام عربستان سعودی به اخراج هزاران کارگر یمنی از این کشور صرف نظر از بازتاب‌هایی که در خود عربستان دارد، تاثیرات بزرگ و منفی در یمن از جمله در بعد امنیتی برجای می‌گذارد.
به گزارش پایگاه خبری مرآه الجزیره، مدتی است عربستان سعودی اقدام به اخراج هزاران کارگر یمنی از این کشور کرد که صرف نظر از بازتاب‌هایی که این اقدام در خود عربستان دارد، بازتاب‌های بزرگ و منفی در یمن از جمله در بعد امنیتی دارد که در این مقاله تلاش می‌شود، مورد ارزیابی قرار گیرد.
پس از اضافه شدن 200 هزار کارگر یمنی بازگردانده شده از عربستان سعودی به جمع بیکاران این کشور، آرامش و ثبات متزلزل یمن با خطرات جدیدی مواجه شده است.
بر اساس آمارهای سازمان جهانی مهاجرت، نزدیک به 200 هزار کارگر یمنی از ژوئن گذشته تاکنون از عربستان سعودی بازگردانده شده‌اند. رژیم آل سعود موج گسترده اخراج متخلفان از قوانین کار را در عربستان به مورد اجرا گذاشته است که می‌تواند منجر به افزایش فقر و بی‌ثباتی مرحله گذار در یمن شود.
دولت یمن پیش بینی کرده است که 400 هزار نفر از اتباع بیکار این کشور طی ماه‌های آینده به یمن باز گردند. «حوریه مشهور»، وزیر حقوق بشر یمن در این زمینه اظهار داشت که کارگران یمنی بازگردانده شده به این کشور از اشکال مختلف نقض حقوق‌شان، نه تنها از سوی مراجع رسمی و حکومتی سعودی، بلکه از شرکت‌های پیمانکاری که از پرداخت غرامت به آنها سرباز می‌زدند، نیز شکایت دارند.
مشهور در ادامه افزود: این کارگران یمنی همچنین از اشکال مختلف نقض حقوق‌شان در جریان اخراج از کشورهای محل فعالیت‌شان شاکی هستند، به طوری که در معرض انواع مختلف حملات جسمی و روحی قرار می‌گرفتند.
بازگشت این کارگران مشکل بزرگی وضعیت سیاسی شکننده یمن به شمار می‌رود و یادآور خاطره اخراج بیش از 800 هزار یمنی از عربستان سعودی در سال 1990 میلادی است که به لغو توافق اتحاد دو بخش شمالی و جنوبی یمن دامن زد و باعث آغاز جنگ داخلی سال 1994 میلادی این کشور شد.
مشهور خاطر نشان کرد که «اگر دولت یمن زمینه زندگی شرافتمندانه و با کرامت را برای این کارگران فراهم نکند .. بیم آن می‌رود که به زودی به یکی از عوامل بی‌ثباتی در جامعه یمن تبدیل شوند. بی‌شک، آنها نیاز فوری به کمک در دوره کوتاه مدت دارند که رفع نیازهای غذایی و درمانی از جمله آنهاست. اما در دراز مدت نیز ما باید فرصت اشتغال را برای آنها فراهم کنیم تا بتوانند نیازهای خود و خانواده‌هایشان را تامین کنند».
کار در عربستان سعودی همسایه یمن، راهی برای نجات اتباع این کشور از چنگال بیکاری و فقر مزمن در یمن است،؛ به طوری که بیش از نیمی از یمنی‌ها در سنین 18 الی 24 سال بیکار هستند.
رضوان شهروند 25 ساله یمین یکی از همین افراد است که در تشریح وضعیت خود می‌گوید: «دو سال پیش برای تامین هزینه امرار معاش خود و خانواده‌ام به عربستان سعودی رفتم. آنجا وضعیت خوب بود و در مقابل اینجا خبری از فرصت کاری نبود».
