محمد گل‌افروز در پاسخ به این سوال که در تنش اخیر ایران و طالبان نقطه شروع حقآبه هیرمند بود و سپس به درگیری های مرزی نیز کشیده شد، چقدر احتمال دارد این تنش ها در آینده جدی تر شود؟ اظهار داشت: به گفته آقای امیرعبدالهیان جمهوری اسلامی ایران حکومت طالبان را به رسمیت نمی شناسد، برای بررسی این موضوع باید دو مساله را در نظر گرفت و سپس نتیجه گیری کرد. اولین مساله ویژگی عموم کسانی است که به حکومت طالبان ملحق شده اند. این ها از قوم غلجایی و درانی هستند و در تاریخ خود حکومت ها را دست به دست می کردند. در ۵۰ سال اخیر غلجایی ها حکومت افغانستان را در دست داشتند. از ترکی تا نجیب الله و حامد کرزای و اشرف غنی. امروز هم که طالبان در کابل مستقر است همین اقدام حکومت را در دست گرفته اند. پیشینه این ها نشان می دهد که همواره رقابتی تنگاتنگ با حکومت های مرکزی ایران داشتند حتی در دوره ای صفویان حکومت آن ها را منقرض کردند و توانستند آن سرزمین را بگیرند. درانی ها که بیشتر موافق ایران هستند در این دوره در حکومت افغانستان نبودند. پس باید به ویژگی قومیتی توجه داشت. غلجایی ها هیچ گاه با ایران رابطه خوبی نداشتند و این نگاه تنها منحصر در دوره حاکمیت جمهوری اسلامی نیست.

طالبان اخیرا به طور جدی مباحث جهادی را دنبال کرده است/ طالبان اهدافی برون مرزی دارد

وی افزود: مساله بعدی ایدئولوژی این قومیت و این گروه است؛ مبنای فکری آنها با ایدئولوژی شیعیان و حکومت جمهوری اسلامی تفاوت زیادی دارد. آنچه طالبان برای حکومت خود در نظر دارد از جمله این تفاوت ها است. آنها بیست سال پیش ابتدا اعلام کردند که مایل به تشکیل حکومتی جهانی و بین المللی هستند ولی حرف ها و تعهدات آنها در قطر در سطح ملی بود و اعلام کردند فقط حکومت را در افغانستان به دست می گیرند اما تفکر طالبان امارت اسلامی را تنها در افغانستان مد نظر ندارد. آنها به حکومتی فرا ملی و حتی فرا منطقه ای چشم دوخته اند. از این رو طالبان اخیرا به طور جدی مباحث جهادی را دنبال کرده است. داشتن این همه نیروی جهادی و تا بن دندان مسلح به چه منظوری است؟! مشخص است که طالبان اهدافی برون مرزی دارد.

جنگ سردی که بین ایران و افغانستان وجود دارد باید کنترل شود و نباید به جنگی تمام عیار تبدیل شود

وی با بیان اینکه باید این ویژگی جهاید بودن و داشتن اهداف برون مرزی را در کنار ویژگی قومیتی غلجایی ها بگذارید که در ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال اخیر به دفعات نقشی در قبال ایران بازی کرده که مستقل از حکومت مرکزی است گفت: این دو ویژگی موجب تضاد هایی می شود که به مراتب از مساله حقآبه ایران فراتر است. اگر طالبان موضوع حقآبه ایران را با کشور دیگری در پیش داشت شاید همین مسائل و همین درگیری های مرزی و برخورد های رسانه ای پیش می آمد ولی نوع برخورد طالبان با ایران در ادامه دو ویژگی خاص این گروه در قبال ایران است. طالبان نسبت به ایران حساس است. امروز می توان اینطور نتیجه گیری کرد که جنگ سرد طالبان با جمهوری اسلامی آغاز شده است. در زمان جنگ سرد باید در عین حال که مسلح می شویم و از حوزه های حساسی منطقه ای حفاظت می کنیم، باید مراقب عصبانیت و تنش زایی باشیم. در چنین چالش هایی معمولا حاکمانی که عقلانیت بیشتری دارند در اجرای استراتژی مناسب جنگ سرد موفق تر عمل می کنند. جنگ سردی که بین ایران و افغانستان وجود دارد باید کنترل شود و نباید از جنگ سرد به جنگی تمام عیار تبدیل شود.

