هرگز روی زخم‌ها بتادین نریزید
در این صورت زخم حاد به یك زخم مزمن تبدیل می‌شود که درمان‌های خاص خود را می‌طلبد؛ به همین دلیل تلاش ما این است كه زخم حاد را در روند ترمیم طبیعی خودش نگه داریم و اجازه ندهیم مزمن شود؛ زیرا در این صورت مجبوریم از تكنیك‌های خاصی استفاده كنیم تا آن را درمان كنیم.
سلامت نیوز نوشت: « در تاریخچه ترمیم زخم‌ها می‌توان به پاپیروس‌های مصر باستان مراجعه كرد كه حدود 1650 سال قبل از میلاد مسیح تهیه شده‌اند.»
در این پاپیروس‌ها به 48 نوع زخم كه پزشكان آن زمان آنها را شناخته و تقسیم‌بندی كرده‌اند، اشاره شده است.
« وجود زخم و تلاش انسانها برای درمان آنها» موضوع گفت‌وگو با دكتر مهرداد خوانساری، متخصص جراحی عمومی است.
– آقای دکتر! زخم‌ها چند نوع هستند؟
زخم عبارت است از گسیختگی یك اپیتلیوم یا پوشش در هر قسمتی از بدن اعم از پوست، مخاط دستگاه گوارشی و… که بر اساس نوع زخم در هر قسمتی از بدن، درمان‌ها متفاوت خواهند بود. پس زخم‌ها میتوانند در نقاط مختلفی از بدن چه در ارگانهای داخلی مانند دستگاه گوارش یا در ارگان خارجی مانند پوست ایجاد شوند اما بطور كلی زخم‌ها را به دو نوع حاد و مزمن تقسیم‌بندی می‌كنیم.
– اگر هنگام ترمیم زخم اتفاقی بیفتد كه مراحل پشت سر هم انجام نشود، چه پیامدی خواهد داشت؟
در این صورت زخم حاد به یك زخم مزمن تبدیل می‌شود که درمان‌های خاص خود را می‌طلبد؛ به همین دلیل تلاش ما این است كه زخم حاد را در روند ترمیم طبیعی خودش نگه داریم و اجازه ندهیم مزمن شود؛ زیرا در این صورت مجبوریم از تكنیك‌های خاصی استفاده كنیم تا آن را درمان كنیم.
– آیا مزمن‌شدن زخم خطرناك است؟
بله، ممكن است به خاطر وجود یك زخم مزمن عوارض خطرناكی ایجاد شود؛ زیرا مزمن‌شدن زخم مسائل ساده زخم‌ها را به مسائل پیچیده‌ای تبدیل می‌كند؛ البته هر زخمی مزمن نمی‌شود بلكه عواملی وجود دارد كه می‌تواند زخم حاد را به زخم مزمن تبدیل كند. بسیاری از این عوامل ذاتی و مربوط به خود شخص است اما بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌هایی كه در سیستم ایمنی افراد نقص ایجاد می‌كنند، مانند بیماری‌های كبدی و كلیوی، بیماری دیابت، افرادی كه فقر تغذیه‌ای دارند، افرادی كه شیمی‌درمانی می‌شوند، افرادی كه کورتیکواسترویید مصرف می‌كنند، موارد خاصی كه در منطقه‌ای كه زخم ایجاد شده است و خونرسانی كافی شریانی یا وریدی ندارند، مانند بیمارانی كه دچار واریس‌های مزمن و شدید اندام‌های تحتانی هستند كه زخم آنها گاهی حتی به قطع عضو نیز منجر می‌شود، افرادی كه كم‌خونی و تصلب شرایین دارند، افرادی كه قطع نخاع هستند یا طولانی‌مدت در بستر میمانند و دچار زخم‌های حادی به نام «زخم بستر» می‌شوند كه اغلب موارد مزمن می‌شود و…
– چطور از مزمن‌شدن زخم‌ها جلوگیری كنیم؟
مهم‌ترین مساله پس از ایجاد زخم در تنه یا اندام‌ها حفظ خونسردی و كنترل اوضاع است پس از آن اولین اقدام، كنترل خونریزی است كه می‌توان با فشار دست یا با یك پارچه و گاز تمیز آن را كنترل كرد. مرحله دوم پانسمان ساده زخم است كه آن هم كار كنترل خونریزی و درد را انجام می‌دهد.
اگر ناحیه‌ای از بدن با اشیاء برنده مانند شیشه بریده شده بود، امكان عمیق‌بودن زخم زیاد است؛ بنابراین در این موارد بهتر است سریعا به پزشك مراجعه كنید. پزشك با معاینه دقیق، نوع زخم، لبه‌های آن و وجود جسم خارجی در زخم را بررسی می‌كند. زیرا یكی از عوامل مهم تبدیل زخم‌های حاد به زخم‌های مزمن وجود اجسام خارجی در زخم است.
– نیازی به ضدعفونی‌كردن زخم نیست؟
متاسفانه اشتباهی كه افراد بعد از ایجاد زخم انجام می‌دهند، استفاده غلط از ضدعفونی‌‌كننده‌های موضعی است. ضدعفونی‌كننده‌ها كه در منازل اغلب بتادین است به هیچ عنوان نباید داخل حفره زخم ریخته شود بلكه باید آن را اطراف حفره زخم استفاده کرد؛ زیرا بتادین حاوی ید است که به شدت برای سلولهای زایا و ترمیمکننده کشنده است؛پس چنانچه در حفره زخم ریخته شود، قطعا باعث تاخیر در ترمیم زخم می‌شود و متعاقب آن جوشگاه و اسكار ( جاي زخم) بیشتری به جا می‌ماند. بهترین شستشو‌دهنده زخم، سرم شستشو یا نرمال‌سالین است. اگر سرم در دسترس نبود می‌توان زخم را با آب تمیز شست. سپس آن را پانسمان و به نزدیك‌ترین مركز پزشكی مراجعه كرد.
– در چه زخم‌هایی باید واكسن كزاز تزریق كرد؟
با توجه به واكسیناسیون كامل جوانان و نوجوانان در كشور اغلب زخم‌هایی كه در بدن ایجاد می‌شود نیازی به واكسن ندارند. در موارد بسیار خاصی كه زخم به شدت له شده و با خاك یا مدفوع آلوده شده است یا زخم لبه‌های ناهماهنگ دارد چنانچه بیش از 10 سال یا در موارد خاص‌تر 5 سال از واكسیناسیون فرد گذشته باشد، تزریق واكسن كزاز لازم است. در غیر این صورت نیازی به تزریق واكسن نیست.