وی می‌افزاید: در روز اول، بزرگترین مرکز تجاری در شهر جده که در خیابان «فلسطین»، این شهر واقع شده است، خالی بود. سعودی‌ها در سوپر مارکت‌ها و کارخانه‌ها و فروشگاه ها کار نمی کنند. اما الان چه اتفاقی خواهد افتاد؟
بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان بین المللی مهاجرت که در زمینه اعطای کمک‌های اضطراری به افراد بازگردانده شده از طریق گذرگاه مرزی «طوال» میان یمن و عربستان سعودی فعالیت می‌کند، 93 درصد از افراد بازگردانده شده را مردان تشکیل می‌دهند و 98 درصد از آنها به خاطر نداشتن اسناد رسمی معتبر برگردانده شده‌اند.
رضوان در ادامه خاطر نشان کرد که پس از اجرای این قانون جدید، حتی یمنی‌هایی که از زمان آبا و اجدادشان در عربستان سعودی به سر می‌برند، اخراج خواهند شد. این در حالی است که آنها نه چیزی در یمن دارند و نه چیزی از یمن می دانند.
طرح قاطعانه حکومت سعودی
در اواخر ماه مارس سال 2013 میلادی پلیس عربستان سعودی طرح قاطع کوتاه مدت خود برای اخراج کارگران خارجی در قالب سیاست اصلی حکومت برای اعمال قوانین کاری و فراهم کردن فرصت‌های کار و اشتغال برای میلیون‌ها کارگر بیکار سعودی را به مرحله اجرا گذاشت.
این حملات و ایست بازرسی‌ها در ماه آوریل گذشته به حالت تعلیق درآمدند تا کارگران خارجی فرصت اصلاح وضعیت خود را به دست بیاورند. اما آمار کارگران خارجی که خواستار دریافت اسناد لازم از طریق سفارتخانه‌های خود بودند، بیش از حد انتظار بود. حکومت سعودی بار دیگر این دوره را تا 4 نوامبر تمدید کرد و پس از آن اقدامات قاطعی را در راستای طرح مصوب خود اتخاذ کرد.
به موجب قوانین عربستان سعودی، صلاحیت اعطای مجوز تغییر شغل و یا ترک خاک عربستان بر عهده کار فرمایان اصلی است. علاوه بر این، بسیاری از شرکت‌های پیمانکاری گذرنامه‌های کارگران مهاجر را به هنگام ورود به خاک عربستان می‌گیرند.
تاکنون حکومت عربستان سعودی از اقدام کارگران مهاجر در تغییر شغل و همکاری با کارفرمایان جدید بدون دریافت اسناد و مدارک لازم چشم پوشی می‌کرد؛ چرا که کارگران خارجی از اهمیت زیادی در اقتصاد عربستان برخوردار بوده و هستند.
در همین حال، هزاران خانواده یمنی با تکیه بر همان مبالغ واریزی سرپرستان کارگر خود در خارج امرار معاش می‌کردند. بر اساس مطالعات سازمان جهانی مهاجرت، سه چهارم کارگرانی که به یمن بازگشته‌اند، درآمدهای خود را به یمن ارسال می‌کردند.
«ترزا زکریا»، از مسئولان سازمان جهانی مهاجرت در بیانیه صادره از سوی سازمان جهانی مهاجرت تاکید کرده است که خانواده‌های یمنی پس از این، از دریافت این اموال محروم خواهند شد و این تاثیر زیادی بر روی آنها و اقتصاد مناطق‌شان خواهد داشت.
وی همچنین هشدار داد که با توقف این روند واریز وجوه به حساب‌های خانواده‌های یمنی در داخل، تنها طی ماه‌های اکتبر و نوامبر شاهد از دست رفتن نزدیک به 5 میلیون دلار خواهیم بود. اکثر این کارگران اهل مناطقی هستند که تا حد زیادی از امنیت غذایی بی‌بهره بوده و از سوء تغذیه رنج می‌برند و این ضرر هنگفت در عرصه درآمدی منجر به تشدید این وضعیت (فقدان امنیت غذایی) در یمن خواهد شد. 
