بازارچه‌ای که تنها امید مهاجران سیستانی شد

عصرخبر به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سیستان و بلوچستان، خشکسالی 15 ساله عرصه را برای مردم سیستان تنگ کرده است. عرصه‌ای که به قوت خودکامگی یکی از همسایگان شرقی ایران قوت گرفته است.
با تشدید خشکسالی و افزایش آمار بیکاری، مردم مهاجر شده‌اند. به گفته “احمد علی کیخا”، معاون سازمان محیطی زیست از ابتدای امسال تا‌کنون پنج هزار خانوار از این منطقه مهاجرت کرده‌اند. مهاجرتی که پیش از این نیز اتفاق افتاده بود. پس از سرشماری نفوس مسکن سال 90 مشخص شد که جمعیت شهرستان هیرمند 9000 خانوار کاهش یافته است!
واقعاً مهاجرت‌ها زیاد شده، دهیاران روستاهای مرزی نیز از آغاز موج جدید مهاجرت‌ها پس از پایان زمستان خبر می‌دهند، خبری که با وضعیت موجود منطقه طبیعی به نظر می‌رسد.
اکنون وضعیت شهرهای شمال استان دردناک است. دیگر خبری از اشتغال، کشاورزی و حتی دامداری به معنای واقعی نیست. این شرایط در شهرستان “هیرمند” سخت تر شده است. اینجا حدود 110 کیلومتر مرز خاکی با افغانستان دارد. بازارچه‌های مرزی به تناسب این باریکه خوب جانمایی شده‌اند. “گمشاد” یکی از این مراکز داد و ستد کالاست. مرکزی که تا به امروز هیچ تفاهم نامه همکاری با افغانستان ندارد.
این بازارچه در سال 86 با هدف افزایش قدرت اقتصادی مردم خشکی زده هیرمند تاسیس شد. از همان ابتدا مردم از اینکه بازارچه برای یک عده خاص گشایش یافته‌ و از برخی سخت‌گیری‌های مرزبانی ناراضی بودند.
امروز این بازارچه که تنش‌های زیادی را به همراه داشته، تعطیل است. مدیر بازارچه گمشاد به خبرنگار ما می‌گوید: «دقیقاً از 19 آذر تا کنون این بازارچه به صورت یک طرفه از سوی افغانستان غیرفعال و هیچ گاه بازگشایی نشده است»، یعنی 61 روز است که فعالیت در آن انجام نمی‌شود.
محمد رهدار گفت: از ابتدای امسال تا کنون بازارچه بیش از 220 روز تعطیل شده و 230 کارگر و راننده را بیکار کرده است.
یکی از نمایندگان مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی در سایت شخصی خود خبر داده که بازارچه گمشاد فعال است و مردم می‌توانند با مراجعه به بخشداری از مجوز واردات کالا تا سقف دو میلیون تومان استفاده کنند.
چند دهیار و رئیس شورای اسلامی بخش قرقری از ابلاغیه بخشداری یا فرمانداری برای واردات کالا از بازارچه “گمشاد”، ابراز بی‌اطلاعی کردند.
آنان گفتند: فقط یک بار از بخشداری با آنها تماس گرفته شده و از آنها خواسته شده تا اگر کسی در روستایشان دو میلیون تومان پول دارد و می خواهد کالا از مرز “میلک” وارد کند، اسامی شان را بنویسید!
این دهیاران و اعضای شورا همه با اشاره به بعد مسافت بسیار طولانی از این بخش تا بازارچه مرزی “میلک”، تاکید کردند: با اوضاع تردد در جاده‌های روستایی فقط نصف روز طول می کشد تا به میلک برویم و برگردیم.
آن‌طور که مدیر بازارچه مرزی “گمشاد” می‌گوید اکنون تجار افغانستان برای انتقال کالا بازارچه‌های جایگزینی را انتخاب کرده‌اند. این تجار که پیش از این از بازارچه مرزی “گمشاد” کالا مبادله می کرده‌اند امروز بازارچه‌های مرزی “دوکوهانه” و “میل78” در خراسان جنوبی را انتخاب کرده‌اند.
سلیمانی: چند کدخدایی در مرزهای استان برای صادرات و واردات مفید نیست
محمد رهدار در پاسخ به اینکه چرا بازارچه “گمشاد” تعطیل است، گفت: واقعیت این است که افغانستان فعالیت این بازارچه را به رسمیت نمی شناسد. یعنی بر خلاف بازارچه های دیگر کشور که با طرف مقابل تفاهمنامه رسمی مبادله شده، در اینجا این کار انجام نشده است. البته در این مورد پیگیری‌های زیادی شده. از نمایندگی وزارت امور خارجه گرفته تا استانداری بارها مکاتبه شده، شرایط تشریح شده ولی به طور جدی مشکل حل نشده است.
کشمکش‌ها بر سر این بازارچه زیاد است. زمزمه‌ها از کمبود همدلی در دستگاه‌های متولی امور مرزی حکایت دارد. زمزمه‌هایی که با اخطار نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان نیز همراه شد. آیت الله عباسعلی سلیمانی که از ضایع شدن حقوق مردم مرزنشین به سطوح آمده بود در نشست سرمایه گذاری و توسعه استان گفت: چند کدخدایی در مرزهای استان برای صادرات و واردات مفید نیست.
وی که ناهماهنگی دستگاه‌های اجرایی را مهمترین مشکل سیستان و بلوچستان دانست، تذکر داد: اینکه پنج روز یک محموله سیمان سیستان پشت مرز بماند کار درستی نیست. دستگاه‌های گوناگون تا زمانی که به شکل OPEN در نقطه مرزی تصمیم گیری نکنند و قرار باشد چند کدخدایی در امر صادرات و واردات باشد، بارقه امید در مردم ایجاد نمی‌شود.
250 کارگر همچنان بیکار
انتقادها اما وقتی بیشتر می‌شود که 150 کارگر، 70 راننده و 23 غرفه دار بازارچه “گمشاد” همچنان بیکار هستند.
موسی سنچولی یکی از غرفه داران این بازارچه گفت: تا کنون این چنین شرایط دشواری را تجربه نکرده است.
او ادامه داد: واقعاً سخت است یک سال منتظر باشی تا یک بازارچه فعال شود.
به نظر همه چیز در هیرمند غروب کرده است. امیدهای مردم به فردا، تلاش برای زندگی و جنگیدن با مشکلات، همه و همه اکنون با یاس جابجا شده است. هر چند که مردم هیرمند نمی‌خواهند آخرین نسل‌هایی باشند که در این منطقه زندگی می‌کنند. ولی به نظر پایان فصل چهارم اسکان در منطقه سیستان فرار رسیده. منطقه‌ای که تمدن آن در اولین زندگی شهر نشینی به 5200 سال قبل باز می گردد. شن‌های روانی که پیشرفته ترین تمدن شهر نشینی را با عقب زدن لایه‌های خاک پس از قرن‌ها به بشر نشان داد امروز اما یک تمدن عصر مدرن را با شکل بسیار قدیمی تر از آن تمدن پیش از میلاد به اعماق خاک می‌کشاند.