از سوریه تا عراق و عربستان؛ نقش کشورهای منطقه در آلودگی هوای تهران و غرب کشور
ایسنا نوشت: مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران همزمان با اوج‌گیری آلودگی هوا و اعلام تعطیلی پایتخت گفت: هر سال با شروع فصل بهار، شاهد کیفیت هوای مناسب در شهر تهران و بسیاری از شهرها و کلان‌شهرهای کشور بودیم اما در سال ۱۴۰۱، طوفان ریزگرد به عنوان پدیده غالب و تعیین‌کننده کیفیت هوا، باعث آلودگی هوای پایتخت در دو ماه ابتدایی امسال شده است.
دکتر سید محمدمهدی میرزائی قمی با اعلام اینکه شدیدترین حالت گرد و غبار مشاهده شده در شهر تهران را در فروردین ۱۴۰۱ شاهد بودیم، افزود: در ماه گذشته، کیفیت هوای پایتخت با شاخص ۵۰۰ در شرایط خطرناک قرار گرفت، ضمن اینکه غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون نیز به بیش از ۱۷۰۰ میکروگرم بر مترمکعب رسید.
وی با اشاره به اینکه وقوع طوفان‌های گرد و غبار در شهر تهران در سالیان گذشته نیز کم و بیش مشاهده شده است، اظهار کرد: اما توالی وقوع این طوفان‌ها و شدت آنها، حداقل در ۱۲ سال گذشته هیچ‌گاه به شدتی که در سال ۱۴۰۱ شاهد آن هستیم، نبوده است و از این رو، بررسی‌های کارشناسی برای تعیین دلایل و عوامل وقوع طوفان‌های ریزگرد و کانون آنها در دستور کار شرکت کنترل کیفیت هوا قرار گرفت.
میرزائی قمی با بیان اینکه بر اساس بررسی‌های انجام شده در این شرکت با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های هواشناسی ثبت شده در ایستگاه‌های بین‌المللی، کانون‌های اصلی تولید طوفان‌های ریزگرد در شهر تهران، عمدتاً در خارج از کشور واقع شده‌اند، تصریح کرد: البته از آنجا که وقوع این پدیده‌ها همواره با وزش باد با سرعت بالا همراه است، بدیهی است طوفان ریزگرد در طول مسیر خود با گذر از کانون‌های داخلی، این کانون‌ها را نیز فعال می‌کند.
وی با اشاره به اینکه به موجب این بررسی‌ها، در طوفان‌های ریزگرد سال ۱۴۰۱ و به ویژه طوفان‌هایی که به محدوده شهر تهران رسیده‌اند، کانون‌های ریزگرد واقع در خارج از کشور، نقش بسیار پر رنگ‌تری از کانون‌های داخلی داشته‌اند، اظهار کرد: به طور مشخص، سهم عمده طوفان‌های ۱۹ و ۲۰ فروردین‌ماه گذشته، مربوط به کانون‌های واقع در کشورهای عراق، سوریه و اردن بوده و در طوفان‌های ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت‌ماه جاری نیز کانون‌های واقع در کشورهای عراق و عربستان، نقش اصلی را داشتند.
میرزائی قمی با بیان اینکه بر مبنای بررسی‌های اخیر، فعالیت کانون‌های ریزگرد به ترتیب در کشورهای عراق و سوریه که در پایین‌دست رودخانه‌های دجله و فرات قرار دارند، در سال‌های اخیر افزایش داشته که با سرعت نه چندان بالای باد، حجم بسیار بالایی از ریزگردها، تولید و در هوا پخش می‌شوند، تصریح کرد: در این میان، تنها بخشی از طوفان‌های ریزگرد شکل گرفته به محدوده شهر تهران می‌رسد و عمده این طوفان‌ها، صرفاً مناطق غربی کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بنا بر گزارش روابط عمومی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، وی با اشاره به اینکه در کنار فعالیت منابع ریزگرد در منطقه، بررسی سایر متغیرها از جمله میزان رطوبت خاک و سطح پوشش گیاهی نیز نشان‌دهنده تأثیرپذیری کانون‌های ریزگرد در کشورهای سوریه و عراق از کاهش ورود آب رودخانه‌های دجله و فرات به این کشورهاست، اظهار کرد: رطوبت خاک و پوشش گیاهی در مناطق دارای کانون‌های ریزگرد در سال‌های اخیر، روند کاهشی به خود گرفته که می‌تواند در توالی طوفان‌های ریزگرد و شدت آنها نقش مهمی ایفا کند.
میرزائی قمی با بیان اینکه تغییرات مذکور که بر اثر احداث سدهای متعدد در مسیر رودخانه‌های دجله و فرات در سال‌های اخیر توسط کشور ترکیه ایجاد شده است با افزایش بیابان‌زایی در کشورهای عراق و سوریه، کانون‌های متعدد ریزگرد را در آنها فعال کرده که تا حد زیادی مناطق غربی کشورمان را تحت تأثیر قرار داده‌اند، تصریح کرد: در برخی مواقع، شدت طوفان‌های ریزگرد به حدی بالاست که تا مناطق شرقی کشور و به شهر مشهد نیز می‌رسند.
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا با تأکید بر اینکه با توجه به تغییرات ایجاد شده در حوضه‌های آبریز و منابع آبی منطقه در کنار آثار و پیامدهای تغییرات اقلیمی، می‌توان پیش‌بینی کرد که با ادامه روند حاضر، شاهد افزایش وقوع طوفان‌های ریزگرد در کشورمان باشیم، خاطرنشان کرد: با عنایت به شرایط موجود، فعال‌سازی دیپلماسی محیط زیست و همکاری با کشورهای دخیل در این پدیده به ویژه ترکیه، عراق و سوریه با هدف اتخاذ و اجرای اقدامات لازم به منظور مهار کانون‌های ریزگرد از اهمیت و ضرورت ویژه‌ای برخوردار است