بد رفتاری
رضوان، شهروند یمنی که مدتی در عربستان سعودی مشغول به کار بوده، سعی کرده است خود را از مهلکه درج نامش در فهرست اسامی کارگران اخراجی نجات دهد و با فرار به یمن، فرصت بازگشت قانونی به عربستان سعودی در آینده را برای خود محفوظ نگه دارد، اما خیلی زود دستش رو شده و توسط پلیس عربستان سعودی بازداشت شده است.
وی فاش کرد که نیروهای حکومتی عربستان مرا در نزدیکی موانع مرزی واقع در نزدیکی گذرگاه طوال دستگیر و به زندان منتقل کردند و به بند کوچکی فرستادند که شمار زیادی از اتباع یمنی در آن حضور داشتند. وقتی من به آنجا رسیدم، یک نگهبان تا داخل سرویس بهداشتی مرا تعقیب کرد و با کابل کلفتی مرا مورد ضرب و شتم قرار داد.
نزدیک به 9 میلیون کارگر خارجی در عربستان سعودی به سر می‌برند که شمار زیادی از آنها از بنگلادش، یمن و اتیوپی به این کشور مهاجرت کرده‌اند. سازمان‌های حقوق بشر بارها از بد رفتاری و سوء استفاده مراجع عربستانی از این کارگران خبر داده‌اند، اما تفاوت زیادی میان فرصت‌های کاری موجود در یکی از فقیرترین کشورهای شبه جزیره عربی و یکی از ثروتمندترین آنها وجود دارد و همین مساله باعث می‌شود که شمار زیادی از اتباع یمن از طریق مرزهای شمالی این کشور وارد خاک عربستان شوند.
تشدید اوضاع
35 درصد از همین کارگران باز گردانده شده در گفت‌وگو با سازمان جهانی مهاجرت اعلام کرده‌اند که در عربستان سعودی در معرض تجاوزات جسمی و مصادره اموال و دارایی‌هایشان قرار گرفته‌اند.
«عبد السلام»، شهروند 27 ساله یمنی از اهالی استان ریمه یمن 4 بار به صورت قاچاقی وارد خاک عربستان شده، اما هر بار توسط مراجع این کشور باز گردانده شده است.
وی خود در این باره می‌گوید که این بار (دفعه چهارم) ما را با اتوبوس به طوال یمن بردند و این در حالی است که در گذشته با هواپیما ما را به یمن باز می‌گرداندند.
عبد السلام در عربستان نزد تاجری سعودی که از اهالی روستای محل سکونتش بود، کار می‌کرد و به فروش گوشی تلفن، عطر و شیرینی اشغال داشت.
وی افزود: کار فرمایان سعودی تنها کارگرانی را که در ایام عید و حج (یعنی زمانی که اعمال قانون با سخت گیری کمتری صورت می‌گیرد) به عربستان قاچاق شده‌اند، به کار می‌گیرند. اما در صورتی که مراجع سعودی متوجه فعالیت کارگران غیر قانونی مانند من در جایی شوند، کار فرمایان را از کشورشان بیرون می‌کنند.
عبد السلام در ادامه تاکید کرد که وقتی کار می‌کردم، نزدیک به نیمی از درآمد ماهیانه 1.500 ریالی (سعودی) خود را که (برابر با 400 دلار) بود، به خانواده‌ام در یمن می‌فرستادم. 
محمد برادر کوچکتر عبد السلام هم که در صنعاء زندگی می‌کند، می‌گوید: حتی آن زمان هم، با وجود کمکی که برادرم به ما می‌کرد، خانواده ما پول کافی در اختیار نداشت و اکنون وضعیت‌مان بدتر هم شده است. ما نمی‌توانیم غذای کافی خریداری و مصرف کنیم و علاوه بر این، ماشین لباسشویی و یخچال هم نداریم. ما تنها قدرت تامین مایحتاج اساسی خودمان را داریم.