باید بدون عصبانیت و با منطق سیاسی مناسب داستان بین ایران و افغانستان را مدیریت کرد

گل افروز با تاکید بر اینکه در صورتی که طالبان حرکتی انجام بدهد باید موضوع را از منظر آن دو ویژگی که ذکر شد بررسی کرد، اظهار داشت: امروز حساسیت های طالبان در مورد ایران بیشتر شده است. نتیجه این تنش بیشتر به جمهوری اسلامی ایران بستگی دارد. باید دید مسئولین کشور ما چه استراتژی را در قبال این گروه طراحی کرده اند. باید بدون عصبانیت و با منطق سیاسی مناسب داستان بین ایران و افغانستان را مدیریت کرد. به نظر نمی رسد جنگی رخ بدهد. با توجه به نگاه هایی که در جامعه ایران وجود دارد وقوع جنگ و درگیری به مصلحت نیست امروز منطقه هم تحمل هیچ درگیری را ندارد چون از لحاظ ژئوپولتیک امروز این سوال پرسیده می شود که جنگ برای چه؟ شاید بتوانیم در مراحل اولیه جنگ از لحاظ سازماندهی و نظامی قوی باشیم و حتی موفق شویم طالبان را از کابل بیرون کنیم اما آیا این راه حل اصلی است؟ این گروه جنگجویانی هستند که سالیان سال در کوهستان ها زندگی کرده اند. آنها با شوروی و با آمریکا و نیروهای ناتو جنگیده اند. این گروه امروز چیزی برای از دست دادن ندارد. وظیفه ایران این است که در عین مراقبت از مرزها نوع خاصی از مدیریت بدون احساسات را اتخاذ کند.

می توان با رایزنی با هزاره ها و مخالفان طالبان نوعی موازنه در داخل این کشور ایجاد کرد و وضعیت را به دور از جنگ به نفع ایران تغییر داد

وی تاکید کرد: طالبان با تکیه بر قوم پشتون و استراتژی قومیتی و استراتژی مبتنی بر ایدئولوژی فکری اش پیش می آید و دیدیم که در اتفاقات اخیر همین دو ویژگی منجر به تنش زایی و شهادت مرزبانان ایران شد. اشاره وزیر امور خارجه به این نکته که طالبان بخشی از افغانستان است اشاره ای درست و به جا بود. طالبان همه گروه ها و قومیت های افغانستان را در بر نمی گیرد. باید این استراتژی را مد نظر داشته باشیم و حوزه داخلی افغانستان را مدیریت کنیم. باید با سایر گروه های این کشور رایزنی شود. می توان با رایزنی با هزاره ها و مخالفان طالبان نوعی موازنه در داخل این کشور ایجاد کرد و وضعیت را به دور از جنگ به نفع ایران تغییر داد. جنگ نباشد ولی ما در حالتی از جنگ سرد و آماده باش همیشگی خواهیم بود. باید با مخالفان طالبان رایزنی بیشتری داشته باشیم و گسترش روابط ایران با این گروه ها مد نظر باشد. این موقعیت می تواند وزنه ای به نفع ایران در افغانستان باشد و طالبان را در موقعیت های مختلف مجبور به معامله با ایران کند. امروز دست ایران خالی است و نمی تواند معامله ای با طالبان داشته باشد. مشخص است که در سطح بین الملل طالبان به عنوان حاکمان قانونی و مشروع افغانستان به رسمیت شناخته نمی شوند و یک گروه در حد نظامی هستند و به عنوان حاکمیت نظامی افغانستان شناخته می شوند.