عبد السلام در ادامه تاکید کرده است که با توجه به اجرای قوانین کار، پیدا کردن قاچاقچیان انسان مورد اطمینان کار سختی است، چرا که بسیاری از یمنی‌ها که سعی در کتمان هویت خود داشتند، شناسایی و به یمن بازگردانده شده‌اند.
با وجود اینکه مراجع عربستانی سه بار در جریان اخراج عبد السلام از خاک این کشور، از وی اثر انگشت گرفته‌اند و یک بار هم وی توسط باند قاچاقی که قرار وی را وارد خاک عربستان کنند، مورد ضرب و شتم و سرقت اموال قرار گرفته است. باز تصمیم گرفته است که بار دیگر شانس خود را امتحان کند و این بار به صورت قاچاقی عربستان را به مقصد یمن ترک کند تا مجبور به تحمل حکم دیگر حبس در زندان‌های عربستان سعودی نشود.
وی می‌گوید: یکی از قاچاق‌چیانی که ما را وسط راه تنها گذاشته و غیب شده بود، پیدا کردم. آنها ما را تا یک مزرعه بردند و سپس آب و غذا به ما دادند، اما قبل از اینکه غذا خوردن ما تمام شود، پلیس ما را دستگیر کرد و جمع 15 نفره ما را با یک دستگاه خودروی نظامی جیپ به زندان انتقال داد و ما را در بندی که عملا مملو از زندانی ها بود، جمع کردند.
اقشار کم درآمد
سازمان دیده‌بان حقوق بشر معتقد است که عربستان سعودی حق اجرای قوانین کار درباره کارگران خارجی را دارد، اما باید راه‌هایی را اتخاذ کند که این کارگران کمتر در معرض بد رفتاری قرار بگیرند.
«آدم کوغل»، کارشناس مسائل خاورمیانه‌ای سازمان دیده بان حقوق بشر در گفت‌وگو با شبکه خبری حقوق بشری «ایرین» تصریح کرده است که ریاض باید دلیل زندگی این کارگران در شرایط غیر قانونی در عربستان را در نظر بگیرد و این مساله را بررسی کند که چرا این شمار زیادی از مردم نزد شرکت‌ها و افرادی کار می‌کنند که دفاتر رسمی کار آنها به شمار نمی‌روند.
وی افزود: کار فرمایان قدرت زیادی علیه کارکنانشان اعمال می‌کنند، به طوری که از پرداخت حقوق آنها و تامین نیازهای درمانی‌شان خودداری می‌کنند و حتی آنها را در معرض تجاوز جانی و جنسی قرار می‌دهند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه‌ای سازمان دیده بان حقوق بشر در ادامه می‌افزاید: آنها فرصت‌های کاری زیادی پیش رو ندارند؛ چرا که برای تغییر شغل باید موافقت صاحب کار اولی‌شان را جلب کنند. قانون شرکت‌های کارگری به آنها اجازه می‌دهد که با بد رفتاری علیه کارگران و یا فعالیت غیر قانونی و زیر زمینی آنها مقابله کنند.
روابط یمن و همسایه به ظاهر ثروتمند شمالی‌اش همواره متشنج است و دلیل اصلی این تنش‌ها اختلافات دائمی بر سر ترسیم و نگهبانی از مرزهای مشترک به طول 1500 کیلومتر است.
علاوه بر این، رژیم آل سعود از حامیان رژیم «علی عبد الله صالح»، دیکتاتور سابق یمن در جریان جنگ داخلی وی علیه شورش حوثی‌های شیعی بود که به دشمن مشترک صنعاء و ریاض تبدیل شده بودند.
با توجه به از بین رفتن فرصت‌های کاری در یمن، عبد السلام و رضوان سعی در سفر به خارج و پیدا کردن کار مناسب را دارند، اما این بار نمی‌خواهند به عربستان سعودی بروند.